French
DeutschMaria Czapska – Wikipedia, wolna encyklopedia
| Maria Dorota Leopoldyna Czapska | |
 Maria Dorota Hutten-Czapska | |
 Odmiana hrabiowska herbu Leliwa nadana rodowi Hutten-Czapskich | |
| Rodzina | Hutten-Czapskich |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia | 6 lutego 1894 |
| Data i miejsce śmierci | 11 czerwca 1981 |
| Ojciec | Jerzy Hutten-Czapski (1861–1930) |
| Matka | Józefa Thun-Hohenstein (1867–1903) |
| Rodzeństwo | Leopoldyna (1887–1969), |
| Odznaczenia | |
 | |
Maria Dorota Leopoldyna Czapska h. Leliwa, ps. Dorota Obuchowicz, Maria Strzałkowska, Dorota Thun (właśc. hrabianka Hutten-Czapska, przydomku ani tytułu nie używała, ur. 6 lutego 1894 w Pradze[2], zm. 11 czerwca 1981 w Maisons-Laffitte k. Paryża) – polska historyczka literatury, eseistka, autorka wspomnień, siostra Józefa Czapskiego, wnuczka Emeryka Hutten-Czapskiego.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Córka Jerzego Jana i Józefy z Thun-Hohensteinów[2]. Pochodziła z najzamożniejszej gałęzi rodu Czapskich, która posiadała olbrzymie, odziedziczone po Radziwiłłach latyfundia w okolicy Mińska Litewskiego i na Wołyniu.
W latach 1925–1930 Maria Czapska przebywała w Paryżu jako stypendystka, zbierając materiały do swej biografii Adama Mickiewicza (La vie de Mickiewicz, 1931). Po powrocie do kraju umieszczała różne artykuły i recenzje literackie w ważniejszych periodykach i gazetach i współpracowała z Polskim Słownikiem Biograficznym, gdzie umieściła m.in. wiele biogramów dotyczących swej rodziny, np. Józefa Napoleona Czapskiego.
W 1939 otrzymała nagrodę literacką „Wiadomości Literackich” za monografię Ludwika Śniadecka z 1938[3].
W czasie okupacji niemieckiej działała m.in. w organizacji Żegota, pomagającej Żydom[4]. W roku 1945 przedostała się przez zieloną granicę do Francji, gdzie pozostała do końca życia[4]. Od roku 1947 do końca życia działała i publikowała w „Kulturze” i mieszkała w siedzibie „Kultury” w Maisons-Laffitte, gdzie też zmarła[4].
Członek Polskiego Towarzystwa Naukowego na Obczyźnie[5].
Podpisała list pisarzy polskich na Obczyźnie, solidaryzujących się z sygnatariuszami protestu przeciwko zmianom w Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (List 59)[6]. W PRL informacje na temat Marii Czapskiej podlegały cenzurze. Jej nazwisko znajdowało się na specjalnej liście osób z całkowitym zakazem publikacji. Zalecenia cenzorskie dotyczące jej osoby zanotował Tomasz Strzyżewski, który w swojej książce o peerelowskiej cenzurze opublikował notkę informacyjną nr 9 z 1975 roku Głównego Urzędu Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk. Wytyczne dla cenzorów zawierały na liście autorów zakazanych jej nazwisko głosząc: „(...) w stosunku do niżej wymienionych pisarzy, naukowców i publicystów przebywających na emigracji (w większości współpracowników wrogich wydawnictw i środków propagandy antypolskiej) należy przyjąć zasadę bezwarunkowego eliminowania ich nazwisk oraz wzmianek o ich twórczości, poza krytycznymi, z prasy, radia i TV oraz publikacji nieperiodycznych o nienaukowym charakterze (literatura piękna, publicystyka, eseistyka)”[7].
Laureatka Nagrody Związku Pisarzy Polskich na Obczyźnie w 1975 roku[8].
Odznaczenia[edytuj | edytuj kod]
- Srebrny Wawrzyn Akademicki (5 listopada 1938)[9]
Prace Marii Czapskiej[edytuj | edytuj kod]
- La vie de Mickiewicz, Paris 1931
- Ludwika Śniadecka, Kraków 1938
- Szkice mickiewiczowskie, London 1963
- Dwugłos wspomnień (pisane z bratem), London 1965
- Europa w rodzinie, Paris 1970
- Czas odmieniony, Paris 1978
- Gwiazda Dawida, London 1975
- Polacy w ZSRR (1939–1942) (antologia), Paris 1963
- Ostatnie odwiedziny i inne szkice, Warszawa 2006
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Drzewo genealogiczne rodziny Czapskich. czapscy.org.pl. [dostęp 2023-02-03].
- ↑ a b Stanisław Łoza (red.), Czy wiesz kto to jest?, (Przedr. fotooffs., oryg.: Warszawa : Wydaw. Głównej Księgarni Wojskowej, 1938.), Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe : na zam. Zrzeszenia Księgarstwa, 1983, s. 270.
- ↑ Odznaczenie uczonego polskiego. „Gazeta Lwowska”, s. 2, nr 25 z 1 lutego 1939.
- ↑ a b c Maria Czapska (ulica Mianowskiego 15). [w:] Ochota – dzielnica kobiet [on-line]. urzadochota.waw.pl. [dostęp 2012-07-06].
- ↑ Stanisław Portalski, Zarys Historii Polskiego Towarzystwa Naukowego na Obczyźnie, Londyn 2009, wyd. PTNO s. 78, wersja elektroniczna.
- ↑ Kultura 1976/03/342 Paryż 1976, s. 34.
- ↑ Strzyżewski 2015 ↓, s. 87.
- ↑ Lista laureatów – 1951-2011
- ↑ M.P. z 1938 r. nr 258, poz. 607 „za zasługi dla polskiej sztuki i kultury w ogóle”.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Tomasz Strzyżewski: Wielka księga cenzury PRL w dokumentach. Warszawa: Prohibita, 2015. ISBN 978-83-61344-70-4.
- Bogdan Graf von Hutten-Czapski: Sechzig Jahre Politik und Gesellschaft, 1–2, Berlin 1936.
- Czapska, Maria (1894–1981). [w:] Katalog Biblioteki Narodowej [on-line]. bn.org.pl. [dostęp 2012-07-06].
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Czapscy; film dokumentalny na stronie FilmPolski.pl