Nikoła Muszanow – Wikipedia, wolna encyklopedia

Nikoła Muszanow
Никола Мушанов
Pełne imię i nazwisko	Nikoła Stojkow Muszanow
Data i miejsce urodzenia	12 kwietnia 1872 ; Drjanowo
Data śmierci	10 maja 1951
	Premier Bułgarii
Okres	od 12 października 1931; do 19 maja 1934
Przynależność polityczna	Partia Demokratyczna
Poprzednik	Aleksandyr Malinow
Następca	Kimon Georgiew
	Minister spraw wewnętrznych i zdrowia publicznego
Okres	od 29 czerwca 1931; do 12 października 1931
Poprzednik	Andrej Lapczew
Następca	Aleksandyr Girginow
	Multimedia w Wikimedia Commons

Nikoła Stojkow Muszanow (bułg. Никола Стойков Мушанов; ur. 12 kwietnia 1872 w Drjanowie, zm. 10 maja 1951 w Sofii) – bułgarski prawnik i polityk, przewodniczący Partii Demokratycznej (1938-1947), deputowany do Zwyczajnego Zgromadzenia Narodowego, minister oświaty narodowej (1908-1910), spraw wewnętrznych (1910-1911), budynków publicznych, dróg i zagospodarowania (1918), kolei, poczty i telegrafu (1918), spraw wewnętrznych i zdrowia publicznego (1918–1919, 1931) oraz spraw zagranicznych i wyznań wiary (1931-1934), premier Carstwa Bułgarii (1931-1934).

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Podstawowe i średnie wykształcenie zdobył w rodzinnym mieście. Następnie wyjechał do Francji, gdzie w 1893 ukończył studia prawnicze na uniwersytecie w Aix-en-Provence. Po powrocie do ojczyzny pracował jako sędzia i prokurator w Starej Zagorze i w Warnie (1893-1896), a później jako adwokat w Ruse (1897-1908).

Karierę polityczną zapoczątkował w 1897 wstępując do Partii Demokratycznej. Od 1920 pełnił funkcję jej wiceprzewodniczącego, a po śmierci Aleksandyra Malinowa w 1938 został przewodniczącym ugrupowania. Z list Partii Demokratycznej jedenaście razy był wybierany na deputowanego: do Zgromadzenia Narodowego 12. (1902-1903), 14. (1911-1913), 16. (1913), 17. (1914-1919), 18. (1919-1920), 19. (1920-1923), 21. (1923-1927), 22. (1927-1931), 23. (1931-1934), 24. (1938–1939) i 25. kadencji (1940–1944).

Po zwycięskich dla demokratów wyborach parlamentarnych w 1908 objął funkcję ministra oświaty narodowej, a w 1910 ministra spraw wewnętrznych w rządzie Malinowa. Po raz kolejny wszedł w skład Rady Ministrów w 1918, stając kolejno na czele Ministerstwa Budynków Publicznych, Dróg i Zagospodarowania (1918), Kolei, Poczty i Telegrafu (1918) oraz Spraw Wewnętrznych i Zdrowia Publicznego (1918–1919). Wkrótce po przejęciu władzy przez Bułgarski Ludowy Związek Chłopski zaangażował się w działalność opozycyjną. W 1922 współtworzył Blok Konstytucyjny, którego głównym celem było odsunięcie rządu Stambolijskiego. W tym samym roku wraz z innymi liderami Bloku został aresztowany i wtrącony do więzienia. Po przewrocie 9 czerwca 1923 wyszedł na wolność i wznowił działalność polityczną. Opowiedział się przeciwko udziałowi demokratów w prorządowym Porozumieniu Demokratycznym Aleksandyra Cankowa i wraz z Malinowem pozostał w Partii Demokratycznej. Do 1931 był w opozycji wobec rządu.

Przed wyborami do Zwyczajnego Zgromadzenia Narodowego 23. kadencji wszedł w skład szerokiej koalicji wyborczej nazwanej Blokiem Narodowym. Wkrótce potem został ministrem spraw wewnętrznych i zdrowia publicznego w kolejnym rządzie Malinowa. Po niespodziewanej rezygnacji premiera w październiku 1931, po raz pierwszy sformował własny gabinet, w którym obok funkcji szefa rządu piastował urząd ministra spraw zagranicznych i wyznań wiary. Mimo wielu wewnętrznych tarć i sporów w Bloku Narodowym utrzymał oba stanowiska do 19 maja 1934, kiedy to został odsunięty od władzy na drodze zamachu stanu.

Po wybuchu II wojny światowej i przystąpieniu Carstwa Bułgarii do koalicji hitlerowskiej zaangażował się w ratowanie bułgarskich Żydów, którym groziła deportacja. Opowiadał się za jak najszybszym wystąpieniem kraju z Osi i zbliżeniem ze Związkiem Radzieckim. Mimo iż jego poglądy były zgodne z celami lewicowego Frontu Ojczyźnianego, nie zdecydował się wstąpić w jego szeregi. 2 września 1944 wszedł w skład koalicyjnego rządu Murawijewa, który podjął ostatnią, nieudaną próbę zapobiegnięcia wojnie z ZSRR. Po przewrocie 9 września 1944, w wyniku którego władzę przejęli bułgarscy komuniści, został wraz z innymi członkami gabinetu Murawijewa oskarżony o wciągnięcie kraju w wojnę po stronie koalicji hitlerowskiej. Sąd Ludowy skazał go na rok pozbawienia wolności.

Po odbyciu wyroku w 1945 Muszanow zaangażował się w odrodzenie Partii Demokratycznej. Jego działalność spotkała się jednak z brutalną reakcją ze strony komunistów, którzy rozpoczęli budowę systemu totalitarnego i likwidację opozycji politycznej. W 1947 i 1949 był okresowo internowany, zaś w 1951 został zamordowany przez Służbę Bezpieczeństwa (bułg. Държавна сигурност).

Funkcje sprawowane przez Muszanowa w Radzie Ministrów[edytuj | edytuj kod]

Nikoła Muszanow zajmował następujące stanowiska w rządach Księstwa Bułgarii oraz Carstwa Bułgarii (w porządku chronologicznym)^[1]:

w pierwszym rządzie Aleksandyra Malinowa
- minister oświaty narodowej (29 stycznia 1908 – 18 września 1910)
w drugim rządzie Aleksandyra Malinowa
- minister spraw wewnętrznych (18 września 1910 – 29 marca 1911)
w trzecim rządzie Aleksandyra Malinowa
- minister budynków publicznych, dróg i zagospodarowania (21 czerwca 1918 – 17 października 1918)
w czwartym rządzie Aleksandyra Malinowa
- minister kolei, poczty i telegrafu (17 października 1918 – 28 listopada 1918)
w pierwszym rządzie Teodora Teodorowa
- minister spraw wewnętrznych i zdrowia publicznego (28 listopada 1918 – 7 maja 1919)
w piątym rządzie Aleksandyra Malinowa
- minister spraw wewnętrznych i zdrowia publicznego (29 czerwca 1931 – 12 października 1931)
w swoim pierwszym rządzie
- premier (12 października 1931 – 7 września 1932)
- minister spraw zagranicznych i wyznań wiary (12 października 1931 – 7 września 1932)
w swoim drugim rządzie
- premier (7 września 1932 – 31 grudnia 1932)
- minister spraw zagranicznych i wyznań wiary (7 września 1932 – 31 grudnia 1932)
w swoim trzecim rządzie
- premier (31 grudnia 1932 – 19 maja 1934)
- minister spraw zagranicznych i wyznań wiary (31 grudnia 1932 – 19 maja 1934)
- tymczasowo na czele Ministerstwa Sprawiedliwości (31 grudnia 1932 – 18 stycznia 1933)
- tymczasowo na czele Ministerstwa Kolei, Poczty i Telegrafu (5 maja 1934 – 19 maja 1934)
w rządzie Konstantina Murawijewa
- minister bez teki (2 września 1944 – 9 września 1944)

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Oficjalna witryna internetowa Zgromadzenia Narodowego Bułgarii Uwaga: na stronie Zgromadzenia Narodowego daty przed 1916 r. podane są według kalendarza juliańskiego.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Taszo Taszew: Министрите на България 1879-1999 (w tłum. Ministrowie Bułgarii 1879-1999). Sofia: Wydawnictwo Akademiczne „Marin Drinow”, 1999. ISBN 978-954-430-603-8 / ISBN 978-954-509-191-9.

[1] Oficjalna witryna internetowa Zgromadzenia Narodowego Bułgarii Uwaga: na stronie Zgromadzenia Narodowego daty przed 1916 r. podane są według kalendarza juliańskiego.

[1]

Księstwo Bułgarii (1878–1908)	Burmow (1879) metropolita Klemens (1879–1880) Cankow (1880) Karawełow (1880–1881) Ehrnrooth (1881) Sobolew (1882–1883) Cankow (1883–1884) Karawełow (1884–1886) metropolita Klemens (1886) Karawełow (1886) Radosławow (1886–1887) Stoiłow (1887) Stambołow (1887–1894) Stoiłow (1894–1899) Grekow (1899) Iwanczow (1899–1901) Petrow (1901) Karawełow (1901–1902) Danew (1902–1903) Petrow (1903–1906) Petkow (1906–1907) Stanczow (1907) Gudew (1907–1908)
Carstwo Bułgarii (1908–191946)	Malinow (1908–1911) Geszow (1911–1913) Danew (1913) Radosławow (1913–1918) Malinow (1918) Teodorow (1918–1919) Stambolijski (1919–1923) Cankow (1923–1926) Lapczew (1926–1931) Malinow (1931) Muszanow (1931–1934) Georgiew (1934–1935) Złatew (1935) Toszew (1935) Kjoseiwanow (1935–1940) Fiłow (1940–1943) Gabrowski (1943) Bożiłow (1943–1944) Bagrianow (1944) Murawiew (1944) Georgiew (1944–1946)
Ludowa Republika Bułgarii (1946–1990)	Dimitrow (1946–1949) Kołarow (1949–1950) Czerwenkow (1950–1956) Jugow (1956–1962) Żiwkow (1962–1971) Todorow (1971–1981) Filipow (1981–1986) Atanasow (1986–1990) Łukanow (1990)
Republika Bułgarii (od 1990)	Popow (1990–1991) Dimitrow (1991–1992) Berow (1992–1994) Indżowa (1994–1995) Widenow (1995–1997) Sofijanski (1997) Kostow (1997–2001) Sakskoburggotski (2001–2005) Staniszew (2005–2009) Borisow (2009–2013) Rajkow (2013) Oreszarski (2013–2014) Bliznaszki (2014) Borisow (2014–2017) Gerdżikow (2017) Borisow (2017–2021) Janew (2021) Petkow (2021–2022) Donew (2022–2023) Denkow (2023–2024) Gławczew (od 2024)