Ludwik Hirszfeld – Wikipedia, wolna encyklopedia

Ludwik Hirszfeld
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

5 sierpnia 1884
Warszawa, Królestwo Polskie

Data i miejsce śmierci

7 marca 1954
Wrocław, Polska

profesor nauk medycznych
Specjalność: bakteriologia i immunologia
Alma Mater

Uniwersytet Berliński

Habilitacja

1914
1926

Profesura

1931

Polska Akademia Nauk
Status

członek rzeczywisty

Nauczyciel akademicki
Uczelnia

Uniwersytet w Heidelbergu
Państwowy Zakład Higieny
Wolna Wszechnica Polska
Uniwersytet Wrocławski

podpis
Odznaczenia
Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski Kawaler Orderu Orła Białego (Serbia) Komandor Orderu Świętego Sawy (Serbia)
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach

Ludwik Hirszfeld (ur. 5 sierpnia 1884 w Warszawie[1], zm. 7 marca 1954 we Wrocławiu)[2] – polski lekarz, bakteriolog i immunolog, twórca polskiej szkoły immunologicznej oraz nowej dziedziny nauki – seroantropologii.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Urodził się w zasymilowanej rodzinie żydowskiej[3]. Studiował medycynę w Würzburgu i Berlinie. Uzyskał doktorat za pracę na temat aglutynacji, habilitację zaś (w wieku 30 lat) za pracę nad związkiem zjawisk odpornościowych i krzepliwości krwi. Pracował w Instytucie Badań Raka w Heidelbergu oraz w Zakładzie Higieny uniwersytetu w Zurychu. W czasie I wojny światowej uczestniczył w zwalczaniu epidemii tyfusu plamistego w Serbii oraz uczestniczył w organizowaniu tamtejszej służby zdrowia[2].

Po powrocie do Polski, od 1920 pracował w Państwowym Zakładzie Badania Surowic w Warszawie, włączonym później do współtworzonego przez niego Państwowego Zakładu Higieny (PZH)[2]. W latach 1924–1925 był dyrektorem Zakładu[4]. W latach 1924–1939 kierował PZH.

Od 1924 był profesorem Wolnej Wszechnicy Polskiej[2]. W 1926 habilitował się po raz drugi na Uniwersytecie Warszawskim jako bakteriolog i immunolog. Od 1930 członek czynny Towarzystwa Naukowego Warszawskiego[5]. W 1931 roku został profesorem[1]. W latach 1931–1935 oraz 1947–1952 był prezesem Polskiego Towarzystwa Mikrobiologów i Epidemiologów[2].

Około 1938 przy ul. Obrońców 27 na Saskiej Kępie wybudował willę (projekt Józefa Łowińskiego), w której zamieszkał wraz z rodziną[6].

Podczas obrony Warszawy we wrześniu 1939 zorganizował w mieście ośrodek przetaczania krwi[2]. Został zmuszony do zamieszkania w getcie warszawskim. Prowadził tam wykłady, pracował naukowo, a także – dzięki szczepionce przekazanej przez prof. Rudolfa Weigla ze Lwowa, nielegalnie przemyconej do getta – leczył chorych na tyfus plamisty. W lipcu 1942 dzięki pomocy rodziny Potockich uciekł z getta na stronę aryjską (wyjście w przebraniu z grupą robotników pracujących poza murami). Przez pewien okres ukrywał się pod zmienionym nazwiskiem (z żoną i córką) w domu przedwojennej koleżanki, Laury z Przedpełskich Kenigowej, żony Mariana Keniga, a później w Wiślicy, w Starej Miłośnie k. Warszawy, u gospodarza Stanisława Kaflika w Klembowie koło Tłuszcza i w innych miejscach. Udawał urzędnika-dezynfektora, zmęczonego starszego pana, który pomaga żonie w zajęciach gospodarskich. W tym okresie analizował statystykę lekarską, pisał podręcznik immunologii, czytał dzieła Shakespeare’a w oryginale. W 1943 roku (po śmierci córki) spisał swoją autobiografię, która ukazała się w roku 1946 pt. „Historia jednego życia”[3][7].

Po wyzwoleniu Lublina w 1944 brał udział w tworzeniu Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej[2]. W 1945 przeniósł się do Wrocławia i podjął pracę na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Wrocławskiego (był pierwszym dziekanem tego wydziału). W 1952 roku utworzył we Wrocławiu Instytut Immunologii i Terapii Doświadczalnej PAN (nazwany później jego imieniem) i został jego pierwszym dyrektorem[2]. Zorganizował również we Wrocławiu Ośrodek Badań Patologii Ciąży[2].

W 1952 został członkiem rzeczywistym Polskiej Akademii Nauk i wszedł w skład jej prezydium[8].

Materiały archiwalne Ludwika Hirszfelda znajdują się w Archiwum Polskiej Akademii Nauk pod sygnaturą III-157[9].

Grób małżonków Hirszfeld na cmentarzu św. Wawrzyńca we Wrocławiu

Grób Ludwika i Hanny Hirszfeldów znajduje się na cmentarzu św. Wawrzyńca we Wrocławiu.

Osiągnięcia[edytuj | edytuj kod]

Do jego najważniejszych osiągnięć naukowych należy praca nad grupami krwi. Prowadził ją w latach 1907–1911 wraz z Emilem von Dungernem w Zurychu. Odkrył wówczas prawa dziedziczenia grupy krwi (które zastosował do celów dochodzenia ojcostwa) i wprowadził oznaczenie grup krwi jako 0, A, B i AB, przyjęte na całym świecie w 1928[2]. Oznaczył również czynnik Rh i odkrył przyczynę konfliktu serologicznego, co uratowało życie wielu noworodkom.

W czasie pobytu na Bałkanach odkrył pałeczkę duru rzekomego C (Salmonella hirschfeldii)[2].

Wraz z żoną prowadził badania dotyczące różnic statystycznych w częstości występowania grup krwi w populacjach pochodzących z różnych obszarów geograficznych, zapoczątkowując nową dziedzinę nauki, seroantropologię[2]. Zajmował się również transfuzjologią i opracował zasady przetaczania krwi[2].

W 1950 r. był nominowany do nagrody Nobla w dziedzinie medycyny za wyjaśnienie zagadki zjawiska konfliktu serologicznego między matką a płodem. Otrzymał doktoraty honoris causa Uniwersytetu Praskiego (1950) i Instytutu w Zurychu (1951)[10].

Życie prywatne[edytuj | edytuj kod]

Żoną Ludwika Hirszfelda była Hanna Hirszfeldowa, lekarka, pediatra i profesor nauk medycznych. Ich jedyna córka zmarła w czasie II wojny światowej[11].

Ważniejsze prace[edytuj | edytuj kod]

  • E. von Dungern, L. Hirszfeld, Über Vererbung gruppenspezifischer Strukturen des Blutes, 1910.
  • L. Hirszfeld, Grupy krwi w zastosowaniu do biologii, medycyny i prawa, 1934
  • L. Hirszfeld, Immunologia ogólna, 1948
  • L. Hirszfeld, Dochodzenie ojcostwa w świetle nauki o grupach krwi, 1948

Odznaczenie[edytuj | edytuj kod]

Upamiętnienie[edytuj | edytuj kod]

  • We Wrocławiu imię Ludwika Hirszfelda nosi plac, przy którym mieści się Dolnośląskie Centrum Onkologiczne.
  • We Wrocławiu funkcjonuje założony przez Ludwika Hirszfelda w roku 1952 (był jego pierwszym dyrektorem) Instytut Immunologii i Terapii Doświadczalnej PAN imienia Ludwika Hirszfelda[15].
  • Z okazji 130 rocznicy urodzin uczonego decyzją Rady Miejskiej Wrocławia okres od czerwca 2014 roku do maja 2015 roku został ogłoszony „Rokiem pamięci Ludwika Hirszfelda”.
  • W styczniu 1979 imię Ludwika Hirszfelda nadano ulicy na warszawskim Ursynowie[16]. Imię Ludwika Hirszfelda noszą też ulice w Lublinie, Jeleniej Górze, Wałbrzychu, Jelczu-Laskowicach i Koninie.
  • Poczta Polska chcąc uczcić dokonania Polaków na świecie wprowadziła w roku 2009 do obiegu cztery znaczki. Na znaczku o nominale 1,95 zł przedstawiono podobiznę Ludwika Hirszfelda[17].
  • Na terenie Zakładu i Katedry Mikrobiologii Uniwersytetu Medycznego im. Piastów Śląskich we Wrocławiu znajduje się aula poświęcona Ludwikowi Hirszfeldowi.
  • Ludwikowi Hirszfeldowi poświęcono jeden z odcinków serii dokumentalnej Geniusze i marzyciele[18].
  • 8 czerwca 2017 r. na dziedzińcu Serbskiego Towarzystwa Lekarskiego w Belgradzie odsłonięto popiersie profesora Ludwiga Hirszfelda autorstwa rzeźbiarki Gorany Čpajk[19]
  • W 2018 roku podczas obchodów 100-lecia Wielkiej Wojny podobizna Ludwika Hirszfelda znalazła się na znaczku z serii 6 znaczków wydanych przez serbską pocztę. Umieszczono na nich podobizny 6 lekarzy: 3 serbskich i 3 zagranicznych (Vojislav J. Subotić, Mihajlo Petrović, Miloš Đ. Popović, Edward Ryan, William Hunter i Ludwik Hirszfeld)[19]

Pozostałe informacje[edytuj | edytuj kod]

O badaniach Hirszfelda pisał Paweł Jasienica w książce Opowieści o żywej materii (1954). W 2019 roku ukazała się biografia Ludwika i Hanny Hirszfeldów autorstwa Urszuli Glensk.

Galeria[edytuj | edytuj kod]

  • Serbski znaczek z 2018 roku z podobizną L. Hirszfelda
    Serbski znaczek z 2018 roku z podobizną L. Hirszfelda
  • Ludwik Hirszfeld, zdjęcie wykonane w 1916 podczas wojny w Serbii
    Ludwik Hirszfeld, zdjęcie wykonane w 1916 podczas wojny w Serbii

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b Stanisław Łoza (red.), Czy wiesz kto to jest?, (Przedr. fotooffs., oryg.: Warszawa: Wyd. Głównej Księgarni Wojskowej, 1938.), Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe: na zam. Zrzeszenia Księgarstwa, 1983, s. 259.
  2. ↑ a b c d e f g h i j k l m Wielka Encyklopedia PWN. Tom 11. Wydawnictwo Naukowe PWN, 2002, s. 331. ISBN 83-01-13735-5.
  3. ↑ a b Ludwik Hirszfled: Historia jednego życia. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX, 1957, s. 416.
  4. ↑ Urzędowy spis lekarzy uprawnionych do wykonywania praktyki lekarskiej oraz aptek w Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa: Ministerstwo Spraw Wewnętrznych. Generalna Dyrekcja Służby Zdrowia, 1924, s. 3.
  5. ↑ Reprezentanci nauk medycznych, zmarli członkowie AU w Krakowie, PAU, TNW i PAN, Katedra Historii Medycyny UJ CM.
  6. ↑ Hanna Faryna-Paszkiewicz: Saska Kępa. Warszawa: Murator, 2001, s. 167. ISBN 83-915407-0-7.
  7. ↑ Piotr Hübner. Życie poświęcone chorobom. „Forum Akademickie”, 2020. forumakademickie.pl. 
  8. ↑ Członkowie PAN: Skorowidz.
  9. ↑ Spis inwentarzy, Polska Akademia Nauk Archiwum w Warszawie, [dostęp 2024-03-15].
  10. ↑ Людвік Гіршфельд: найцікавіше з досліджень варшавського медика - iwarsaw.eu [online], 9 lutego 2023 [dostęp 2023-02-09] (ukr.).
  11. ↑ Ludwik Hirszfled: Historia jednego życia. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX, 1957, s. 368.
  12. ↑ M.P. z 1951 r. nr 76, poz. 1043.
  13. ↑ Ko su Ludvik i Hana Hiršfeld - Društvo - Dnevni list Danas [online], 26 lipca 2017 [dostęp 2023-04-22] (serb.).
  14. ↑ a b Roman Aftanazy, Zakład Mikrobiologii Lekarskiej, „Świat i Życie”, 2 (10), Katowice, 9 marca 1947, s. 3-4 (pol.).
  15. ↑ IITD PAN Wrocław – O nas [online], www.iitd.pan.wroc.pl [dostęp 2016-06-14].
  16. ↑ Kwiryna Handke: Dzieje Warszawy nazwami pisane. Warszawa: Muzeum Historyczne m.st. Warszawy, 2011, s. 333. ISBN 978-83-62189-08-3.
  17. ↑ Polacy na świecie – Michał Sędziwój(2011; Nr kat.:4379). [w:] Poczta Polska [on-line]. filatelistyka.poczta-polska.pl/. [dostęp 2015-08-11].
  18. ↑ Geniusze i Marzyciele w bazie filmpolski.pl
  19. ↑ a b SEVENTY YEARS OF THE SECTION FOR THE HISTORY OF MEDICINE OF THE SERBIAN MEDICAL SOCIETY [online], s. 158 [dostęp 2023-04-22].

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Ludwik_Hirszfeld&oldid=73181720”