MiG-23 – Wikipedia, wolna encyklopedia

MiG-23MLD
	; MiG-23M
	Dane podstawowe
Państwo	ZSRR
Producent	MiG, Zakłady Lotnicze Irkut
Typ	samolot myśliwski
Konstrukcja	duralowa, półskorupowa,; płat o zmiennej geometrii; (od 16° do 72°)
Załoga	1 pilot
	Historia
Data oblotu	10 czerwca 1967
Lata produkcji	1970 - 1985
	Dane techniczne
Napęd	turboodrzutowy Chaczaturow R-35-300
Ciąg	83,6 kN (127 kN z dopalaniem)
	Wymiary
Rozpiętość	13,97 m - rozłożone; 7,78 m - złożone
Długość	16,71 m
Wysokość	4,82 m
Powierzchnia nośna	37,25 m²
	Masa
Własna	10 400 kg
Startowa	18 145 kg
Zapas paliwa	5700 l
	Osiągi
Prędkość maks.	2446 km/h (2,35 Ma)
Prędkość wznoszenia	240 m/s
Pułap	18 500 m
Zasięg	3000 km
Promień działania	1150 km
	Dane operacyjne
	Uzbrojenie
	1 × działko GSz-23 kal. 23 mm; 3000 kg uzbrojenia na 6 węzłach pod kadłubem i skrzydłami
	Użytkownicy
	Aktualni – kolor niebieski Byli – kolor czerwony
	Rzuty
	Multimedia w Wikimedia Commons

MiG-23 (ros. МиГ-23; kod NATO – Flogger – biczownik) – radziecki jednosilnikowy samolot odrzutowy o zmiennej geometrii skrzydeł, przeznaczony do zwalczania celów powietrznych, a w wersjach pochodnych MiG-23B/BN oraz BM (MiG-23BM przyjęto na uzbrojenie pod oznaczeniem MiG-27) do atakowania celów naziemnych, w tym z wykorzystaniem uzbrojenia kierowanego. Używany głównie przez siły zbrojne ZSRR, zarówno przez wojska lotnicze WWS jak i wojska obrony powietrznej kraju PWO. Wersje eksportowe MiG-23MS i MF trafiły na uzbrojenie armii krajów Układu Warszawskiego (tylko MiG-23MF) oraz Algierii, Iraku, Kuby i Libii. Wersji myśliwsko-bombowej MiG-23BN używały Algieria, Czechosłowacja, Egipt, Etiopia, Indie, Irak, Kuba, Libia, Sudan oraz Syria.

Historia konstrukcji[edytuj | edytuj kod]

W wyniku doświadczeń Kryzysu kubańskiego z 1962 r. państwa Paktu Północnoatlantyckiego jak i Związek Radziecki położyły większy nacisk na działania konwencjonalne, zdając sobie sprawę, iż pełnoskalowy konflikt rakietowo-jądrowy doprowadzi do wzajemnej zagłady. Dodatkowo odsunięcie w ZSRR od władzy w październiku 1964 r. N.S. Chruszczowa, dotychczas usilnie lansującego ideę rakietowego pola walki, pozwoliło na podjęcie na większą skalę prac nad rozwojem lotnictwa bojowego. Dlatego też w 1964 r. w Związku Radzieckim rozpoczęto program budowy samolotu myśliwskiego nowej generacji dysponującego skokowo większymi możliwościami w zakresie zwalczania celów powietrznych. W ten sposób powstał unikatowy samolot bojowy MiG-23 o zmiennej geometrii skrzydeł, stanowiący w drugiej połowie lat 70. i pierwszej lat 80. XX wieku trzon lotnictwa myśliwskiego ZSRR.

W latach 60. XX wieku podstawowym problemem dla samolotów naddźwiękowych była konieczność operowania z długich pasów startowych, które były kosztowne w budowie i zarazem stanowiły łatwy cel do zniszczenia dla przeciwnika. Aby temu zaradzić w państwach NATO podjęto programy budowy naddźwiękowych samolotów pionowego startu i lądowania (VTOL) mogących operować z doraźnych lądowisk, takich jak boiska piłkarskie czy parki miejskie. W ramach tych prac prowadzono we Francji badania nad samolotem Mirage IIIV wyposażonym, oprócz pojedynczego silnika napędowego, w 8 silników nośnych zabudowanych pionowo w kadłubie. W Niemczech zaś rozwijano samolot VJ-101C dysponujący kombinowanym zespołem silników nośno-napędowych umieszczonych w obracanych gondolach na końcach skrzydeł oraz ustawionych pionowo w kadłubie. Programy te nie zakończyły się sukcesem, podobnie jak brytyjski projekt budowy myśliwca Hawker P.1154, a jedyną maszyną VTOL, która trafiła do służby operacyjnej został opracowany w Wielkiej Brytanii poddźwiękowy samolot bezpośredniego wsparcia Hawker Harrier. Głównym mankamentem ówczesnych maszyn pionowego startu i lądowania był ograniczony zasięg i udźwig uzbrojenia związany z koniecznością zachowania odpowiedniej masy samolotu przy starcie pionowym (siła nośna wytwarzana tylko przez zespół napędowy).

W Związku Radzieckim, zdając sobie sprawę z problemów technicznych przy opracowywaniu i występujących potem istotnych ograniczeniach maszyn pionowego startu i lądowania (VTOL), postanowiono skoncentrować się na rozwoju samolotów skróconego startu i lądowania (STOL). W ramach prac nad myśliwcem nowej generacji, nazwanym później MiG-23, powstał projekt samolotu 23-01 wyposażonego w dwa pomocnicze silniki odrzutowe umieszczone pionowo w kadłubie, które podczas startu i lądowania generowały dodatkową siłę nośną i pozwalały na operowanie ze znacznie krótszych pasów startowych. Samolot 23-01 wyglądał jak powiększona wersja myśliwca MiG-21 z wlotami powietrza po bokach kadłuba. Posiadał trójkątne skrzydła i klasyczne usterzenie, za napęd zaś odpowiadał silnik turboodrzutowy R-27-300 o ciągu 76,4 kN (7800 kG), wspomagany przez dwa silniki nośne RD-36-35 o ciągu 23 kN (2350 kG) każdy. Silniki wspomagające umieszczono pionowo za kabiną pilota i podczas lotu były zasłonięte specjalną pokrywą podnoszoną tylko na czas ich pracy. Eksperymentalny samolot 23-01 wykonał swój pierwszy lot 3 kwietnia 1967 roku pilotowany przez Piotra Ostapienko. Szybko okazało się jednak, że osiągnięte znaczne skrócenie rozbiegu i dobiegu opłacone jest zbyt dużym ograniczeniem zasięgu maszyny, albowiem silniki nośne zajmowały w kadłubie miejsce mogące być wykorzystane na zbiorniki paliwa. W czasie normalnego lotu silniki nośne zaś były wyłączane i stanowiły tylko balast. Dlatego też prace nad samolotem 23-01 szybko przerwano, a maszyna wykonała tylko 14 lotów, głównie związanych z przygotowaniem do wielkich pokazów lotniczych w Domodiedowo w dniu 9 lipca 1967 roku, gdzie też została ze względów propagandowych zaprezentowana szerokiej publiczności.

Pracę nad maszyną rozpoczęto w 1964, a pierwszy prototyp wzbił się w powietrze 10 czerwca 1967. Pierwsza wersja seryjna MiG-23S (1970 r.) była napędzana silnikiem R-27. Jej odmiana miała oznaczenie MiG-23SM. Zmodyfikowana wersja MiG-23M (oblot prototypu w 1972 r.) otrzymała silnik R-29 i bogatsze wyposażenie. Najbardziej rozpowszechniona jest jej odmiana MiG-23MF. Późniejsze jej odmiany (wersje Mig-23ML/MLD/P/PD), mają zmniejszoną płetwę przed statecznikiem pionowym. Wersja myśliwsko-szturmowa MiG-23BN (1977 r.) ma smukły, skośnie ścięty w dół nos. Wersja treningowa dwumiejscowa MiG-23U. Dalszym rozwinięciem jest MiG-27.

Służba w Wojsku Polskim[edytuj | edytuj kod]

42 polskie MiGi były używane w latach 1979–1999 w dwu wersjach MF i UB, przez 28 "Słupski" Pułk Lotnictwa Myśliwskiego, który stacjonował na lotnisku w Redzikowie.

MiGi-23 były w Polsce użytkowane tylko w Słupsku. W latach 1979–1982 dostarczono Siłom Powietrznym 36 egzemplarzy w wersji MF oraz sześć w wersji UB. Dowództwo lotnictwa zgłaszało znacznie większe zapotrzebowanie na ten samolot. Planowane było przezbrojenie jeszcze dwóch pułków myśliwskich, niestety budżet państwa nie mógł pokryć kosztów zakupu. MiGi-23MF budowane w Moskiewskiej Wytwórni Samolotów (MMZ) Znamia Truda z przeznaczeniem dla sojuszników-członków Układu Warszawskiego kosztowały od 3,6 mln do 6,6 mln $.

Pierwsze loty w warunkach bojowych odbyły się podczas dwuetapowych ćwiczeń „Argon-80”. Szkolenie odbywało się w Wicku Morskim, gdzie za pomocą rakiet R-3s zwalczano cele w postaci bomb świetlnych, oraz w Astrachaniu, gdzie piloci wykonali po kilka wylotów, odpalając rakiety powietrze-powietrze do latających celów Ławoczkin Ła-17.

W 1981 r. MiGi-23 wzięły udział w wielkich manewrach Układu Warszawskiego „Sojuz-81” oraz ćwiczeniach „Bizmut-81. Operując wspólnie z innymi państwami UW, polscy piloci brali udział w manewrach „Granit-82”, „Sojuz-83”, a po zmianach ustrojowych działali w ćwiczeniach „Karat-94”, „Karat-96” i „Szerszeń-96”. W marcu 1993 r. słupscy piloci dali pierwszy pokaz swoich możliwości delegacji pilotów NATO w pozorowanej walce powietrznej z MiGami-29 z 1. PLM. We wrześniu 1994 r., w ramach programu „Partnerstwo dla pokoju”, w Słupsku gościł 493. Dywizjon USAF latający na samolotach F-15. Piloci wspólnie wykonywali loty, poznając sprzęt partnerów.

W trakcie eksploatacji stracono pięć samolotów bojowych. Remontowi głównemu poddano 28 samolotów. Proces wycofywania z Sił Powietrznych rozpoczął się w 1996 r., mimo iż w większości wypadków samoloty posiadały resurs godzinowy sięgający kilkuset godzin (w większości do 500–600 h). Został jednak wyczerpany resurs kalendarzowy, określony przez producenta na 17 lat. Samoloty dwuosobowe miały nalot w większości przekraczający 1000 h, a rekordzistą był MiG-23UB o numerze bocznym 831 wyprodukowany 27.03.1982 z nalotem 1633 h. Egzemplarz ten wykonał 2757 lotów i został skasowany 17.03.1999. Średni nalot wyniósł ponad 1400 h w ramach 2700 lotów. Maszyny wymagały II remontu głównego, z którego zrezygnowano, uznając Floggera za samolot przestarzały, szczególnie w perspektywie przystąpienia do NATO. Ostatnie egzemplarze spisano ze stanu pułku w 1999 r.

Wersje[edytuj | edytuj kod]

MiG-23S – jednomiejscowy samolot myśliwski napędzany silnikiem R-27
MiG-23SM – wersja o dodatkowych zamkach pod skrzydłami
MiG-23M – wersja z 1975 wyposażona w silnik R-29 i lepszą awionikę
MiG-23MS – wersja M, zubożona, eksportowana do państw arabskich (m.in. Syria, Irak), z radarem Sapfir-21 (używanym w MiG-21S/SM/bis)
MiG-23MF – nieznacznie zmodyfikowana eksportowa wersja M, eksportowana głównie do państw bloku UW, z nieznacznie unowocześnioną awioniką, najliczniejsza
MiG-23ML – wersja o poprawionych własnościach pilotażowych dzięki zmniejszeniu masy samolotu o 1250 kg (L - jak "Lekki"), z nowym silnikiem R-35 o nieco większym ciągu, ze zmodyfikowanym wyposażeniem elektronicznym
MiG-23P – Odmiana wersji ML, przeznaczona dla Obrony Powietrznej ZSRR, wyposażona w radar Sapfir-23P
MiG-23MLA – modyfikacja wersji ML, z nieznacznie ulepszonym wyposażeniem elektronicznym (m.in nowy termonamiernik TP-26, ulepszony radar, nowe pociski R-24 będące modyfikacją pocisków R-23)
MiG-23MLD – modyfikacja wersji ML, D - jak dorabotannyj - dopracowany, z poprawioną aerodynamiką poprawiającą manewrowość samolotu
MiG-23BN – wersja myśliwsko-szturmowa bez radaru, wyposażony w system celowniczy Sokół-23N, dalmierz laserowy Fon-1400, celownik bombardierski PBK-3, dzięki ściętemu nosowi poprawiono widoczność. Zbudowano 624 sztuki, głównie na eksport do Indii, Libii, Kuby, Etiopii, Syrii, Sudanu. Rozwinięciem konstrukcji jest samolot MiG-27.
MiG-23U – dwumiejscowa wersja treningowa, wyposażona w silnik R-27
MiG-23UB – modyfikacja wersji U, wyposażona w silnik R-29
MiG-23-98 – zmodyfikowane eksperymentalnie w 1998/1999 r. egzemplarze MiG-23MLD z nowym radarem Moskit-23 i wskaźnikiem laserowym OLS-M. Brak produkcji/modernizacji seryjnej.

Opis konstrukcji[edytuj | edytuj kod]

Samolot jest jednomiejscowym, jednosilnikowym górnopłatem wykonanym w całości z metalu. Konstrukcja półskorupowa z duraluminium rozdzielana przy wrędze 28. W przedniej części po bokach kadłuba znajdują się dwa prostokątne wloty powietrza z płytami oddzielającymi warstwę przyścienną. Skrzydła mają konstrukcję dźwigarową z płatem o zmiennym kącie skosu skrzydeł, regulowanym ręcznie. Możliwe były trzy ustawienia płata: +18°40', +47°40' i +74°40'. W skrzydłach są klapy i przerywacze, lecz nie ma lotek. Stateczniki poziome o konstrukcji płytowej o skosie 57° – przy wychyleniach przeciwstawnych spełniają jednocześnie funkcję lotek. Statecznik pionowy pojedynczy o skosie 65°, pod kadłubem znajduje się dodatkowy, rozkładany w locie statecznik pionowy. Podwozie przednie dwukołowe chowane do tyłu kadłuba, koła o średnicy 520 mm. Podwozie główne jednokołowe, składane i chowane do kadłuba, koła o średnicy 840 mm.

Kabina hermetyzowana z fotelem katapultowym, osłona kabiny odchylana do tyłu. Przednia szyba pancerna z umieszczonym w osłonie peryskopem.

Samolot wyposażony jest w jeden silnik turboodrzutowy R-29-300 o ciągu 76,4 kN (7800 kG). Silnik dwuwałowy z jedenastostopniową sprężarką, dwustopniową turbiną i regulowaną dyszą wylotową. Paliwo znajduje się w czterech zbiornikach w kadłubie i sześciu w skrzydłach. Istnieje możliwość użycia trzech dodatkowych zbiorników podczepionych pod kadłubem i stałymi częściami skrzydeł.

Uzbrojenie stanowi dwulufowe działko GSz-23 i 5 węzłów na rakiety i bomby.^[1]

Użytkownicy[edytuj | edytuj kod]

Aktualni użytkownicy

Dawni użytkownicy

Ekspozycja[edytuj | edytuj kod]

Samoloty MiG-23 są eksponowane w następujących miejscach w Polsce:

Redzikowo - Słupsk przy osiedlu wojskowym

Muzeum 2 Bazy Lotniczej w Bydgoszczy – nr taktyczny 139 nr seryjny 0390217139
32. BLT w Łasku nr taktyczny 021 nr seryjny 0390224021^[2]
Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krakowie – nr taktyczny 120 nr seryjny 0390217120
Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie oddział Muzeum Polskiej Techniki Wojskowej – nr taktyczny 148 nr seryjny 0390217148
przy trasie nr 214 Lębork - Łeba w miejscowości Garczegorze, przy stacji paliw BP, w radzieckim malowaniu, ponadto samolot An-2
przy trasie nr 28 Zator-Medyka w miejscowości Besko, przy stacji paliw – nr taktyczny 122
Politechnika Rzeszowska - Wydział Budowy Maszyn i Lotnictwa, budynek L
Muzeum Sił Powietrznych w Dęblinie - MIG-23MF, numer boczny 140

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ PiotrP. Butowski PiotrP., Samoloty MiG, Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1987, s. 257, 258, ISBN 83-206-0606-3, OCLC 69478252 .
↑ MiG-23MF w kolekcji „Grupy Archeo”. [dostęp 2014-04-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-04-13)].

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Piotr Butowski: Lotnictwo wojskowe Rosji. Warszawa: Lampart, 1996, seria: Ilustrowana encyklopedia techniki wojskowej. T. 1. ISBN 83-902554-5-6. OCLC 643130856.
Jerzy Grzegorzewski: Samolot myśliwski MiG-23. Warszawa: Dim Wydawniczy Bellona i Agencja Wydawnicza CB, 2005, seria: Typy Broni i Uzbrojenia. Nr 218. ISBN 83-11-10217-1.

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Lista samolotów MiG-23 używanych przez polskie Lotnictwo
MiG-23 w 28 Słupskim Pułku Lotnictwa Myśliwskiego. 28plm.slupsk.edu.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-11-11)].

[1] PiotrP. Butowski PiotrP., Samoloty MiG, Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1987, s. 257, 258, ISBN 83-206-0606-3, OCLC 69478252 .

[2] MiG-23MF w kolekcji „Grupy Archeo”. [dostęp 2014-04-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-04-13)].

[1]

[2]

Samoloty myśliwskie	Jak-15 Jak-17 Jak-23 Jak-25 Jak-27 Jak-28 Ła-9 Ła-11 Ła-15 MiG-9 MiG-15 MiG-17 MiG-19 MiG-21 MiG-23 MiG-25 MiG-29 MiG-31 MiG-35 Su-9 Su-11 Su-15 Su-17/20/22 Su-27 Su-30 Su-33 Su-34 Su-35 Su-57 Tu-128
Samoloty bombowe	Ił-28 M-4 Su-24 Tu-4 Tu-12 Tu-14 Tu-16 Tu-22 Tu-22M Tu-95 Tu-142 Tu-160
Samoloty obserwacyjne rozpoznawcze i dowodzenia	A-50 A-100 An-30 An-71 Be-6 Be-10 Be-12 Be-42 Ił-20 Ił-38 Ił-80 Jak-12 Ka-31 Tu-126 Tu-142 Tu-214R
Samoloty szturmowe	Jak-38 MiG-27 Su-7 Su-17/20/22 Su-25 Su-34 Su-39
Samoloty szkolno-treningowe	Jak-11 Jak-18 Jak-52 Jak-130 MiG-AT
Samoloty transportowe i szybowce desantowe	An-2 An-8 An-12 An-22 An-26 An-34 An-72 An-124 An-140 An-225 C-25 Jak-14 Ił-14 Ił-76 Ił-112
Śmigłowce	Jak-24 Mi-1 Mi-2 Mi-4 Mi-6 Mi-8 Mi-10 Mi-14 Mi-24 Mi-26 Mi-28 Mi-38 Ka-25 Ka-27 Ka-50 Ka-52 Ka-60 Ka-62
Prototypy i konstrukcje doświadczalne	A-57 I-250 Ił-20 Ił-22 Ił-24 Ił-32 Ił-40 Ił-54 Ił-102 Jak-25 Jak-29 Jak-30 (1948) Jak-36 Jak-43 Jak-44 Jak-60 Jak-100 Jak-140 Jak-141 Jak-201 Ka-8 Ka-20 Ka-22 Ka-40 Ka-60 Ła-150 Ła-152 Ła-156 Ła-160 Ła-168 Ła-176 Ła-250 M-50 M-55 Mi-18 Mi-30 Mi-46 E-8 MiG 1-44 MiG-41 MiG-110 PAK DA P-42 S-70 Skat Su-9 Su-10 Su-11 Su-17 (R) Su-35BM Su-37 Su-47 Su-75 Tu-80 Tu-98 Tu-135 Tu-138 Tu-148 Tu-156 T-4 W-7 W-50 W-80 W-100 rozwój radzieckich myśliwców odrzutowych

Samoloty myśliwskie	Jak-1 Jak-9 Jak-17 Jak-23 MiG-15 LiM-1 LiM-2 MiG-17 LiM-5 MiG-19 MiG-21 MiG-23 MiG-29 F-16
Samoloty bombowe	Pe-2 Tu-2 Ił-28
Samoloty szturmowe	Ił-2 Ił-10 LiM-6 Su-7 Su-20 Su-22
Samoloty transportowe	Fw 58 NC.701 C-47 Li-2 Szcze-2 Ił-12 Ił-14 Ił-18 An-12 An-24 An-26 Jak-40 Tu-154M M28 C-295 C-130
Samoloty szkolne	UTI-4 UT-2 USB Po-2 CSS-13 Junak 2 Junak 3 Jak-11 Jak-18 TS-8 Bies TS-11 Iskra I-22 Iryda Orlik M-346
Samoloty wielozadaniowe i łącznikowe	Bf 108 Fi 156 Po-2 CSS-13 Jak-12 An-2 Wilga 35
Śmigłowce	Mi-1/SM-1 SM-2 Mi-2 Mi-4 Mi-6 Mi-8 Mi-14 Mi-17 Mi-24 W-3 Sokół Bell 412 SH-2G SW-4 S-70i