Pelikan dzioborogi – Wikipedia, wolna encyklopedia

Pelikan dzioborogi
	Pelecanus erythrorhynchos
	J.F. Gmelin, 1789
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	pelikanowe
Podrząd	pelikanowce
Rodzina	pelikany
Rodzaj	Pelecanus
Gatunek	pelikan dzioborogi
Synonimy
	Pelecanus erythrorhynchus (lapsus calami); Pelicanus trachyrhynchus Latham, 1790;
	Pelecanus erythrorhynchus (lapsus calami); Pelicanus trachyrhynchus Latham, 1790;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Zasięg występowania
	; okres lęgowy przeloty występuje przez cały rok zimowiska
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Pelikan dzioborogi^[4] (Pelecanus erythrorhynchos) – gatunek dużego ptaka z rodziny pelikanów (Pelecanidae), zamieszkujący Amerykę Północną. Pływając, często trzyma skrzydła lekko uniesione do góry.

Systematyka[edytuj | edytuj kod]

Gatunek ten po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał Johann Friedrich Gmelin pod nazwą Pelecanus erythrorhynchos. Opis ukazał się w 1789 roku w 13. edycji linneuszowskiego „Systema Naturae”. Jako miejsce typowe autor wskazał Amerykę Północną^[2]^[5], co później uściślono na Zatokę Hudsona i Nowy Jork, gdyż te lokalizacje pozyskania okazów typowych podał John Latham w swej cytowanej przez Gmelina pracy A general synopsis of birds^[2]^[6]. Nie wyróżnia się podgatunków^[7]^[8].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Wygląd: Obie płcie cechuje jednakowe ubarwienie. Dziób długi, barwy łososiowej, z żółtawym workiem skórnym. Pióra białe, z wyjątkiem czarny pokryw pierwszorzędowych, lotek I rzędu i zewnętrznych lotek II rzędu. Nogi pomarańczowoczerwone. Podczas sezonu lęgowego dziób jaśniejszy. W połowie szczęki wykształca się wtedy pionowa, rogowa płytka (stąd nazwa pelikana); powstaje wtedy także czubek na potylicy i jasnożółta plama na piersi. Czubek po sezonie lęgowym robi się szary.

Rozmiary: Długość ciała 127–178 cm; masa ciała 5–8,5 kg; rozpiętość skrzydeł 244–299 cm^[7].

Zasięg, środowisko[edytuj | edytuj kod]

Gniazda zakłada w nielicznych koloniach na jeziorach Ameryki Północnej (Kanada i USA). Zimuje wzdłuż wybrzeży południowo-wschodniej i południowo-zachodniej części Ameryki Północnej; zasięg zimowania rozciąga się od południa USA po Gwatemalę, niekiedy jeszcze dalej na południe – aż po Kostarykę^[7].

Status[edytuj | edytuj kod]

IUCN uznaje pelikana dzioborogiego za gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern). Liczebność populacji szacuje się na około 180 tysięcy osobników, a jej trend oceniany jest jako wzrostowy^[3].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Pelecanus erythrorhynchos, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ ^a ^b ^c D. Lepage: American White Pelican Pelecanus erythrorhynchos. [w:] Avibase [on-line]. [dostęp 2022-12-17]. (ang.).
↑ ^a ^b Pelecanus erythrorhynchos, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ Systematyka i nazwa polska za: P. Mielczarek, M. Kuziemko: Rodzina: Pelecanidae Rafinesque 1815 - pelikany - Pelicans (wersja: 2017-12-14). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-02-22].
↑ J.F.J.F. Gmelin J.F.J.F., Caroli a Linné, Systema naturae per regna tria naturae, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis, wyd. 13, t. 1 cz. 2, Lipsiae 1789, s. 571 (łac.).
↑ J.J. Latham J.J., A general synopsis of birds, t. 3 cz. 2, Londyn 1785, s. 586–587 (ang.).
↑ ^a ^b ^c Elliott, A., Christie, D.A., Jutglar, F., Garcia, E.F.J. & Kirwan, G.M.: American White Pelican (Pelecanus erythrorhynchos). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (red.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. Lynx Edicions, Barcelona, 2020. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-05-09)].
↑ F. Gill, D. Donsker, P. Rasmussen (red.): Ibis, spoonbills, herons, hamerkop, shoebill, pelicans. IOC World Bird List (v10.1). [dostęp 2020-02-22]. (ang.).

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Gosler Andrew: Atlas ptaków świata. Multico Oficyna Wydawnicza, 2000, ISBN 83-7073-059-0.

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Zdjęcia, nagrania głosów i krótkie filmy. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).

[itis-1] Pelecanus erythrorhynchos, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[avibase-2] D. Lepage: American White Pelican Pelecanus erythrorhynchos. [w:] Avibase [on-line]. [dostęp 2022-12-17]. (ang.).

[iucn-3] Pelecanus erythrorhynchos, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[Mielczarek&Kuziemko-4] Systematyka i nazwa polska za: P. Mielczarek, M. Kuziemko: Rodzina: Pelecanidae Rafinesque 1815 - pelikany - Pelicans (wersja: 2017-12-14). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-02-22].

[oryg-5] J.F.J.F. Gmelin J.F.J.F., Caroli a Linné, Systema naturae per regna tria naturae, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis, wyd. 13, t. 1 cz. 2, Lipsiae 1789, s. 571 (łac.).

[latham-6] J.J. Latham J.J., A general synopsis of birds, t. 3 cz. 2, Londyn 1785, s. 586–587 (ang.).

[hbwa-7] Elliott, A., Christie, D.A., Jutglar, F., Garcia, E.F.J. & Kirwan, G.M.: American White Pelican (Pelecanus erythrorhynchos). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (red.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. Lynx Edicions, Barcelona, 2020. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-05-09)].

[ioc-8] F. Gill, D. Donsker, P. Rasmussen (red.): Ibis, spoonbills, herons, hamerkop, shoebill, pelicans. IOC World Bird List (v10.1). [dostęp 2020-02-22]. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]