French
DeutschMannheim – Wikipedia, wolna encyklopedia
 | |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Kraj związkowy | |||||
| Rejencja | |||||
| Zarządzający | Christian Specht (Politiker)↗ | ||||
| Powierzchnia | 144,97 km² | ||||
| Wysokość | 97 m n.p.m. | ||||
| Populacja (31 grudnia 2022) • liczba ludności • gęstość |
| ||||
| Nr kierunkowy | 0621 | ||||
| Kod pocztowy | 68159–68309 | ||||
| Tablice rejestracyjne | MA | ||||
 | |||||
Położenie na mapie Badenii-Wirtembergii  | |||||
Położenie na mapie Niemiec  | |||||
 49°29′N 8°28′E/49,483333 8,466667 | |||||
| Strona internetowa | |||||
Mannheim (wym. MAF: [ˈmanˌhaɪ̯m], ⓘposłuchaj) – miasto na prawach powiatu w Niemczech, w kraju związkowym Badenia-Wirtembergia, w rejencji Karlsruhe, siedziba regionu Rhein-Neckar. Leży u ujścia Neckaru do Renu, na wysokości 97 m n.p.m., ok. 70 km na południe od Frankfurtu nad Menem, naprzeciwko Ludwigshafen am Rhein, z którym między innymi tworzy jeden organizm miejski i przemysłowy. Liczy 315 554 mieszkańców (31 grudnia 2022)[1] (stan na 2021 rok), powierzchnia miasta wynosi 144,9 km².
Mannheim jest też ważnym centrum naukowo-kulturalnym. Znajdują się tu liczne szkoły wyższe (m.in. uniwersytet zał. 1907), muzea: Reiss-Engelhorn-Museen, Städtische Kunsthalle, biblioteki, planetarium. Miasto jest siedzibą dużych wydawnictw książkowych, takich jak Brockhaus. Odbywają się tu międzynarodowe festiwale filmów krótkometrażowych.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Mannheim prawa miejskie otrzymał w 1607 r. Od 1720 r. miasto było rezydencją elektorów Palatynatu. W 1803 r. włączone zostało do Badenii.
Mannheim posiada zachowany zabytkowy układ urbanistyczny (I poł. XVIII wieku) na planie szachownicy – „kwadratowe miasto” – złożonej ze 144 pól. W starym centrum miasta ulice nie posiadają nazw, a jedynie oznaczenia siatki pól np. D7, L4 itd. Liczne zabytki barokowe z XVIII wieku. Największy w Niemczech pałac, rezydencja elektorów Palatynatu w latach 1720–1803 (zbudowany 1720–1760), w kaplicy znajdują się freski Cosmasa Damiana Asama. Kościół jezuitów (1738–1760), ratusz (1701–1711).
Miasto w czasie swoich podróży po Europie odwiedzał m.in. Wolfgang Amadeusz Mozart, który szczególnie cenił sobie walory tutejszej orkiestry przeniesionej później wraz z dworem elektorskim do Monachium. Kompozytor przebywał tutaj czterokrotnie, szczególnie przyjaźniąc się z rodziną kapelmistrza Christiana Cannabicha, gdzie udzielał lekcji także jego córce Rosie. Mozart zaprzyjaźniony był również z tutejszymi muzykami, czego owocem jest Koncert na obój i orkiestrę C-dur KV 314 podarowany przez niego Friedrichowi Rammowi. Twórcą tej orkiestry, jej sławy i głównym kompozytorem szkoły mannheimskiej był Johann Stamitz. Mannheim pod rządami elektora Karla Theodora przeżywał w ogóle swój kulturalny rozkwit, będąc nie tylko jednym z ówczesnych europejskich ważniejszych ośrodków muzycznych, lecz także stanowiąc główny ośrodek literackiego nurtu Sturm und Drang (Okres burzy i naporu). Tutaj też w wybudowanym w 1777 roku Teatrze Narodowym odbyła się prapremiera Zbójców Friedricha Schillera (1782)[2].
Pod koniec II wojny światowej Mannheim zostało zajęte 29 marca 1945 przez wojska amerykańskie[3].
Dzielnice[edytuj | edytuj kod]
Mannheim dzieli się na 17 dzielnic.
| Innenstadt/Jungbusch | 32 533 | Neuostheim/Neuhermsheim | 7 609 | |
| 111 Westliche Oberstadt | 4152 | 611 Neuostheim-Nord | 3140 | |
| 121 Westliche Unterstadt | 9368 | 612 Neuostheim-Süd | 444 | |
| 131 Östliche Oberstadt | 3622 | 613 Neuostheim-Ost | 185 | |
| 141 Östliche Unterstadt | 8131 | 621 Neuhermsheim | 3840 | |
| 151 Schlossgebiet | 768 | Seckenheim | 15 826 | |
| 211 Jungbusch | 5120 | 631 Seckenheim | 12 198 | |
| 212 Mühlau | 1372 | 632 Suebenheim | 632 | |
| Neckarstadt-West | 20 129 | 651 Hochstätt | 2996 | |
| 311 Neckarstadt-West | 19 173 | Friedrichsfeld | 6041 | |
| 312 Friesenheimer Insel | 956 | 661 Friedrichsfeld-Ost | 5157 | |
| Neckarstadt-Ost/Wohlgelegen | 35 045 | 662 Friedrichsfeld-West | 251 | |
| 321 Neckarstadt-Ost | 16 558 | 671 Alteichwald | 633 | |
| 322 Herzogenried | 8739 | Käfertal | 24 487 | |
| 323 Neckarstadt-Nordost | 4539 | 711 Käfertal-Mitte | 8294 | |
| 331 Wohlgelegen-West | 4704 | 712 Käfertal-West | 427 | |
| 332 Wohlgelegen-Ost | 505 | 713 Käfertal-Nordost | 708 | |
| Schwetzingerstadt/Oststadt | 25 058 | 721 Käfertal-Süd | 5174 | |
| 411 Oststadt-Nord | 8595 | 722 Käfertal-Südwest | 155 | |
| 412 Oststadt-Süd | 5167 | 723 Käfertal-Südost | 3647 | |
| 421 Schwetzingerstadt-West | 11 248 | 731 Sonnenschein | 3313 | |
| 422 Schwetzingerstadt-Ost | 48 | 741 Speckweggebiet östl. Hessische Str. | 2769 | |
| Lindenhof | 13 313 | Vogelstang | 13 594 | |
| 431 Lindenhof-West | 12 008 | 751 Vogelstang | 13 594 | |
| 432 Lindenhof-Mitte | 39 | Wallstadt | 7 352 | |
| 433 Lindenhof-Ost | 475 | 761 Wallstadt | 7237 | |
| 441 Lindenhof-Niederfeld | 791 | 762 Straßenheim | 115 | |
| Sandhofen | 13 210 | Feudenheim | 15 493 | |
| 511 Sandhofen-West | 4409 | 771 Feudenheim-Nord | 10 609 | |
| 512 Sandhofen-Mitte | 5899 | 772 Feudenheim-Süd | 4884 | |
| 513 Sandhofen-Nord | 227 | Neckarau | 31 172 | |
| 514 Sandhofen-Südost | 704 | 811 Almenhof | 7053 | |
| 521 Scharhof | 779 | 812 Almenhof-Gewerbegebiet | 466 | |
| 531 Kirschgartshausen | 46 | 821 Niederfeld | 7651 | |
| 541 Blumenau, Sandtorf | 1146 | 831 Neckarau-Mitte | 14 222 | |
| Schönau | 14 045 | 832 Neckarau-Nordost | 730 | |
| 551 Schönau-Nord | 10 257 | 833 Neckarau-Südost | 1019 | |
| 552 Schönau-Süd | 3671 | 834 Neckarau-Süd | 31 | |
| 553 Schönau-West | 117 | Rheinau | 25 825 | |
| Waldhof | 24 055 | 841 Casterfeld-West | 323 | |
| 561 Waldhof-West | 2492 | 842 Mallau | 32 | |
| 562 Waldhof-Mitte | 1322 | 843 Casterfeld-Mitte | 5048 | |
| 571 Luzenberg | 2720 | 844 Casterfeld-Ost | 670 | |
| 581 Gartenstadt | 9743 | 851 Rheinau-Mitte | 10 629 | |
| 582 Gartenstadt-West | 1182 | 852 Rheinau-Hafen | 1167 | |
| 591 Speckweggebiet | 4466 | 853 Rheinau-Ost | 28 | |
| 592 Speckweggebiet westl. Hessische Str. | 2130 | 861 Pfingstberg | 1829 | |
| 871 Rheinau-Süd | 6099 |
Struktura etniczna[edytuj | edytuj kod]
| Grupy etniczne | Liczba 31.12.2007 |
|---|---|
| Turcy | 19 039 |
| Włosi | 7700 |
| Polacy | 4425 |
| Serbowie | 3251 |
| Grecy | 2623 |
| Chorwaci | 2601 |
| Bośniacy | 1529 |
| Hiszpanie | 1345 |
| Bułgarzy | 1204 |
| Amerykanie | 1158 |
| Rumuni | 1114 |
Gospodarka[edytuj | edytuj kod]
Mannheim to drugie co do wielkości miasto Badenii-Wirtembergii. Ważny port śródlądowy (przeładunek 8,6 mln t w 1988) i port lotniczy. Przemysł maszynowy (silniki, maszyny rolnicze), środków transportu (fabryka Mercedes-Benz), elektrotechniczny, chemiczny (w tym farmaceutyczny), precyzyjny, włókienniczy i spożywczy. Znajduje się tu rafineria ropy naftowej, duża elektrownia cieplna (1 650 MW) oraz elektrownia wodna.
Na dzień 30 września 2011 roku w Mannheimie[a] zarejestrowanych było 3467 przedsiębiorstw[5]. Zatrudnianych w nich było około 29 000 osób[5]. Obrót wyniósł 1,89 miliarda euro[5].
Niektóre przedsiębiorstwa z siedzibą w Mannheimie[edytuj | edytuj kod]
- John Deere (2900 pracowników)[6][7]
- Mercedes-Benz-Werk[8]
Transport[edytuj | edytuj kod]
Transport kolejowy[edytuj | edytuj kod]
Dworce i przystanki kolejowe: Mannheim Hauptbahnhof, Mannheim-Handelshafen, Mannheim-Neckarstadt, Mannheim-Luzenberg, Mannheim-Waldhof, Mannheim-Käfertal, Mannheim-Neckarau, Mannheim-Rheinau, Mannheim-Seckenheim, Mannheim-Friedrichsfeld. Na terenie Mannheimu i sąsiedniej miejscowości Heidelberg funkcjonuje S-Bahn Rhein-Neckar. Mannheim obsługują również pociągi dalekobieżne ICE.
Uczelnie[edytuj | edytuj kod]
- Berufsakademie Mannheim
- Bundesakademie für Wehrverwaltung und Wehrtechnik Mannheim
- Fachhochschule des Bundes für öffentliche Verwaltung Mannheim
- Hochschule der Bundesagentur für Arbeit
- Hochschule Mannheim
- Popakademie Baden-Württemberg
- Staatliche Hochschule für Musik und Darstellende Kunst Mannheim
- Universität Mannheim
- Mannheim Business School – prywatna
Sport[edytuj | edytuj kod]
- Adler Mannheim – klub hokejowy
- SV Waldhof Mannheim – klub piłkarski
- VfR Mannheim – klub piłkarski
- Rhein-Neckar Löwen – klub piłki ręcznej
- SAP Arena – hala widowiskowo-sportowa
- w 2007 roku odbyły się mistrzostwa świata w piłce ręcznej
- w 2010 roku odbyły się mistrzostwa świata w hokeju na lodzie. Mannheim był współorganizatorem razem z Kolonią.
Ludzie związani z Mannheimem[edytuj | edytuj kod]
Współpraca międzynarodowa[edytuj | edytuj kod]
Miejscowości partnerskie:
Beyoğlu (dzielnica Stambułu), od 2023
Bydgoszcz, Polska od 1991
Charlottenburg-Wilmersdorf, Berlin od 1961
Hajfa, Izrael od 2009
Kiszyniów, Mołdawia od 1989
Kłajpeda, Litwa od 2002
Qingdao, Chiny od 1995- Riesa, Saksonia od 1988
Swansea, Wielka Brytania od 1957
Tulon, Francja od 1959
Windsor, Kanada od 1980- Zhenjiang, Chiny, od 2004
Czerniowce, Ukraina od 2022
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Nazwa miasta w języku polskim jest poddawana deklinacji[4].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Mannheim – Einwohnerzahl bis 2021 [online], Statista [dostęp 2022-09-27] (niem.).
- ↑ Max Becker: Biografia ilustrowana – Wolfgang Amadeusz Mozart. Warszawa: Muza SA, 2006. ISBN 83-7319-911-X.
- ↑ Reinhold Weber, Hans-Georg Wehling: Geschichte Baden-Württembergs. Wyd. II. Monachium: C. H. Beck, 2012, s. 104. ISBN 978-3-406-55874-0. (niem.).
- ↑ Mannheim. [w:] Słowniki [on-line]. sjp.pwn.pl. [dostęp 2021-04-23]. (pol.).
- ↑ a b c Handwerkskammer Mannheim Rhein-Neckar-Odenwald: Zahlen. Daten. Fakten. Mannheim: Handwerkskammer Mannheim Rhein-Neckar-Odenwald, 2012.
- ↑ Über Uns | John Deere DE [online], www.deere.de [dostęp 2017-11-25].
- ↑ John Deere Deutschland | John Deere DE [online], deere.de [dostęp 2024-04-24] (niem.).
- ↑ Startseite – EvoBus GmbH [online], www.evobus.com [dostęp 2017-02-18] (niem.).
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Siedziba kraju związkowego: Stuttgart
| Miasta na prawach powiatu |
|
|---|---|
| Powiaty |
|
| Regiony (Region) | |
| Rejencje (Regierungsbezirk) |
