French
DeutschPolska Cerekiew – Wikipedia, wolna encyklopedia
| wieś | |
 Kościół Wniebowzięcia N.P. Maryi | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2022) | 1244[2] |
| Strefa numeracyjna | 77 |
| Kod pocztowy | 47-260[3] |
| Tablice rejestracyjne | OK |
| SIMC | 0502150 |
Położenie na mapie gminy Polska Cerekiew  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa opolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu kędzierzyńsko-kozielskiego  | |
 50°13′41″N 18°07′32″E/50,228056 18,125556[1] | |
| Strona internetowa | |
Polska Cerekiew (dodatkowa nazwa w j. niem. Groß Neukirch[4], do 1914 Polnisch Neukirch[5]) – wieś w Polsce, położona w województwie opolskim, w powiecie kędzierzyńsko-kozielskim, w gminie Polska Cerekiew. Historycznie na Górnym Śląsku.
Miejscowość jest siedzibą gminy Polska Cerekiew.
Gmina Polska Cerekiew położona jest w południowo-wschodniej części województwa opolskiego, w dolinie małego dopływu Odry – Wrońska Woda, w regionie Niziny Śląskiej, na przejściu dwóch subregionów: od zachodu Płaskowyżu Głubczyckiego i od wschodu Niecki Kozielskiej.
| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0998228 | Ciepły Dół | część wsi |
| 0998234 | Gniewów | część wsi |
| 0998240 | Marynówka | część wsi |
| 0998211 | Miłowice | część wsi |
Nazwa[edytuj | edytuj kod]
Nazwa miejscowości wywodzi się od staropolskiej nazwy cerkiew oznaczającej kościół, świątynię. W języku polskim stosowana była do XVII wieku stanowiąc uniwersalną nazwę obiektu sakralnego niezależnie od wyznawanego tam obrządku katolickiego, prawosławnego czy protestanckiego.
W alfabetycznym spisie miejscowości na terenie Śląska wydanym w 1830 roku we Wrocławiu przez Johanna Knie miejscowość występuje pod polską nazwą Polska Cerekwia oraz niemiecką Polnisch Neukirch[5]. Topograficzny opis Górnego Śląska z 1865 roku notuje wieś pod polską nazwą Polska Cerkiew, a także niemiecką Polnisch Neukirch[8]. Nazwa Cerkiew Polska wymieniona jest w 1896 roku przez górnośląskiego księdza i pisarza Konstantego Damrota w książce o nazewnictwie miejscowym na Śląsku[9].
Słownik geograficzny Królestwa Polskiego wydany na przełomie XIX i XX wieku notuje dwie polskie nazwy miejscowości Cerkiew oraz Polska Cerkiew, a także niemiecką Polnisch Neukirch[10]. Niemiecki leksykon geograficzny Neumana wydany w 1905 roku notuje nazwę miejscowości jako Polnisch Neukirch[11]
Historia[edytuj | edytuj kod]
Historia Polskiej Cerekwi sięga czasów rzymskich kiedy to została założona osada na szlaku handlowym z Moraw do Polski. Jak donoszą źródła w 1337 r. nazywano ją Noua Ecclesia, w roku 1539 Nowe Cerekwi – od staropolskiego słowa cerekiew – kościół.
W 1337 roku uzyskała prawo organizowania targów i niebawem rozwinęła się w miasteczko, które jednak z czasem podupadło.
W XVII w. miejscowość stanowiła własność znanego w tym regionie rodu Oppersdorffów, w XVIII wieku przeszła w ręce równie znanego rodu Gaschinów (pol. Gaszynów)[9], a później, w wieku XIX do czeskich magnatów Matuschków i wreszcie niemieckiego rodu Seherr-Thos. Ludność żyła tu zawsze z rolnictwa, w średniowieczu także z rękodzieła i handlu.
W plebiscycie z 1921 roku za Niemcami padło 626 głosów, a za Polską 141[12]. W okresie międzywojennym powstała tu komórka KPD. W czasie II wojny światowej hitlerowcy zorganizowali we wsi 2 komanda pracy dla radzieckich i brytyjskich jeńców wojennych. 21 stycznia 1945 niemieccy strażnicy z SS zamordowali we wsi 19 więźniów niezdolnych do chodzenia, którzy byli ewakuowani z obozu koncentracyjnego w Auschwitz. Po 1945 roku wieś Polska Cerekiew stała się siedzibą gminy.
Zabytki[edytuj | edytuj kod]
Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są[13]:
- kościół parafialny pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Polskiej Cerekwi, wzmiankowany w 1418 roku, wielokrotnie przebudowywany, w obecnej postaci z XVII w. W roku 1617 wzniesiono kaplicę św. Barbary z fundacji Fryderyka von Opersdorffa, a w 1763 roku dobudowana została kaplica św. Antoniego ufundowana przez von Gaschina. Kościół jest murowany, wsparty na dwóch kolumnach z faliście wygiętym parapetem. W otoczeniu kościoła znajduje się mur wzniesiony zapewne w XVIII w., ceglany, otynkowany, z późnobarokową bramką od zachodu, fundowaną w roku 1780 przez Antoniego von Gaschina. Na wieży zawieszonych jest 5 dzwonów, które pracują do dzisiaj, najcięższy z nich waży ponad 1000 kg. W bocznej wieżyczce zawieszony jest także jeden mniejszy dzwon, który już nie pracuje; wypisany z księgi rejestru
- zespół zamkowy, XVII, XIX:
- Zamek w Polskiej Cerekwi, późnorenesansowy powstał na początku XVII wieku jako rezydencja Fryderyka von Oppersdorffa. Pod koniec XIX wieku został przebudowany i odnowiony przez Eberharda von Matuschkę. Efektowny trzykondygnacyjny obiekt z dwiema wieżami, składający się z trzech skrzydeł zbudowanych wokół niewielkiego dziedzińca zamkniętego z czwartej strony murem, spłonął w 1945 r. Od tego czasu był częściowo zabezpieczoną tzw. trwałą ruiną. Zabytek, nr rejestru 686/63 z 16.10.1963
- park, nr rej.: 177/88 z 14.07.1988.
Urodzeni[edytuj | edytuj kod]
Komunikacja[edytuj | edytuj kod]
Przez Polską Cerekiew przechodzi ważna droga krajowa: 45
Edukacja[edytuj | edytuj kod]
- Zespół Szkolno-Przedszkolny w Polskiej Cerekwi (W latach 1999-2019: Zespół Gimnazjalno-Szkolno-Przedszkolny w Polskiej Cerekwi)
Sport[edytuj | edytuj kod]
- KS Orzeł Polska Cerekiew – piłka nożna, występujące obecnie w A-klasie.
- "Luks" Atena Polska Cerekiew – piłka nożna, drużyna trampkarzy występująca w rozgrywkach drużyn 7-osobowych.
- "Unia" Polska Cerekiew – piłka nożna, oldboje, drużyna występująca w rozgrywkach województwa opolskiego.
PKP[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 107602
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-05].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 951 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. nr 142, poz. 262)
- ↑ a b Knie 1830 ↓, s. 584.
- ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ GUS. Rejestr TERYT
- ↑ Triest 1865 ↓, s. 934.
- ↑ a b Konstanty Damrot, "Die älteren Ortsnamen Schlesiens, ihre Entstehung und Bedeutung : mit einem Anhange über die schlesisch-polnischen Personennamen : Beiträge zur schlesischen Geschichte und Volkskunde", Verlag von Felix Kasprzyk, Beuthen 1896, str. 101.
- ↑ Polska Cerkiew w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego Tom I, str.535
- ↑ Max Broesike 1905 ↓, s. 840.
- ↑ Wyniki plebiscytu w powiecie kozielskim. [dostęp 2014-07-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-07-14)].
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo opolskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023, s. 36.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Johann Georg Knie, Alphabethisch-Statistisch-Topographische Uebersicht aller Dörfer, Flecken, Städte und andern Orte der Königl. Preuß. Provinz Schlesien ..., Breslau: Graß, Barth und Comp., 1830, OCLC 751379865 (niem.).
- Felix Triest, Topographisches Handbuch von Oberschlesien., Breslau: Wilh. Gottl. Korn, 1864–1865, OCLC 315739117 (niem.), Erste Hälfte, Zweite Hälfte.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Siedziba gminy: Polska Cerekiew
