Pałac Brühla na Młocinach – Wikipedia, wolna encyklopedia

Pałac Brühla na Młocinach
Symbol zabytku nr rej. 646/2 z 1.VII.1965
Ilustracja
Widok na pałac z powietrza, od strony ul. Muzealnej (2023)
Państwo

 Polska

Województwo

 mazowieckie

Miejscowość

Warszawa

Adres

ul. Muzealna 1

Architekt

Johann Friedrich Knöbel

Kondygnacje

2

Rozpoczęcie budowy

1752

Ukończenie budowy

1758

Ważniejsze przebudowy

1786, 1898, odrestaurowano 1947–1949

Pierwszy właściciel

Henryk Brühl

Kolejni właściciele

1790 Michał Starzeński, 1820 rodzina de Pothsów, 1907 miasto Warszawa, Stefan Grodzicki, Państwowe Muzeum Etnograficzne w Warszawie, PAN, spadkobiercy Stefana Grodzickiego, lata 90. Sławomir Tomaszewski

Obecny właściciel

Sylwester Gardocki (2008)

Położenie na mapie Warszawy
Mapa konturowa Warszawy, u góry po lewej znajduje się ikonka pałacu z opisem „Pałac Brühla na Młocinach”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum na prawo znajduje się ikonka pałacu z opisem „Pałac Brühla na Młocinach”
Położenie na mapie województwa mazowieckiego
Mapa konturowa województwa mazowieckiego, w centrum znajduje się ikonka pałacu z opisem „Pałac Brühla na Młocinach”
Ziemia52°18′31″N 20°56′14″E/52,308611 20,937222
Multimedia w Wikimedia Commons

Pałac Brühla na Młocinach (Zespół pałacowo-parkowy Młociny) – zabytkowy[1] pałac w Bielanach, w Warszawie, przy ul. Muzealnej 1.

Jedna z rezydencji Henryka von Brühla, a później jego syna Alojzego Fryderyka von Brühla, znajdująca się w dzielnicy

Historia[edytuj | edytuj kod]

Pałac został wzniesiony jako rezydencja podmiejska w latach 1752–1758 dla ministra Henryka von Brühla według projektu Johanna Friedricha Knöbla na wiślanej skarpie, otoczony ogrodem, nazywany też „Wilanowem Północy”. W pobliskim zwierzyńcu (wydzielonym obszarze leśnym) trzymano rozmaite dzikie zwierzęta: żubry, dziki, jelenie i daniele, zbudowano także bażantarnię (gdzie hodowany bażanty, później zaś trzymano sarny). Tam prawdopodobnie też powstały i funkcjonowały teatr leśny oraz obiekt zwany świątynią Diany[2].

W 1786 pałac został przebudowany przez Szymona Bogumiła Zuga dla Alojzego Fryderyka von Brühla. Obok pałacu (w latach ok. 1772–1784) wzniesiono oficyny pierwsze (nadal zachowane) i drugie oraz budynki użytkowe (zabudowania gospodarcze), W pobliżu zaś, głównie na skarpie nad Wisłą powstały też różne pawilony parkowe (orientalny, monopter, dwie wiejskie chaty, chata rybacka lub ermitaż) o funkcji ozdobnej i rekreacyjnej, przypuszczalnie wzniesione w latach 70. XVIII wieku także przez Zuga. Istniały one prawdopodobnie do ok. połowy XIX w. Ozdobę i charakterystyczny element XVIII-wiecznego dziedzińca stanowiła dekoracyjna pergola. Od strony południowej wjazd na teren posesji zamykała ozdobna brama. Całość tej obszernej kompozycji ogrodowej dopełniały karczma (austeria) położona przy głównej drodze do wsi Młociny i wiatrak, najbardziej oddalony od pałacu, usytuowany na wiślanym brzegu[3].

W pałacu bywali królowie August III Sas i Stanisław August Poniatowski[4].

Po 1790 posiadłość stała się własnością Michała Starzeńskiego, a od 1820 należała do rodziny de Pothsów. W 1876 po odłączeniu od majątku Młociny pałac został sprzedany bankierom Hipolitowi Wawelbergowi i Stanisławowi Rotwandowi. Pałac został znacznie przebudowany w 1898 na letnią rezydencję. W latach 1906–1945 właścicielem pałacu była rodzina Grodzickich[5]. W 1934 budynek został uszkodzony przez pożar[6].

Pałac nie został poważniej zniszczony podczas II wojny światowej, jednak został zaniedbany i odrestaurowany w latach 1947–1949[7]. Po II wojnie światowej był siedzibą Muzeum Kultur Ludowych (późniejsze Państwowe Muzeum Etnograficzne)[8]. Ulica prowadząca do pałacu otrzymała nazwę Muzealna (od wcześniej wspomnianego muzeum, które już pod nazwą Państwowe Muzeum Etnograficzne zostało w 1973 przeniesione na ul. Kredytową 1). Od lat 80. XX wieku pałac stał się własnością PAN do lat 90. XX wieku.

W 1993 pałac próbowała odzyskać córka Stefana Grodzickiego, Barbara Róża Horodyska. Choć pierwsza próba była nieudana, ostatecznie spadkobiercom udało się to później. Od nich pałac przejął Sławomir Tomaszewski, honorowy prezes austriackiego Forum Polonii. Pałac pozostający w fatalnym stanie technicznym miał zostać odremontowany. Właściciel uzależniał jednak remont od uzyskania zgody na budowę w parku przed pałacem 9 nowoczesnych budynków-apartamentowców[9]. Biuro Naczelnego Architekta Miasta odmówiło wydania pozwolenia na budowę, jednak w 2006 zgodę wydał mazowiecki konserwator zabytków Ryszard Głowacz, który za tę decyzję został odwołany ze stanowiska[10].

W połowie 2008 pałac ponownie zmienił właściciela, którym został Sylwester Gardocki. Nowy właściciel zbudował wokół parku przypałacowego ogrodzenie aż do podnóża skarpy wiślanej, włączając w to fragment wału przeciwpowodziowego, niebieskiego szlaku turystycznego oraz dojazd rowerowy do sezonowego promu w Łomiankach[11].

Opis[edytuj | edytuj kod]

Parterowy[12] budynek wybudowany na planie prostokąta[13], kryty dachem czterospadowym[14][12]. Od frontu portyk[15] typu in antis[16] z sześcioma kolumnami (czterema stojącymi wolno)[12] (doryckimi) toskańskimi[17] podtrzymującymi trójkątny szczyt[12]- fronton[18] (tympanon)[19] zawierający kartusze[20] z herbami szlacheckimi Henryka Brühla (L) i jego żony Marii von Kolowrat-Krakowsky (P)[21]. Po bokach portyku alkierze[22] kryte wysokimi dachami namiotowymi[14]. na tylnej fasadzie pałacu ryzalit[12][23] również z frontonem i herbami Henryka Brühla (L) i jego żony Marii von Kolowrat-Krakowsky (P)[24][12] i herbami. Przed pałacem, po jego bokach dwie parterowe oficyny[13], kryte czterospadowym dachem mansardowym[14] z lukarnami[25] i użytkowym poddaszem.

  • Fronton z herbami, lata 60. XX wieku
    Fronton z herbami, lata 60. XX wieku

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo mazowieckie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023.
  2. ↑ Magdalena Bis, Wojciech Bis, Mateusz Napieralski, Ze studiów nad dziejami podwarszawskich rezydencji..., 2019, s. 205-208.
  3. ↑ Magdalena Bis, Wojciech Bis, Napieralski Mateusz, Ze studiów nad dziejami podwarszawskich rezydencji..., 2019, s. 175-210.
  4. ↑ Urząd Dzielnicy Bielany – Serwis [online], bielany.waw.pl [dostęp 2017-11-25].
  5. ↑ Magdalena Bis, Założenie pałacowo-parkowe Brühla na Młocinach – wyniki badań archeologicznych z 2010 r., „Z otchłani wieków”, R. 66, 2011–2012, Nr 1-4, s. 91–99, „paper” [dostęp 2017-12-01] (ang.).
  6. ↑ Franciszek Galiński: Gawędy o Warszawie. Warszawa: Instytut Wydawniczy „Biblioteka Polska“, 1939, s. 285.
  7. ↑ Zygmunt Vogel, s. 9 [online], pinakoteka.zascianek.pl [dostęp 2017-11-25].
  8. ↑ Leszek Wysznacki, Edmund Grzybowski (red.): Poznaj Warszawę. Żoliborz. Warszawa: Krajowe Wydawnictwo Czasopism RSW „Prasa”, 1970, s. 119.
  9. ↑ Artykuł na stronie www.staremlociny.pl. staremlociny.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-09-29)]..
  10. ↑ Tomasz Urzykowski, Pałacyk Brühla na Młocinach na sprzedaż. Dawna rezydencja saskiego ministra nie miała szczęścia do właścicieli [online], warszawa.wyborcza.pl, 2 lipca 2023 [dostęp 2023-07-02].
  11. ↑ Właściciel spiera się z konserwatorem. „Łazienki Północy” popadają w ruinę – Bielany [online], tvnwarszawa.tvn24.pl [dostęp 2018-07-02].
  12. ↑ a b c d e f Warszawa - Pałac Młociny. Pałac Brühla na Młocinach. [dostęp 2023-10-15].
  13. ↑ a b google maps. [dostęp 2023-10-14]. (pol.).
  14. ↑ a b c Wilfried Koch: Style w architekturze (nowe, uzupełnione wydanie). s. 435. ISBN 978-83-8031-763-5.
  15. ↑ Wilfried Koch: Style w architekturze (nowe, uzupełnione wydanie). s. 469. ISBN 978-83-8031-763-5.
  16. ↑ templum in antis, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2023-10-14].
  17. ↑ Wilfried Koch: Style w architekturze (nowe, uzupełnione wydanie). s. 32. ISBN 978-83-8031-763-5.
  18. ↑ Wilfried Koch: Style w architekturze (nowe, uzupełnione wydanie). s. 440. ISBN 978-83-8031-763-5.
  19. ↑ tympanon, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2023-10-14].
  20. ↑ kartusz, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2023-10-14].
  21. ↑ HENRYKBRÜHL (VON BRÜHL). [dostęp 2023-10-14]. (pol.).
  22. ↑ alkierz, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2023-10-14].
  23. ↑ Wilfried Koch: Style w architekturze (nowe, uzupełnione wydanie). s. 473. ISBN 978-83-8031-763-5.
  24. ↑ Pałac Brula na Młocinach (fronton na fasadzie tylnej). [dostęp 2023-10-16]. (pol.).
  25. ↑ Wilfried Koch: Style w architekturze (nowe, uzupełnione wydanie). s. 454. ISBN 978-83-8031-763-5.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Bis M., Bis W., Założenie pałacowo-parkowe Brühla na Młocinach – wyniki badań archeologicznych z 2010 r., „Z otchłani wieków”, R. 66, 2011–2012, Nr 1-4, s. 91–99
  • Bis M., Bis W., Napieralski M., Ze studiów nad dziejami podwarszawskich rezydencji. Zabudowania w otoczniu pałacu Brühlow w Młocinach (od połowy XVIII w.), "Kwartalnik Historii Kultury Materialnej", R. 67, 2019, nr 2, s. 169-222. DOI: 10.23858/KHKM67.2019.2.003
  • Kwiatkowski M., Szymon Bogumił Zug. Architekt polskiego Oświecenia, Warszawa 1971.
  • Kwiatkowski M., Architektura pałacowa i willowa w Warszawie XVIII w., [w:] Warszawa XVIII wieku, z, 3, red. J. Kowecki, Warszawa 1975.
  • Pape D., Analizy historyczne do założenia pałacowo-parkowego w Młocinach, maszynopis, Warszawa 2008.
  • Putkowska J., Warszawskie rezydencje na przedmieściach i pod miastem w XVI-XVIII wieku, Warszawa 2016.
  • Sokołowska-Grzeszczyk K., Ogród i pałac w Młocinach, „Rocznik Warszawski”, t. III, 1962, s. 124–148.
  • Zieliński J., Bielany. Przewodnik historyczny, Warszawa 2015, o Młocinach na s. 211-224.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Pałac_Brühla_na_Młocinach&oldid=73565258”