Maria Piłsudska (1865–1921) – Wikipedia, wolna encyklopedia

Maria Piłsudska
Data i miejsce urodzenia	ok. 1865 ; Wilno, gubernia wileńska, Imperium Rosyjskie
Data i miejsce śmierci	17 sierpnia 1921 ; Kraków, Polska
	Pierwsza dama Polski
Okres	od 14 listopada 1918; do 17 sierpnia 1921
Małżonek	Józef Piłsudski
Następczyni	Aleksandra Piłsudska
	Odznaczenia
	Multimedia w Wikimedia Commons

Maria Piłsudska, de domo Koplewska, primo voto Juszkiewicz (ur. ok. 1865 w Wilnie, zm. 17 sierpnia 1921 w Krakowie) – polska nauczycielka, działaczka Polskiej Partii Socjalistycznej; pierwsza żona Józefa Piłsudskiego.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Urodziła się ok. 1865^[1]. Była córką Konstantego Koplewskiego (lekarza) i Ludmiły z domu Chomicz^[2].

Ukończyła Instytut Klasyczny, a następnie studia medyczne na uniwersytecie dla kobiet w Sankt Petersburgu, tzw. studia Bestużewa^[2]^[3]. Podczas studiów udzielała się w ruchu społeczno-narodowym^[2]. Pracowała jako nauczycielka. Należała do Wielkiego Proletariatu. W 1885 została uwięziona^[4] (brak danych co do miejsca osadzenia). Początkowo zamieszkiwała w Wilnie. Tam była żoną inżyniera Juszkiewicza. Z tego małżeństwa, zakończonego rozwodem, miała córkę Wandę (1889–1908)^[2].

Po przeniesieniu na obszar Królestwa Polskiego zaangażowała się w działanie ruchu robotniczego^[2]. Działała w Polskiej Partii Socjalistycznej; była współorganizatorką łódzkiej drukarni PPS. Nazywana była przez działaczy PPS Piękną Damą lub Piękną Panią. 15 lipca 1899 zawarła związek małżeński z Józefem Piłsudskim w luterańskim kościele w Paproci Dużej^[5]^[6]. Wraz z nim redagowała czasopismo „Robotnik”^[2]. W związku z działalnością konspiracyjną została aresztowana przez władze rosyjskie w 1900 i przez kilka tygodni była więziona w więzieniu carskim w Łodzi^[7]^[8], a następnie przez 11 miesięcy w X Pawilonie Cytadeli Warszawskiej^[2]^[4].

Zobacz też: Tablica pamiątkowa poświęcona Józefowi Piłsudskiemu przy ulicy Wschodniej w Łodzi.

Po odzyskaniu wolności nadal była aktywna w działalności niepodległościowej, w tym podczas rewolucji 1905^[2]. Później zmuszona była szukać schronienia, poza obszarem Królestwa, w związku z czym przebywała z mężem we Lwowie i w Krakowie^[2]. Po wybuchu I wojny światowej była zaangażowana w pomoc i wsparcie Legionów Polskich^[2].

Formalnie pozostała żoną Piłsudskiego do końca życia (faktycznie po 1907 jego partnerką życiową była Aleksandra Szczerbińska).

Maria Piłsudska zmarła na serce 17 sierpnia 1921 w szpitalu garnizonowym w Krakowie, gdzie była hospitalizowana w związku z wielomiesięcznym zapaleniem opłucnej^[9]. Od 19 sierpnia 1921 jej zwłoki w trybie przyspieszonym do pierwotnie planowanego były eksportowane z Krakowa przez Lidę (tam przebywał wówczas Józef Piłsudski, mając się dołączyć do konduktu) do Wilna^[10]. Zgodnie ze swoją wolą została pochowana na cmentarzu Na Rossie w Wilnie, gdzie wcześniej spoczęły jej matka i córka^[2].

Odznaczenie[edytuj | edytuj kod]

Krzyż Niepodległości – pośmiertnie (19 grudnia 1930, za pracę w dziele odzyskania niepodległości)^[11]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Andrzej Garlicki w swoim artykule Romansy i awansy w tygodniku „Polityka”, co wskazywałoby że Maria Piłsudska przeżyła około 56 lat. We wspomnieniu pośmiertnym z 19 sierpnia 1921, opublikowanym w dzienniku „Nowa Reforma” podano, że zmarła przeżyła 54 lata.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k Ś.p. Marja Piłsudska. „Nowa Reforma”. Nr 189, s. 2, 19 sierpnia 1921.
↑ Rochelle Goldberg Ruthchild: Equality and Revolution: Women’s Rights in the Russian Empire, 1905-1917. University of Pittsburgh Press: 2010. ISBN 978-0-8229-6066-9.
↑ ^a ^b Stefan Król, Cytadela Warszawska, Książka i Wiedza, Warszawa 1978, s. 190.
↑ Andrzej Garlicki: Józef Piłsudski: 1867–1935. Warszawa: Czytelnik, 1988, s. 63–64. ISBN 83-07-01715-7.
↑ Właśnie w związku z koniecznością zawarcia małżeństwa w Kościele ewangelicko-augsburskim Józef Piłsudski dokonał wówczas aktu konwersji. O względy Marii ubiegał się także zakochany w niej Roman Dmowski (według endeckiego polityka, Jędrzeja Giertycha, oboje mieli romans). Jednak rywalizację o Marię wygrał Piłsudski, co mogło doprowadzić do utrzymującej się do końca życia wrogości pomiędzy rywalami.
↑ Więzienie carskie w Łodzi (obecnie Muzeum Tradycji Niepodległościowych) – Regionalny Katalog Zabytków Województwa Łódzkiego [online], www.kultura.lodz.pl [dostęp 2021-09-12] .
↑ Redakcja, Jakie tajemnice kryje więzienie przy Gdańskiej w Łodzi? Dziś mieści się tu muzeum [online], Dziennik Łódzki, 3 lutego 2019 [dostęp 2021-09-12] (pol.).
↑ Z kraju. „Kurier Warszawski”. Nr 227, s. 2, 18 sierpnia 1921.
↑ Eksportacja zwłok ś.p. Marii Piłsudskiej. „Nowa Reforma”. Nr 190, s. 2, 20 sierpnia 1921.
↑ M.P. z 1930 r. nr 300, poz. 423.

[1] Andrzej Garlicki w swoim artykule Romansy i awansy w tygodniku „Polityka”, co wskazywałoby że Maria Piłsudska przeżyła około 56 lat. We wspomnieniu pośmiertnym z 19 sierpnia 1921, opublikowanym w dzienniku „Nowa Reforma” podano, że zmarła przeżyła 54 lata.

[NR1921-189-2] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k Ś.p. Marja Piłsudska. „Nowa Reforma”. Nr 189, s. 2, 19 sierpnia 1921.

[3] Rochelle Goldberg Ruthchild: Equality and Revolution: Women’s Rights in the Russian Empire, 1905-1917. University of Pittsburgh Press: 2010. ISBN 978-0-8229-6066-9.

[Król-4] Stefan Król, Cytadela Warszawska, Książka i Wiedza, Warszawa 1978, s. 190.

[5] Andrzej Garlicki: Józef Piłsudski: 1867–1935. Warszawa: Czytelnik, 1988, s. 63–64. ISBN 83-07-01715-7.

[6] Właśnie w związku z koniecznością zawarcia małżeństwa w Kościele ewangelicko-augsburskim Józef Piłsudski dokonał wówczas aktu konwersji. O względy Marii ubiegał się także zakochany w niej Roman Dmowski (według endeckiego polityka, Jędrzeja Giertycha, oboje mieli romans). Jednak rywalizację o Marię wygrał Piłsudski, co mogło doprowadzić do utrzymującej się do końca życia wrogości pomiędzy rywalami.

[7] Więzienie carskie w Łodzi (obecnie Muzeum Tradycji Niepodległościowych) – Regionalny Katalog Zabytków Województwa Łódzkiego [online], www.kultura.lodz.pl [dostęp 2021-09-12] .

[8] Redakcja, Jakie tajemnice kryje więzienie przy Gdańskiej w Łodzi? Dziś mieści się tu muzeum [online], Dziennik Łódzki, 3 lutego 2019 [dostęp 2021-09-12] (pol.).

[9] Z kraju. „Kurier Warszawski”. Nr 227, s. 2, 18 sierpnia 1921.

[10] Eksportacja zwłok ś.p. Marii Piłsudskiej. „Nowa Reforma”. Nr 190, s. 2, 20 sierpnia 1921.

[11] M.P. z 1930 r. nr 300, poz. 423.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

II Rzeczpospolita	Maria Juszkiewicz (1918–1921) Aleksandra Piłsudska (1921–1922) Maria Wojciechowska (1922–1926) Michalina Mościcka (1926–1932) Maria Mościcka (1933–1939)
RP na uchodźstwie	Jadwiga Raczkiewicz (1939–1947) Ewelina Zaleska (1947–1972) Aniela Mieczysławska (1979–1986) Anna Sabbat (1986–1989) Karolina Kaczorowska (1989–1990)
Polska Ludowa	Janina Górzyńska (1947–1952) Stanisława Zawadzka (1952-1964) Rozalia Ochab (1964-1968) Barbara Spychalska (1968-1970) Krystyna Tempska-Cyrankiewicz (1970-1972) Jadwiga Jabłońska (1972-1985) Barbara Jaruzelska (1985-1989)
III Rzeczpospolita	Barbara Jaruzelska (1989–1990) Danuta Wałęsa (1990–1995) Jolanta Kwaśniewska (1995–2005) Maria Kaczyńska (2005–2010) Anna Komorowska (2010–2015) Agata Kornhauser-Duda (od 2015)