Oskrzelka rynienkowata – Wikipedia, wolna encyklopedia

Oskrzelka rynienkowata
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

grzyby

Typ

workowce

Klasa

miseczniaki

Rząd

misecznicowce

Rodzina

tarczownicowate

Rodzaj

Nephromopsis

Gatunek

oskrzelka rynienkowata

Nazwa systematyczna
Nephromopsis cucullata (Bellardi) Divakar, A. Crespo & Lumbsch
Fungal Diversity 84: 112 (2017)
Multimedia w Wikimedia Commons

Oskrzelka rynienkowata, płucnica rynienkowata (Nephromopsis cucullata (Bellardi) Divakar, A. Crespo & Lumbsch) – gatunek grzybów należący do rodziny tarczownicowatych (Parmeliaceae)[1]. Ze względu na współżycie z glonami zaliczany jest do porostów[2].

Systematyka i nazewnictwo[edytuj | edytuj kod]

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Parmeliaceae, Lecanorales, Lecanoromycetidae, Lecanoromycetes, Pezizomycotina, Ascomycota, Fungi[1].

Należał do niedawno utworzonego nowego rodzaju Flavocetraria, który wyodrębniono z rodzaju Cetraria, na podstawie różnic w budowie kory i pyknidiów oraz reakcji barwnych[3]. W 2017 r. Crespo i Lumbsch przenieśli go do rodzaju Nephromopsis[1].

Po raz pierwszy zdiagnozował go w 1788 r. Carlo Antonio Lodovico Bellardi nadając mu nazwę Lichen cucullatus Bellardi. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadali mu Kärnefelt i A. Thell w 1994 r.[1]

Synonimy nazwy naukowej[4]:

  • Allocetraria cucullata (Bellardi) Randlane & Saag 1992
  • Cetraria cucullata (Bellardi) Ach. 1803
  • Flavocetraria cucullata (Bellardi) Kärnefelt & A. Thell 1994
  • Lichen cucullatus Bellardi 1788
  • Lobaria cucullata (Bellardi) Hoffm. 1796
  • Parmelia cucullata (Bellardi) Spreng. 1827
  • Physcia cucullata (Bellardi) DC. 1805
  • Platysma cucullatum (Bellardi) Hoffm. 1801

Nazwa polska według Krytycznej listy porostów i grzybów naporostowych Polski[2].

Charakterystyka[edytuj | edytuj kod]

Plecha krzaczkowato-listkowata o wysokości 2–8 cm i barwie białej, kremowej, kości słoniowej lub biało-żółtawej. Znajdują się w niej glony protokokkoidalne. Powierzchnia górna gładka i rynienkowato zwinięta. Brak na niej specyficznych struktur[5].

Metabolity wtórne: kwas protolichosterynowy i kwas usninowy[5].

Występowanie[edytuj | edytuj kod]

Na półkuli północnej gatunek szeroko rozprzestrzeniony, szczególnie w tundrze w arktycznych i północnych regionach, oraz w wysokich górach[3]. Na półkuli południowej znacznie rzadszy; tutaj podano jego występowanie tylko z Andów w Ameryce Południowej i gór Tanzanii w Afryce[6]. W Polsce występuje wyłącznie w Tatrach, Sudetach i na Babiej Górze[2]. Rośnie na próchnicznej lub gliniastej glebie oraz na obumarłych resztkach mchów i roślin w piętrze halnym[5][3].

W Polsce gatunek rzadki. Znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski. Ma status VU – gatunek narażony na wymarcie[7]. W Polsce był gatunkiem ściśle chronionym[8], od 9 października 2014 r. został wykreślony z listy gatunków porostów chronionych[9].

Gatunki podobne[edytuj | edytuj kod]

Od innych podobnych porostów oskrzelkę rynienkowatą łatwo można odróżnić po żółtawym zabarwieniu i charakterystycznym pokroju[3]. Najbardziej podobna jest występująca na takich samych oskrzelka niwalna (Flavocetraria nivalis). Odróżnia się bardziej postrzępioną plechą o rynienkowato zwiniętych odcinkach.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b c d Index Fungorum [online] [dostęp 2022-12-08] (ang.).
  2. ↑ a b c Wiesław Fałtynowicz: The Lichenes, Lichenicolous and allied Fungi of Poland.Krytyczna lista porostów i grzybów naporostowych Polski. Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, 2003. ISBN 83-89648-06-7.
  3. ↑ a b c d Flavocetraria cucullata (Bellardi) Kärnefelt & A. Thell. [dostęp 2014-07-02].
  4. ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2022-12-08] (ang.).
  5. ↑ a b c Consortium of North American Lichen Herbaria. [dostęp 2014-07-02].
  6. ↑ Discover Life Maps. [dostęp 2014-04-18].
  7. ↑ Zbigniew Mirek: Red list of plants and fungi in Poland = Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany. Polish Academy of Sciences, 2006. ISBN 83-89648-38-5.
  8. ↑ Załączniki nr 1 i 2 do rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 9 lipca 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących grzybów objętych ochroną (Dz.U. z 2004 r. nr 168, poz. 1765).
  9. ↑ Dz.U. z 2014 r. poz. 1408 – Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej grzybów.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Oskrzelka_rynienkowata&oldid=72934996”