Paweł Fitin – Wikipedia, wolna encyklopedia

Paweł Fitin
Павел Михайлович Фитин
Wiktor
	; Legitymacja st. mjr b.p. Pawła Fitina do Odznaki „Zasłużony Funkcjonariusz NKWD”
	generał porucznik bezpieczeństwa państwowego
Data i miejsce urodzenia	28 grudnia 1907 ; Ożogino, gubernia tobolska
Data i miejsce śmierci	24 grudnia 1971 ; Moskwa
	Przebieg służby
Lata służby	1934–1935 i 1938–1953
Formacja	Armia Czerwona; GUGB; NKGB; NKWD; MGB; MWD
Stanowiska	Szef wywiadu zagranicznego ZSRR: V Zarząd GUGB; I Zarząd NKGB; I Zarząd NKWD; I zarząd MGB; Minister Bezpieczeństwa Państwowego Kazachskiej SRR
Główne wojny i bitwy	II wojna światowa
Późniejsza praca	dyrektor kombinatu fotograficznego
	Odznaczenia
	Multimedia w Wikimedia Commons

Paweł Michajłowicz Fitin krypt. Wiktor (ros. Павел Михайлович Фитин, ur. 15 grudnia^?/28 grudnia 1907 we wsi Ożogino, gubernia tobolska, zm. 24 grudnia 1971 w Moskwie) – generał porucznik bezpieczeństwa państwowego, wieloletni funkcjonariusz służb specjalnych ZSRR. W latach 1939–1946 szef cywilnego wywiadu zagranicznego ZSRR, kolejno: V Zarządu GUGB, I Zarządu NKGB i I Zarządu NKWD. W 1940 roku jeden z realizatorów zbrodni katyńskiej.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Z zawodu rolnik, absolwent wyższej szkoły rolniczej, zastępca dyrektora naczelnego wydawnictwa rolniczego Sielchozgiz.

W latach 1934–1935 służył w Armii Czerwonej. Od 1932 pracował w wydawnictwie „Selchozgiz”. Od stycznia 1938 słuchacz wyższej szkoły NKWD (pierwszej szkoły wywiadu zagranicznego, tzw. SZON). W grudniu 1938, po odsunięciu Nikołaja Jeżowa i nominacji Ławrientija Berii na szefa NKWD został skierowany do wywiadu zagranicznego, w maju 1939 mianowany jego szefem (5 Zarząd GUGB). Po dokonaniu reorganizacji służb bezpieczeństwa i wywiadu w lutym 1941 mianowany szefem I Zarządu (Wywiad Zagraniczny) NKGB, następnie I Zarządu NKWD. Sprawował to stanowisko do końca wojny. W 1940 roku współuczestniczył w realizacji zbrodni katyńskiej.

Wielokrotnie przestrzegał przed groźbą ataku niemieckiego, narażając się tym samym Józefowi Stalinowi, niedoceniającemu zagrożenie. Odniósł wiele sukcesów wywiadowczych podczas II wojny światowej, m.in. prowadząc siatkę szpiegowską Cambridge. W swoim raporcie z 1945 o Anthonym Bluncie pisał: Ten agent wykonał tak ogromną, tytaniczną pracę dla nas podczas wojny, że musi być wyczerpany. Powinniśmy zostawić go w spokoju przez okres pięciu lub dziesięciu lat. Ze swoimi ludźmi w III Rzeszy i innych państwach kontaktował się przy pomocy kryptonimu „Wiktor”^[1].

Po wojnie w 1946 objął stanowisko zastępcy pełnomocnika NKWD w Niemczech, następnie w 1947 przeniesiony do Swierdłowska na stanowisko zastępcy szefa zarządu w MGB ZSRR, później ponownie przeniesiony, tym razem do Kazachstanu, gdzie został ministrem bezpieczeństwa państwowego.

Po aresztowaniu Ławrientija Berii w 1953 usunięty ze służby bez prawa do zasiłku i emerytury. Znalazł zatrudnienie w Moskwie jako dyrektor kombinatu fotograficznego, w którym pracował do 1970. Zmarł w Moskwie w grudniu 1971. Spoczywa na Cmentarzu Wwiedieńskim.

Życie prywatne[edytuj | edytuj kod]

Był trzykrotnie żonaty.

z pierwszą żoną, Aleksandrą Martynową miał syna Anatolija (ur. 1932), pułkownika FSB;
z drugą żoną, Lilią Blucher (lub Bułatową) miał dwoje dzieci, Natalię (ur. 1937) i Władimira (ur. 1946);
trzecia żona – Nina.

W literaturze[edytuj | edytuj kod]

Był pierwowzorem komisarza b.p. III rangi Władimira Nikołajewicza Gromowa krypt. „Aleks” – szefa radzieckiego wywiadu w serii powieści Juliana Siemionowa o Stirlitzu. W serialu Siedemnaście mgnień wiosny zagrał go aktor Piotr Czernow^[2].

Upamiętnienia[edytuj | edytuj kod]

W 2008, w rodzinnej miejscowości Fitina, odsłonięto tablicę ku jego pamięci^[3]
14 sierpnia 2014 odsłonięto tablicę na jałutorowskiej szkole, którą kończył Paweł Fitin
Na jekaterynburskiej siedzibie FSB odsłonięto 21 czerwca 2016 pamiątkową tablicę ku pamięci szefa radzieckiego wywiadu^[4]
10 października 2017, w Moskwie, przy siedzibie Służby Wywiadu Zagranicznego Federacji Rosyjskiej odsłonięto pomnik gen. por. Pawła Fitina
W rejonie szatrowskim obwodu kurgańskiego ustanowiono pamiątkowy medal P. M. Fitina

Awanse[edytuj | edytuj kod]

major bezpieczeństwa państwowego (odpowiednik kombryga, a po 1940 pułkownika) – 1 lutego 1939
starszy major bezpieczeństwa państwowego (odpowiednik komdywa, od 1940 generała majora) – 14 marca 1940
komisarz bezpieczeństwa państwowego III rangi – 14 lutego 1943; w lipcu 1945 stopnie generalskie NKWD otrzymały nazewnictwo identyczne jak w RKKA, wojskach NKWD i pogranicznych (w 1943 dokonano tej zmiany dla oficerów). Fitin został zweryfikowany jako generał porucznik