Oliwnik (roślina) – Wikipedia, wolna encyklopedia

Oliwnik
Ilustracja
Oliwnik wąskolistny
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

różopodobne

Rząd

różowce

Rodzina

oliwnikowate

Rodzaj

oliwnik

Nazwa systematyczna
Elaeagnus L.
Sp. Pl. 1023. 1 Mai 1753[3]
Typ nomenklatoryczny

E. angustifolius Linnaeus[3]

Synonimy
  • Oleaster Heister ex Fabricius.[3][4]
Multimedia w Wikimedia Commons

Oliwnik (Elaeagnus L.) – rodzaj krzewów i drzew z rodziny oliwnikowatych. Podział taksonomiczny rodzaju nie jest jednoznacznie ustalony i w różnych ujęciach liczba gatunków waha się od ok. 40[5] do ok. 90 gatunków[4]. Zasięg rodzaju obejmuje południowo-wschodnią Europę (tu rośnie oliwnik wąskolistny), poprzez Azję, gdzie osiąga największe zróżnicowanie, po Japonię i południowo-wschodnią część Ameryki Północnej (gdzie występuje oliwnik srebrzysty)[6]. Jeden gatunek (Elaeagnus triflora) sięga na południu po Australię, gdzie rośnie we wschodnim Queenslandzie[7]. W Polsce rośliny z tego rodzaju są uprawiane, przy czym oliwnik srebrzysty dziczeje i ma status zadomowionego antropofita[8].

Są to rośliny kserofityczne, nierzadko halofityczne (rosnące na glebach słonych)[6]. Rosną na suchych siedliskach na stepach, półpustyniach, w suchych zaroślach, także w górach. Mogą rosnąć na ubogich siedliskach m.in. dzięki symbiozie z promieniowcami w brodawkach korzeniowych[5]. Uprawiane są jako rośliny pionierskie, miododajne, ozdobne, użyźniające glebę, rzadziej także jako owocowe[6]. Walorem ozdobnym są srebrzyste liście i silnie pachnące kwiaty[5]. Do najbardziej rozpowszechnionych w uprawie, także w Polsce, należy oliwnik wąskolistny, poza tym oliwnik srebrzysty i baldaszkowy[6]. Popularne są także (w strefie klimatu umiarkowanego ciepłego) zimozielone gatunki japońskie – E. macrophylla i E. pungens oraz mieszaniec między nimi – E. × ebingii[5].

Kwiat oliwnika wąskolistnego
Oliwnik srebrzysty
Oliwnik wielokwiatowy
Oliwnik baldaszkowy

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Pokrój
Krzewy i niskie drzewa (do 7 m[5], rzadko do 14 m wysokości[6]), często cierniste[6], rzadko rośliny o pędach wspinających się[5]. Pędy srebrzyste lub brązowe w zależności od barwy tarczek lub promienistych włosków je pokrywających[6].
Liście
Skrętoległe, opadające zimą lub zimozielone. Blaszka liściowa całobrzega, o kształcie od lancetowatego do jajowatego[6]. Pączki i liście pokryte tarczkami i łuskami obustronnie lub tylko od spodu i z tego powodu srebrzyste[6].
Kwiaty
Rozwijają się w kątach liści pojedynczo lub skupione w niewielkich pęczkach wyrastając na krótkopędach[4]. Silnie pachną i mają barwę białą, kremową lub żółtą. Barwę nadają kwiatom 4 działki rurkowatego lub dzwonkowatego kielicha – brak płatków korony. Kwiaty są obupłciowe[6][5]. Pręciki są 4, naprzemianległe działkom. Zalążnia górna, tworzona jest przez jeden owocolistek, zawiera jeden zalążek. Pojedynczy słupek zwieńczony jest wydłużonym znamieniem[5].
Owoce
Owoc pozorny – nibypestkowiec. Jego nibyowocnia powstaje z rozrastającego się podczas owocowania kielicha. U niektórych gatunków nibyowocnia jest sucha i srebrzysta od tarczek (np. oliwnik wąskolistny i srebrzysty), u innych mięsista i soczysta, barwy czerwonej. Właściwe owoce to twarde orzeszki (nibypestki) z podłużnymi 8 żebrami[6].

Systematyka[edytuj | edytuj kod]

Podział rodzaju na gatunki podlega rewizjom i znacznym zmianom. Wiele gatunków wyróżniono na podstawie zmian cech ilościowych, zmieniających się nierzadko płynnie, przez co ich diagnoza taksonomiczna jest bardzo problematyczna[4]. Po rewizji systematycznej oliwników chińskich z podawanych we „Flora of China” 67 gatunków (w tym 55 endemitów tego kraju), pozostało 36 gatunków[9].

Pozycja systematyczna według APweb (aktualizowany system APG III z 2009)

Jeden z trzech rodzajów z rodziny oliwnikowatych (Elaeagnaceae Juss.), z rzędu różowców w obrębie okrytonasiennych[2].

Wykaz gatunków[10]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ a b Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2016-05-06] (ang.).
  3. ↑ a b c Elaeagnus Linnaeus. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2016-05-06].
  4. ↑ a b c d Elaeagnus Linnaeus. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2016-05-06].
  5. ↑ a b c d e f g h Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 1. Trees and shrubs. London: Macmillan, 2002, s. 304. ISBN 0-333-73003-8.
  6. ↑ a b c d e f g h i j k Włodziemierz Seneta: Drzewa i krzewy liściste. G-H. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1996, s. 57–58. ISBN 83-01-12029-0.
  7. ↑ G.P. Guymer. Elaeagnaceae. „Flora of Australia”. 16, s. 1-3, 1995. 
  8. ↑ Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 73-74, ISBN 978-83-62975-45-7.
  9. ↑ Miao Sun, Qi Lin. A revision of Elaeagnus L. (Elaeagnaceae) in mainland China. „Journal of Systematics and Evolution”. 48, 5, s. 356–390, 2010. 
  10. ↑ Elaeagnus. [w:] The Plant List. Version 1.1 [on-line]. [dostęp 2016-05-06].
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Oliwnik_(roślina)&oldid=72987576”