French
DeutschPartycypacja filozoficzna – Wikipedia, wolna encyklopedia
Partycypacja filozoficzna (gr. Μεθεξισ [métheksis] – wspólnie mieć, od μετα [metá] – wspólnie, razem, między; εξειν [échein] – mieć, posiadać; łac. participatio od: pars – część; capere – brać) to pojęcie filozoficzne czy metafizyczne, określające charakter relacji zachodzącej między dwiema rzeczami, przy czym jeden człon relacji ma się do drugiego tak, jak część do całości[1]. Termin został ustanowiony przez Platona, by określić relację istniejącą między światem idei a światem materialnym. Obok pojęcia aktu istnienia pojęcie partycypacji jest największym osiągnięciem filozoficznym Św. Tomasza z Akwinu.
Partycypacja u Platona[edytuj | edytuj kod]
Platon wyróżnił dwa światy rzeczywistości:
a) Świat idei – jako „rzeczywista rzeczywistość”, posiadająca bytowość w sensie pełnym (οντοσ ον [ontos on]), tożsame w sobie, wieczne (nie powstają i nie giną), samoistne („to, co zawsze trwa, nie zna urodzin”[2]. Idee są poznawalne na mocy intuicji intelektualnej (νοεςισ [nóesis]), są przedmiotem oglądu i kontemplacji, stanowią pierwotną rzeczywistość.
b) Świat rzeczy materialnych, a więc tego, co cielesne, zmienne, mnogie, przemijające, poznawalne zmysłowo (δοξα [ doksa]).
Między tymi sferami rzeczywistości zachodzi relacja zależności i współwystępowania. Relację tę określał Platon za pomocą wielu terminów, z których najważniejszy jest termin Μεθεξισ [métheksis] – „partycypacja”. Używał także terminów: μιμεςισ [mímesis][3], akcentując moment odwzorowania, „odbicia”, naśladownictwa, podobieństwa, a także κοινονια [koinonía][4], wskazując na wspólnotę między ideami a rzeczami zmiennymi, oraz παρουςια [parousía][5], podkreślając obecność idei swoim skutku[1].
Partycypacja u Tomasza z Akwinu[edytuj | edytuj kod]
Według św. Tomasza partycypować to brać udział (część) quasi partem capere[6]. Może to być partycypacja fizyczna, kiedy dzieli się przedmiot materialny (np. dziedzictwo) albo partycypacja duchowa, kiedy posiada się jedynie częściowo to, co inny podmiot ma w sposób totalny i absolutny (np. wiedza). Można przyjąć czasownik partycypować w stronie biernej – stać się częścią: coś uczestniczy w doskonałości – lub czynnej, tj. sprawiać, aby inny miał część; partycypować, jako sprawiać: to znaczy być przyczyną. Według Tomasza z Akwinu, byt istniejący na mocy partycypacji to „byt uprzyczynowany przez coś innego” – ex hoc quod aliquid per participationem est ens sequitur, quod sit causatum ab alio[7]
Partycypacja metafizyczna[edytuj | edytuj kod]
Partycypacja metafizyczna sensu stricto prowadzi do pełni partycypację duchową. Partycypowanie metafizyczne to nie posiadanie części, lecz częściowe posiadanie jakiejś doskonałości. Posiada się coś w sposób ograniczony, ponieważ ma się od kogoś, kto ma to w pełni[8].
Akt bytu (actus essendi) i partycypacja[edytuj | edytuj kod]
Akt bytu umożliwia zrozumienie partycypacji w swojej najwyższej formie. Akt każdego bytu ograniczonego jest autentyczną partycypacją bytu absolutnego. Każda rzecz działa według swojej natury, z mocy tego, co najbardziej intymne – aktu bytu. Skuteczność przyczynowa stworzeń odwołuje w każdej z nich, do tego co wyżej niż formy przypadłościowe i substancjalne, do aktu pierwszego, z którego te formy partycypują: esse – akt istnienia – co jest samym istnieniem ze swej istoty – aliquid quod sit ipsum esse per suam essentiam[9]. Pojęcie partycypacji związane jest z teorią analogii bytu.
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Zob.Zofia J. Zdybicka, Partycypacja.
- ↑ Platon, Tim., 27 D 5.
- ↑ Platon, Phaed., 74; Tim. 29 E – 30 E.
- ↑ Platon, Phaed., 103 D; Parm., 152 A.
- ↑ Platon, Phaed., 103 D.
- ↑ Św. Tomasz z Akwinu,In De ebdomadibus, lect. 2.
- ↑ Św. Tomasz z Akwinu, Summa theol., I, q. 44,a. 1, ad 1.
- ↑ Zob. Cornelio Fabro, La nozione metafisica di partecipazione, Torino 1963
- ↑ Św. Tomasz z Akwinu, Super Ioannem, Prooemium
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Arytoteles (przekł. Kazimierz Leśniak): Metafizyka. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2009. ISBN 978-83-01-15949-8.
- Giovanni Reale (przekł. Edward Iwo Zieliński): Historia Filozofii Starożytnej. Lublin: Wydawnictwo KUL, 2005. ISBN 83-7363-245-X.
- Władysław Tatarkiewicz: Historia Filozofii. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2009. ISBN 978-83-01-14466-1.