Mustafa Talas – Wikipedia, wolna encyklopedia

Mustafa Talas
‏مصطفى طلاس‎
Ilustracja
Mustafa Talas w swoim biurze w Damaszku
generał pułkownik generał pułkownik
Data i miejsce urodzenia

11 maja 1932
Ar-Rastan

Data i miejsce śmierci

27 czerwca 2017
Paryż

Przebieg służby
Lata służby

1968–1972

Siły zbrojne

Siły Zbrojne Syrii

Główne wojny i bitwy

wojna sześciodniowa,
wojna Jom Kipur

Multimedia w Wikimedia Commons

Mustafa Abd al-Kadir Talas[a] (arab. مصطفى عبد القادر طلاس, Musṭafá ʿAbd al-Qādir Ṭalās; ur. 11 maja 1932 w Ar-Rastan k. Hims[1], zm. 27 czerwca 2017 w Paryżu[2]) – syryjski wojskowy, wieloletni minister obrony Syrii (nieprzerwanie w kolejnych rządach od 1972 do 2004), jeden z najbliższych współpracowników Hafiza al-Asada.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Wczesna działalność[edytuj | edytuj kod]

Pochodzi z rodziny sunnickiej[3]. W wieku piętnastu lat przystąpił do partii Baas. W szkole średniej planował studia w zakresie filozofii i literatury we Francji (na Sorbonie), ostatecznie jednak wstąpił w 1952[1] do Akademii Wojskowej w Hims i tam zaprzyjaźnił się z Hafizem al-Asadem, który uczył się dwa lata wyżej i również należał do partii Baas[4]. W 1954 Mustafa Talas ukończył studia[1]. Jako zwolennik panarabizmu, z entuzjazmem przyjął powstanie Zjednoczonej Republiki Arabskiej jednoczącej Republikę Syryjską i naserowski Egipt[4]. W 1958, gdy doszło do zawarcia unii, został skierowany do służby w Kairze, podobnie jak al-Asad, z którym blisko się przyjaźnił[4]. Pozostał tam do września 1961, gdy po zamachu stanu Abd al-Karima an-Nahlawiego strona syryjska zerwała unię jako niekorzystną dla siebie. Talas musiał natychmiast opuścić Egipt; do Damaszku wrócił z żoną al-Asada Anisą i jego córką Buszrą (sam al-Asad został na krótko aresztowany w Kairze). Z powodu niechętnego stosunku do wydarzeń z września 1961 i naserystowskich poglądów Talas musiał odejść z wojska i został zatrudniony jako urzędnik w Ministerstwie Zaopatrzenia[4]. W podobnej sytuacji znalazła się większość oficerów syryjskich stacjonujących przez poprzednie trzy lata w Egipcie[5].

Talas negatywnie oceniał politykę nowego prezydenta Syrii Nazima al-Kudsiego, jednak w odróżnieniu od al-Asada nie zaangażował się w działalność antyrządową[1].

Po zamachu stanu w Syrii w 1963[edytuj | edytuj kod]

Dzięki protekcji Hafiza al-Asada, jednego z organizatorów zamachu stanu w Syrii w marcu 1963, Mustafa Talas mógł wrócić do wojska i objął dowództwo 5 Brygady Pancernej. Al-Asad wprowadził go również do Komitetu Wojskowego Partii Baas, który de facto miał największy wpływ na rządy w kraju[4]. Talas zawdzięczał nominację swojej przyjaźni z al-Asadem, sam bowiem nie brał żadnego udziału w przewrocie[1]. W 1964 został nominowany przez prezydenta Amina al-Hafiza na przewodniczącego trybunału, który sądził uczestników wystąpień zorganizowanych przeciwko władzy partii Baas przez syryjski oddział Braci Muzułmanów. W roku następnym wszedł do Rady Rewolucyjnych Dowódców Syrii[4]. W Radzie Talas popierał gen. Amina al-Hafiza przeciwko wojskowym o radykalnych poglądach lewicowych, na czele z Salahem Dżadidem i Hafizem al-Asadem. W 1965 zmienił jednak front. Według jednej z wersji zdecydowała o tym wcześniejsza znajomość z al-Asadem. Według innej Talas wdał się w bójkę w klubie nocnym, po czym gen. al-Hafiz rozpoczął przeciwko niemu postępowanie dyscyplinarne. Salah Dżadid doprowadził jednak do jego zawieszenia, co sprawiło, że Talas w Radzie popierał odtąd radykałów[6].

W 1966 Talas wziął udział w zamachu stanu, po którym radykalnie lewicowa frakcja partii Baas odsunęła od władzy frakcję umiarkowaną z Aminem al-Hafizem oraz pierwszymi przywódcami partyjnymi Michelem Aflakiem i Salah ad-Dinem al-Bitarem[4]. Brał udział w walkach ze zwolennikami Aflaka w Hamie i aresztował sympatyzującego z nim dowódcę garnizonu w Hims. W 1967 przewodniczył trybunałowi, który skazał na śmierć Salima Hatuma za próbę obalenia rządu[4].

Mustafa Talas i Gamal Abdel Naser, 1968

Podczas wojny sześciodniowej, w której Syria poniosła klęskę, Talas dowodził siłami rezerwowymi[4]. Już po zakończeniu działań wojennych, w lutym 1968[1], prezydent Nur ad-Din al-Atasi mianował go szefem sztabu wojsk syryjskich w miejsce Ahmada Suwajdaniego. W tym samym roku Talas został wiceministrem obrony[4]. W 1969 podejmował zakończone niepowodzeniem starania o zjednoczenie w jedną organizację palestyńskich formacji zbrojnych[7]. W rywalizacji o władzę między Salahem Dżadidem a Hafizem al-Asadem poparł tego ostatniego[4].

30 października 1970 Salah Dżadid zwołał na 30 listopada 1970 kongres partii Baas. Z jego inspiracji kongres potępił działalność al-Asada i pozbawił go stanowiska ministerialnego, a Mustafę Talasa usunął ze stanowiska szefa sztabu. Decyzje kongresu nigdy nie zostały wdrożone w życie[5], gdyż natychmiast po ich ogłoszeniu al-Asad przeprowadził zamach stanu, po którym objął pełnię władzy w Syrii[1].

W okresie rządów Hafiza al-Asada[edytuj | edytuj kod]

Po przewrocie Talas został zastępcą głównodowodzącego syryjskich sił zbrojnych. Aby wyróżnić go spośród innych syryjskich generałów, al-Asad utworzył specjalnie dla niego stopień imada, którego przez pewien czas nie nadawano żadnemu innemu oficerowi[b][4]. W 1971 al-Asad polecił Talasowi przeprowadzenie poufnych rozmów z królem Jordanii Husajnem w sprawie zbrojnych oddziałów palestyńskich, które Husajn postanowił w 1970 usunąć ze swojego kraju (Czarny Wrzesień). Talas zasugerował Palestyńczykom przeniesienie się na terytorium Syrii, ci jednak odrzucili ofertę, udając się ostatecznie do Libanu[4]. W tym samym roku był przez kilka miesięcy deputowanym do syryjskiego parlamentu[4]. Należał do najbardziej wpływowych polityków wyznania sunnickiego w Syrii i był jednym z nielicznych oficerów piastujących najwyższe stanowiska w zdominowanej przez alawitów armii syryjskiej. Zadecydowała o tym wieloletnia przyjaźń z al-Asadem[8].

Mustafa Talas i Hafiz al-Asad na froncie syryjskim podczas wojny Jom Kipur

W marcu 1972 Mustafa Talas został mianowany ministrem obrony i wiceministrem do spraw wojskowych[4]. Stanowisko ministra obrony piastował w każdym kolejnym rządzie Syrii do 2004[3]. Brał udział w planowaniu wspólnej z Egiptem wojny przeciwko Izraelowi w 1973 i w jej trakcie współdowodził siłami syryjskimi[4]. Dwa lata później pośredniczył w rozmowach między Falangami Libańskimi a Organizacją Wyzwolenia Palestyny[4]. W kolejnych latach Talas wielokrotnie udawał się do Moskwy, by negocjować rozmiary radzieckiej pomocy wojskowej dla Syrii. Szczególnie zaprzyjaźnił się z Leonidem Breżniewem[1].

W 1983 znalazł się w sześcioosobowej radzie kierującej państwem podczas choroby Hafiza al-Asada. Rok później poparł go w konfrontacji z jego bratem Rifatem, który usiłował dokonać zamachu stanu i odsunąć brata od władzy[4].

Za rządów Baszszara al-Asada[edytuj | edytuj kod]

Mustafa Talas poparł objęcie urzędu prezydenta Syrii przez Baszszara al-Asada po śmierci jego ojca[4][9], chociaż bezpośredniego po jego zgonie krążyły pogłoski, że postanowił przejąć władzę w kraju dla siebie[1]. Przez pierwsze lata rządów nowego prezydenta należał do jego powierników[4]. Wielokrotnie też występował publicznie w jego towarzystwie[1]. Należał do sześcioosobowego komitetu, który miał wspierać Baszszara al-Asada na początkowym etapie pełnienia przez niego zadań sekretarza generalnego partii[1].

W 2004, podczas kolejnej rekonstrukcji syryjskiego rządu, ustąpił ze stanowiska ministra obrony, które objął gen. Hasan Turkumani[3] i odszedł na emeryturę[10]. W 2005 zrzekł się również pełnionych stanowisk w Przywództwie Regionalnym Partii Baas[4]. Według innego źródła ze stanowisk tych został usunięty, podobnie jak inni działacze sprzeciwiający się wdrożeniu w Syrii jakichkolwiek reform[11].

Po wybuchu protestów przeciwko autorytarnym rządom al-Asada w Syrii w 2011, podczas Arabskiej Wiosny, Mustafa Talas wyjechał do Francji, oficjalnie w celu podjęcia leczenia[12]. Zmarł w 2017 r. w Paryżu[13].

Publicystyka i działalność wydawnicza[edytuj | edytuj kod]

Po tym, gdy stał się jedną z najbardziej wpływowych postaci w Syrii, Talas założył w Damaszku prywatne wydawnictwo, starał się również uzyskać reputację patrona sztuki oraz człowieka gruntownie wykształconego[1].

Publikował na szereg tematów, m.in. napisał biografię Nizara Kabbaniego, szkice poświęcone powstaniu Arabów przeciwko Imperium Osmańskiemu, sztuce wojennej czasów Mahometa oraz postaci Hafiza al-Asada. Wydał także dwutomowe wspomnienia[4]. Jest jedynym politykiem syryjskiej partii Baas, który w takiej formie opisał swoją działalność po 1963[1]. Jego wydawnictwo drukowało również pozycje o treści antyżydowskiej[1]. W 1986 Mustafa Talas wydał własną książkę pt. Maca Syjonu, w której oskarżył Żydów damasceńskich o dokonanie w 1840 mordu rytualnego, odwoływał się również do treści Protokołów Mędrców Syjonu[14].

Rodzina[edytuj | edytuj kod]

Mustafa Talas ożenił się z Lamją al-Dżabiri, potomkinią zamożnej sunnickiej rodziny z Aleppo. Jego starszy syn Firas (ur. 1960[15]) został biznesmenem. Młodszy, Manaf (ur. 1964[15]), ukończył Akademię Wojskową i przyjaźnił się z Basilem i Baszszarem al-Asadami[1]. W 2012, podczas wojny domowej w Syrii, będąc generałem brygady, porzucił służbę w wojsku syryjskim i udał się do Paryża[16]. Talas ma również córki Nahib (ur. 1958) i Sarję (ur. 1978)[15].

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ W literaturze polskojęzycznej jego nazwisko zapisywane jest również jako Mustafa Tlas, por. np. Fyderek Ł.: Pretorianie i technokraci w reżimie politycznym Syrii. Kraków: Księgarnia Akademicka, 2011, s. 79. ISBN 978-83-7638-111-4.
  2. ↑ W połowie lat 70. ten sam stopień generalski otrzymał szef sztabu Hikmat asz-Szihabi. Por. S. M. Moubayed, Steel & Silk. Men and Women who shaped Syria 1900–2000, Cune Press, 2006, 9781885942418, s.90

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o Lt. Gen. Mustafa Tlass. Middle East Intelligence Bulletin, 1 lipca 2000. [dostęp 2014-09-03]. (ang.).
  2. ↑ Lawrence Joffe: Mustafa Tlass obituary. theguardian.com. [dostęp 2017-07-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-07-20)]. (ang.).
  3. ↑ a b c Fyderek Ł.: Pretorianie i technokraci w reżimie politycznym Syrii. Kraków: Księgarnia Akademicka, 2011, s. 83. ISBN 978-83-7638-111-4.
  4. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v Moubayed S. M.: Steel & Silk. Men and Women who shaped Syria 1900–2000. Cune Press, 2006, s. 89–91. ISBN 978-1-885942-41-8.
  5. ↑ a b Seale P.: Asad of Syria. The Struggle for the Middle East. Berkeley-Los Angeles: University of California Press, 1989, s. 69–70. ISBN 0-520-06667-7.
  6. ↑ van Dam N.: The Struggle for Power in Syria. Politics and Society under Asad and the Ba'ath Party. London: I. B. Tauris, 2011, s. 38. ISBN 978-1-84885-760-5.
  7. ↑ Zielińska K.: Stosunki syryjsko-palestyńskie. Warszawa: Fundacja Studiów Międzynarodowych, 2007, s. 47. ISBN 978-83-89050-33-5.
  8. ↑ Fyderek Ł.: Pretorianie i technokraci w reżimie politycznym Syrii. Kraków: Księgarnia Akademicka, 2011, s. 106. ISBN 978-83-7638-111-4.
  9. ↑ Fyderek Ł.: Pretorianie i technokraci w reżimie politycznym Syrii. Kraków: Księgarnia Akademicka, 2011, s. 142–143. ISBN 978-83-7638-111-4.
  10. ↑ Fyderek Ł.: Pretorianie i technokraci w reżimie politycznym Syrii. Kraków: Księgarnia Akademicka, 2011, s. 100. ISBN 978-83-7638-111-4.
  11. ↑ Zielińska K.: Stosunki syryjsko-palestyńskie. Warszawa: Fundacja Studiów Międzynarodowych, 2007, s. 135. ISBN 978-83-89050-33-5.
  12. ↑ Khaled Yacoub Oweis: Newsmaker: Syrian general breaks from Assad's inner circle. Thomson Reuters, Jul 5, 2012. [dostęp 2014-09-10]. (ang.).
  13. ↑ Veteran Syrian defense minister Tlass dies in Paris at 85. reuters.com, 2017-06-27. [dostęp 2017-07-20]. (ang.).
  14. ↑ Jonathan Frankel: The Damascus Affair: „Ritual Murder,” Politics, and the Jews in 1840. Cambridge University Press, 1997, s. 418, 421. ISBN 978-0-521-48396-4.
  15. ↑ a b c Personal profile
  16. ↑ Syria is bigger than individuals, says defected brigadier
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Mustafa_Talas&oldid=64444752”