Najwyższy Sąd Wojskowy – Wikipedia, wolna encyklopedia

Najwyższy Sąd Wojskowy (NSW) – sąd najwyższej instancji należący do pionu sądownictwa wojskowego. W latach 1919–1920 funkcjonował pod nazwą Naczelny Sąd Wojskowy.

Opis[edytuj | edytuj kod]

Naczelny Sąd Wojskowy został utworzony dekretem Naczelnego Wodza Józefa Piłsudskiego z dnia 4 lutego 1919^[1]. Dziesięć dni później kierownik Ministerstwa Spraw Wojskowych, płk Jan Wroczyński zatwierdził etat Naczelnego Sądu Wojskowego. Zgodnie z etatem w Naczelnym Sądzie Wojskowym miało pełnić służbę ośmiu oficerów (prezydent, wiceprezydent, pięciu członków i starszy sekretarz), siedmiu urzędników wojskowych (sekretarz, dwóch podsekretarzy, dwóch kancelistów i dwie maszynistki) oraz dwóch pracowników cywilnych (dwóch woźnych i goniec), natomiast w Prokuraturze trzech oficerów (prokurator, dwóch podprokuratorów), czterech urzędników wojskowych (sekretarz prokuratury, kreślarz, dwie maszynistki) oraz dwóch pracowników cywilnych (dwóch woźnych i goniec). Stanowisko prezesa NSW zostało zaszeregowane do stopnia generała porucznika, stanowiska pięciu członków NSW i prokuratora do stopnia generała podporucznika, natomiast stanowiska podprokuratorów do stopnia pułkownika. Starszy sekretarz miał mieć rangę majora^[2].

Siedziba sądu mieściła się przy placu Saskim róg ul. Królewskiej^[3].

Obsada personalna Naczelnego Sądu Wojskowego w dniu 1 marca 1919^[4]:

prezydent – gen. ppor. KS Franciszek Niżałowski
wiceprezydent – wakat
członek – gen. ppor. Jan Konrad Roszkowski
p.o. członka – płk KS Jan Wozmek
p.o. członka – płk KS Jan Czapliński
p.o. członek – płk KS Edward Szpakowski
prokurator – gen. ppor. Leon Iwanowski
podprokurator – płk KS Cezary Piotrowski
p.o. podprokuratora – mjr KS Emil Franciszek Mecnarowski

12 maja 1919 roku pełniącym obowiązki członka NSW został ppłk Mieczysław Bielski, późniejszy szef Wojskowego Sądu Okręgowego Nr V w Krakowie^[5].

Do 1939 stanowił instancję odwoławczą od wyroków wojskowych sądów okręgowych (wcześniej sądów wojennych okręgów generalnych), oraz Sądu Admiralskiego.

Także w Polskich Siłach Zbrojnych na Zachodzie od 1943 funkcjonował Najwyższy Sąd Wojskowy. Badał sprawy Wojskowego Trybunału Orzekającego i wydawał opinie prawne. Nie był natomiast instancją odwoławczą.

Ostatni raz w polskim sądownictwie wojskowym utworzono Najwyższy Sąd Wojskowy w 1944 w Ludowym Wojsku Polskim. Zapisał się on negatywnie w historii polskiego sądownictwa ze względu na prowadzone przed nim procesy o charakterze politycznym. Funkcjonował do 1962, kiedy to utworzono Izbę Wojskową Sądu Najwyższego.

Obsada personalna Najwyższego Sądu Wojskowego[edytuj | edytuj kod]

Prezydenci (prezesi) NSW

gen. ppor. KS^[6] Franciszek Niżałowski (1 III 1919^[7] - 1921)
gen. bryg. Tadeusz Zachariasiewicz (p.o. 1921-1924)
gen. bryg. Aleksander Pik (31 VII 1924 - 10 VI 1926)
gen. bryg. Jakub Krzemieński (10 VI 1926 - 15 X 1930)
gen. bryg. Emil Franciszek Mecnarowski (15 X 1930 - 1938)
płk Stanisław Cięciel (1939)^[8].

Wiceprezydenci NSW

gen. bryg. Jakub Krzemieński (do 10 VI 1926)
gen. bryg. Emil Franciszek Mecnarowski (I - 15 X 1930)
płk Stanisław Cięciel

Sędziowie NSW

gen. ppor. KS Jan Roszkowski (od 1 III 1920)
gen. bryg. Józef Daniec
gen. bryg. Jakub Krzemieński
gen. bryg. Kamil Seyfried
gen. bryg. Bronisław Karol Sikorski
gen. bryg. Edward Szpakowski (od 10 VI 1926)
gen. bryg. Tadeusz Zachariasiewicz
płk dr Stanisław Cięciel (od 7 I 1931, później wiceprezydent i prezydent NSW)
płk dypl. Stefan Józef Ćwiertniak (od 1929)^[9]
płk Józef Dąbrowski
płk Antoni Gedke (od 31 VIII 1935)
płk Ludwik Izierski
płk KS Feliks Joszt (od 2 VII 1922)
płk KS dr Wacław I Świnarski (od 2 VII 1922^[10])
płk Edmund Kaczkowski (1928)
płk dr Tadeusz Stefan Kamiński (od 31 VIII 1935)
płk dr Adam Karol Kiełbiński (7 I 1931 - 31 VIII 1935)
płk dr Bronisław Zbyszewski
płk Mikołaj Kostecki (od 4 VI 1930)
płk Teofil Maresch (od 10 III 1932)
płk Tadeusz Petrażycki (20 VIII 1931 - 1935)
płk Tadeusz Antoni Porębski (IV 1944 - I 1945)
płk dr Michał Przywara (od 7 I 1931)
płk Jan Rzymowski^[11]^[12]
płk Edward Józef Saski (24 IV 1929 - VI 1934)
płk Stanisław Śliwieński (1923)
płk Witold Szulborski (do 1929)^[9]
płk Ludwik Michał Turzański (od 18 II 1930)
płk Edmund Wełdycz (od 24 IV 1929)
płk dr Konrad Józef Zieliński (10 III 1932 - 9 IV 1932)
płk Kazimierz Ferdynand Zoziutiński
ppłk Zygmunt Skoczek (po 1944)
ppłk Tadeusz Tomajer (od 1944)

Obsada personalna Prokuratury przy Najwyższym Sądzie Wojskowym[edytuj | edytuj kod]

Osobny artykuł: Naczelna Prokuratura Wojskowa.

Naczelni Prokuratorzy Wojskowi

gen. bryg. Aleksander Pik (1919 - 3 IV 1924)
gen. bryg. Edward Gruber (3 IV 1924 - 22 V 1926
gen. bryg. dr Józef Daniec (22 V 1926 - 31 XII 1932)
płk aud. / gen. bryg. Teofil Maresch (1 I 1933 - IX 1939)

Prokuratorzy przy NSW

płk Edward Gruber (1923)
płk Stanisław Libkind-Lubodziecki (1923)
płk Witold Szulborski (1923)
ppłk dr Franciszek Jankowski (1923)
ppłk dr Tadeusz Jakubowski (1928-1930)
płk Jan Rzymowski (do 1930)^[13]
płk Józef Zołoteńki (od 4 VI 1930)
płk dr Tadeusz Stefan Kamiński (p.o. do 31 VIII 1935)
płk dr Adam Karol Kiełbiński (od 31 VIII 1935)
płk Edward Józef Saski

Podprokuratorzy przy NSW

płk Józef Zołoteńki (od 7 III 1927)^[14]^[15])
płk Antoni Gedke (do 31 VIII 1935)
ppłk dr Tadeusz Stefan Kamiński (od 7 I 1931)
ppłk Zygmunt Piotr Rumiński (od 26 II 1931)
ppłk dr Stanisław Rudolf Roliński (31 VIII 1935 - 1939)

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Dziennik Rozkazów Wojskowych z 8 lutego 1919 r. Nr 14, poz. 502.
↑ Dziennik Rozkazów Wojskowych z 19 lutego 1919 r. Nr 19, poz. 630.
↑ Sądy Wojskowe. warszawa1939.pl. [dostęp 2018-09-03].
↑ Dziennik Rozkazów Wojskowych z 18 marca 1919 r. Nr 30, poz. 950, 951.
↑ Dziennik Rozkazów Wojskowych Nr 67 z 17 czerwca 1919 roku, poz. 2146.
↑ Generał podporucznik Korpusu Sądowego.
↑ Dziennik Rozkazów Wojskowych Nr 30 z 18.03.1919 r.
↑ Cięciel Stanisław w: Katyń. Księga cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego, Warszawa 2000, wyd. Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa, i Oficyna Wydawnicza RYTM, ISBN 83-905590-7-2, s. 84.
↑ ^a ^b Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 5 z 12 marca 1929
↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 23 z 26 lipca 1922 roku, s. 561.
↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 42 z 29 kwietnia 1924 roku, s. 244, ogłoszono przydział z dniem 15 kwietnia 1924 na stanowisko prokuratora Prokuratury przy NSW.
↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 76 z 7 sierpnia 1924 roku, s. 437, anulowano przydział ogłoszony w Dz. Pers. MSWojsk. Nr 24 z 1924.
↑ Zmiany na wyższych stanowiskach wojskowych. „Kurier Polski”. Nr 165, s. 3, 19 czerwca 1930.
↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 9 z 17 marca 1927 roku, s. 70.
↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 11 z 31 marca 1927 roku, s. 101.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2018-03-22].
Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
Rocznik Oficerski 1928. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1928.
Organa wymiaru sprawiedliwości w W. P.. „Wojskowy Przegląd Prawniczy”. Nr 8-10, 1928.

[1] Dziennik Rozkazów Wojskowych z 8 lutego 1919 r. Nr 14, poz. 502.

[2] Dziennik Rozkazów Wojskowych z 19 lutego 1919 r. Nr 19, poz. 630.

[3] Sądy Wojskowe. warszawa1939.pl. [dostęp 2018-09-03].

[4] Dziennik Rozkazów Wojskowych z 18 marca 1919 r. Nr 30, poz. 950, 951.

[5] Dziennik Rozkazów Wojskowych Nr 67 z 17 czerwca 1919 roku, poz. 2146.

[6] Generał podporucznik Korpusu Sądowego.

[7] Dziennik Rozkazów Wojskowych Nr 30 z 18.03.1919 r.

[8] Cięciel Stanisław w: Katyń. Księga cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego, Warszawa 2000, wyd. Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa, i Oficyna Wydawnicza RYTM, ISBN 83-905590-7-2, s. 84.

[ReferenceA-9] Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 5 z 12 marca 1929

[CITEREFDz._Pers._MSWojsk.Nr_23_z_26_lipca_1922_roku,_s._561-10] Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 23 z 26 lipca 1922 roku, s. 561.

[CITEREFDz._Pers._MSWojsk.Nr_42_z_29_kwietnia_1924_roku,_s._244,_ogłoszono_przydział_z_dniem_15_kwietnia_1924_na_stanowisko_prokuratora_Prokuratury_przy_NSW-11] Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 42 z 29 kwietnia 1924 roku, s. 244, ogłoszono przydział z dniem 15 kwietnia 1924 na stanowisko prokuratora Prokuratury przy NSW.

[CITEREFDz._Pers._MSWojsk.Nr_76_z_7_sierpnia_1924_roku,_s._437,_anulowano_przydział_ogłoszony_w_Dz._Pers._MSWojsk._Nr_24_z_1924-12] Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 76 z 7 sierpnia 1924 roku, s. 437, anulowano przydział ogłoszony w Dz. Pers. MSWojsk. Nr 24 z 1924.

[13] Zmiany na wyższych stanowiskach wojskowych. „Kurier Polski”. Nr 165, s. 3, 19 czerwca 1930.

[CITEREFDz._Pers._MSWojsk.Nr_9_z_17_marca_1927_roku,_s._70-14] Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 9 z 17 marca 1927 roku, s. 70.

[CITEREFDz._Pers._MSWojsk.Nr_11_z_31_marca_1927_roku,_s._101-15] Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 11 z 31 marca 1927 roku, s. 101.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

Wojskowe sądy okręgowe	1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Wojskowe prokuratury okręgowe	1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Wojskowe sądy rejonowe	Łomża Modlin Warszawa Kowel Równe Zamość Grodno Lida Wilno Częstochowa Łódź Skierniewice Bielsko Katowice Kraków Lwów Stanisławów Tarnopol Gniezno Kalisz Poznań Bydgoszcz Grudziądz Toruń Baranowicze Brześć Siedlce Jarosław Kielce Przemyśl
Wojskowe zakłady karne	Wojskowy Zakład Karny w Wiśniczu Wojskowe Więzienie Karne w Stanisławowie Wojskowy Zakład dla odbywających karę twierdzy w Toruniu
Wojskowe więzienia śledcze	1 2 3 4 5 6 7 8 9 10