Pachyrinozaur – Wikipedia, wolna encyklopedia

Pachyrinozaur
	Pachyrhinosaurus
	C. M. Sternberg, 1950
	Okres istnienia: 73,5–69 mln lat temu PreꞒ Ꞓ O S D C P T J K Pg N Q ↓
	; Czaszka Pachyrhinosaurus canadensis
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	zauropsydy
Podgromada	diapsydy
Infragromada	archozauromorfy
Nadrząd	dinozaury
Rząd	dinozaury ptasiomiedniczne
Podrząd	cerapody
Infrarząd	ceratopsy
Rodzina	Ceratopsidae
Podrodzina	Centrosaurinae
Rodzaj	pachyrinozaur
Gatunki
	P. canadensis C. M. Sternberg, 1950 (typowy); P. lakustai Currie, Langston i Tanke, 2008; P. perotorum Fiorillo i Tykoski, 2012;
	P. canadensis C. M. Sternberg, 1950 (typowy); P. lakustai Currie, Langston i Tanke, 2008; P. perotorum Fiorillo i Tykoski, 2012;
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Pachyrinozaur (Pachyrhinosaurus) – rodzaj późnokredowego ceratopsa z Ameryki Północnej.

Nazwa rodzajowa Pachyrhinosaurus oznacza „grubonosy jaszczur”.

Budowa ciała[edytuj | edytuj kod]

Pachyrinozaur i jego bliski krewny achelozaur wyróżniają się obecnością dużych, guzowatych wyrośli zdobiących kości nosowe. Wyróżnia je również zmodyfikowana ornamentacja obszaru leżącego za oczodołem^[1].

Rozmieszczenie geograficzne[edytuj | edytuj kod]

Pachrinozaur zamieszkiwał tereny dzisiejszej Alberty i Alaski^[1]^[2].

Paleobiologia[edytuj | edytuj kod]

Pachyrinozaur był, podobnie jak inne ceratopsy, zwierzęciem roślinożernym. Masowy grób, jaki został odkryty w 1972, wskazuje na to, że prawdopodobnie pachyrinozaury żyły stadnie i zostały zaskoczone przez powódź. Obecność kilku grup wiekowych zdaje się zaś wskazywać na pewien rodzaj opieki nad potomstwem.

Z przeprowadzonej przez Ericksona i Druckenmillera (2011) analizy histologicznej okazu UAMES 3551, kości udowej pachyrinozaura pochodzącej z północno-wschodniej Alaski, wynika, że osobnik ten zginął w 19. roku życia, nie zakończywszy jeszcze wzrostu. Zwierzę gwałtownie rosło przez pierwsze dwa lata życia: pod koniec pierwszego roku osiągało 28% ostatecznych rozmiarów, a pod koniec drugiego roku – 40%. Potem tempo wzrostu wyraźnie spadało. Na podstawie porównań z innymi ceratopsami zasugerowano, że pachyrinozaur dojrzewał płciowo w 9. roku życia. Obecność wyraźnych linii zahamowanego wzrostu wskazuje, że noc polarną, trwającą tam wówczas około dwóch-trzech miesięcy, zwierzęta spędzały na siedliskach polarnych^[3].

Historia odkryć[edytuj | edytuj kod]

Pierwsze skamieniałości pachyrinozaura zostały odkryte przez Charlesa M. Sternberga w 1946, w kanadyjskiej prowincji Alberta oraz opisane i nazwane w 1950.

W roku 1972 Al Lakusta odkrył w Albercie nagromadzenie szczątków pachyrinozaura, skamieniałości skończono wydobywać dopiero pod koniec lat 80. Okazało się, że na jednym metrze kwadratowym znajdowało się aż do 100 kości. W sumie wydobyto 14 czaszek i 3,5 tysiąca innych elementów kostnych.

Systematyka[edytuj | edytuj kod]

Ryan i współpracownicy w analizie znaleziska TMP 2002.76.1 uznali jego trychotomię z pachyrinozaurem i achelozaurem. Wcześniej uznawano klad obejmujący dwa wymienione z nazwy rodzaje^[1]. Analiza przeprowadzona w 2012 roku przez Fiorillo i Tykoskiego zasugerowała z kolei, że TMP 2002.76.1 jest bliżej spokrewniony z pachyrinozaurem niż z achelozaurem. Klad obejmujący ostatniego wspólnego przodka Pachyrhinosaurus canadensis i Achelousaurus horneri i wszystkich jego potomków otrzymał nazwę Pachyrostra^[2].

Kladogram Pachyrostra według Fiorillo i Tykoskiego (2012)^[2]

Pachyrostra

Achelousaurus horneri

TMP 2002.76.1

Pachyrhinosaurus

P. lakustai

	P. canadensis

	P. perotorum

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ ^a ^b ^c Michael J. Ryan, David A. Eberth, Donald B. Brinkman, Philip J. Currie & Darren H. Tanke: A new Pachyrhinosaurus-like ceratopsid from the Upper Dinosaur Park Formation (Late Campanian) of Southern Alberta, Canada. W: Michael J. Ryan, Brenda J. Chinnery-Allgeier, David A. Eberth (red.): New Perspectives on Horned Dinosaurs: The Royal Tyrrell Museum Ceratopsian Symposium. Indiana University Press, 2010, s. 141–155. ISBN 978-0-253-35358-0.
↑ ^a ^b ^c Anthony R. Fiorillo, Ronald S. Tykoski. A new Maastrichtian species of the centrosaurine ceratopsid Pachyrhinosaurus from the North Slope of Alaska. „Acta Palaeontologica Polonica”. 57 (3), s. 561–573, 2012. DOI: 10.4202/app.2011.0033. (ang.).
↑ Gregory M. Erickson, Patrick S. Druckenmiller. Longevity and growth rate estimates for a polar dinosaur: a Pachyrhinosaurus (Dinosauria: Neoceratopsia) specimen from the North Slope of Alaska showing a complete developmental record. „Historical Biology”. 23 (4), s. 327–334, 2011. DOI: 10.1080/08912963.2010.546856. (ang.).

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Peter Dodson, The Horned Dinosaurs, Princeton University Press, 1996.

[Ryan&-1] Michael J. Ryan, David A. Eberth, Donald B. Brinkman, Philip J. Currie & Darren H. Tanke: A new Pachyrhinosaurus-like ceratopsid from the Upper Dinosaur Park Formation (Late Campanian) of Southern Alberta, Canada. W: Michael J. Ryan, Brenda J. Chinnery-Allgeier, David A. Eberth (red.): New Perspectives on Horned Dinosaurs: The Royal Tyrrell Museum Ceratopsian Symposium. Indiana University Press, 2010, s. 141–155. ISBN 978-0-253-35358-0.

[perotorum-2] Anthony R. Fiorillo, Ronald S. Tykoski. A new Maastrichtian species of the centrosaurine ceratopsid Pachyrhinosaurus from the North Slope of Alaska. „Acta Palaeontologica Polonica”. 57 (3), s. 561–573, 2012. DOI: 10.4202/app.2011.0033. (ang.).

[histo-3] Gregory M. Erickson, Patrick S. Druckenmiller. Longevity and growth rate estimates for a polar dinosaur: a Pachyrhinosaurus (Dinosauria: Neoceratopsia) specimen from the North Slope of Alaska showing a complete developmental record. „Historical Biology”. 23 (4), s. 327–334, 2011. DOI: 10.1080/08912963.2010.546856. (ang.).

[1]

[2]

[3]

Infrarzędy dinozaurów	ankylozaury ceratopsy ceratozaury ornitopody pachycefalozaury prozauropody stegozaury tetanury zauropody
Era dinozaurów	era mezozoiczna trias wymieranie triasowe jura kreda wymieranie kredowe
Dyscypliny powiązane	biologia paleontologia paleobotanika geologia ewolucja