Lockheed Constellation – Wikipedia, wolna encyklopedia

Lockheed Constellation
	; Wojskowa wersja Constellation
	Dane podstawowe
Państwo	Stany Zjednoczone
Producent	Lockheed Corporation
Typ	samolot pasażerski i transportowy
Załoga	5
	Historia
Data oblotu	9 stycznia 1943
Lata produkcji	1943–1958
Wycofanie ze służby	1978
Liczba egz.	856
	Dane techniczne
Napęd	4 gwiazdowe Wright R-3350
Moc	od 4 × 2424 kW do 2536 kW
	Wymiary
Rozpiętość	38,47 m
Długość	35,42 m
Wysokość	7,54 m
Powierzchnia nośna	153,7 m²
	Masa
Własna	36 150 kg
Startowa	62 368 kg
	Osiągi
Prędkość maks.	610 km/h
Prędkość przelotowa	570 km/h
Prędkość minimalna	160 km/h
Pułap	7620 m
Zasięg	8700 km
Promień działania	4355 km
	Dane operacyjne
	Liczba miejsc
	40 w wersji L-049, do 81 w wersji L-649
	Rzuty
	Multimedia w Wikimedia Commons

Lockheed Constellation – śmigłowy samolot pasażerski wytwórni Lockheed Corporation produkowany w latach 1943–1958. Podczas okresu produkcji zbudowano 856 egzemplarzy, użytkowanych zarówno jako samoloty cywilne, jak i wojskowe samoloty transportowe. Samolot zwany był Connie.

Historia[edytuj | edytuj kod]

Od 1937 Lockheed pracował nad czterosilnikowym samolotem pasażerskim z kabiną ciśnieniową, nazwanym L-044 Excalibur. W 1939 linie lotnicze Trans World Airlines złożyły zamówienie na 40-miejscowy samolot o zasięgu powyżej 5600 km^[1]. Wymagania te wykraczały poza możliwości Excalibura. Wobec tego inżynierowie Clarence Johnson i Hall Hibbard opracowali projekt L-049 Constellation^[2]. Inżynier Willis Hawkins powiedział, że program Excalibura był tylko przykrywką dla projektu Constellation^[3]. Nowy samolot miał skrzydło zbliżone do samolotu myśliwskiego Lockheed P-38 Lightning, różniące się tylko skalą wykonania. Charakterystyczny ogon o trzech pionowych statecznikach był wystarczająco mały, aby zmieścić samolot w istniejących hangarach. W nowej konstrukcji zastosowano wszystkie najnowsze osiągnięcia techniczne lotnictwa, w tym wzmocnioną kontrolę układów hydraulicznych, systemy odladzania skrzydeł i ogona samolotu. Jego prędkość maksymalna ponad 550 km/h sprawiała, że miał to być samolot pasażerski szybszy od większości istniejących myśliwców marynarki^[4].

Po przystąpieniu Stanów Zjednoczonych w grudniu 1941 do II wojny światowej całość zamówienia złożonego przez Trans World Airlines została przekształcona w wojskową wersję samolotu transportowego Lockheed C-69 Constellation. W ten sposób United States Army Air Forces otrzymały 202 samoloty. Pierwszy prototyp (cywilny numer NX25600) został oblatany 9 stycznia 1943 przez pilotów testowych Edmunda T. „Eddie” Allena i Milo Burchama^[1]. Dla potrzeb wojska produkowano wersje transportowe i pasażerskie C-69 w kilkunastu różnych modyfikacjach. Duża prędkość, daleki zasięg i wysoki pułap lotu sprawiły, że C-69 były szczególnie cenione przy dostarczaniu zaopatrzenia do oddalonych rejonów działań wojennych. Lockheed przedstawił także projekt ciężkiego samolotu bombowego Lockheed XB-30, nie został on jednak oblatany. Wraz z końcem wojny w 1945 armia anulowała pozostałą część zamówienia.

Po wojnie Lockheed powrócił do swojej pierwotnej koncepcji rozwoju Constellation jako szybkiego samolotu pasażerskiego. Będące już w produkcji samoloty wojskowe C-69 zostały ukończone jako cywilne samoloty pasażerskie. W dniu 1 października 1945 linie lotnicze Trans World Airlines otrzymały pierwszy samolot Constellation. Podczas okresu produkcji samolot poddawany był szeregowi modyfikacji, obejmującymi zmianę typu silników, ilości zabieranego paliwa i wielkości kadłuba. 14 marca 1947 do eksploatacji wszedł model L-749, zabierający ilość paliwa wystarczającą na odbycie lotu przez Ocean Atlantycki bez międzylądowań. Pierwszy transatlantycki lot odbył się 3 grudnia 1945 na trasie z Waszyngtonu do Paryża. Pierwsze stałe połączenie obsługiwane przez L-749 zostało zainaugurowane między Nowym Jorkiem a Paryżem w dniu 6 lutego 1946^[1]. 17 czerwca 1947 linie Pan American World Airways uruchomiły pierwsze regularne loty samolotem L-749 „Clipper America”. Jako pierwszy samolot pasażerski z kabiną ciśnieniową, Constellation pozwolił zapoczątkować niedrogie i komfortowe podróże lotnicze świadczone przez operatorów na całym świecie. 14 lipca 1951 wprowadzono model L-1049 Super Constellation o dłuższym kadłubie, pozwalającym na zabranie 109 pasażerów. Późniejsze egzemplarze L-1049G wyposażone były w zbiorniki paliwa na końcach skrzydeł.

Po wprowadzeniu odrzutowych samolotów pasażerskich, takich jak De Havilland Comet czy Boeing 707, znaczenie L-049 zaczęło maleć. Ostatni rozkładowy lot w Stanach Zjednoczonych miał miejsce 11 maja 1967. Był to również ostatni w Stanach rozkładowy lot samolotu pasażerskiego z silnikami tłokowymi. W roku 1978 ostatni egzemplarz został skreślony ze służby w United States Air Force.

Wersje[edytuj | edytuj kod]

Wersje cywilne[edytuj | edytuj kod]

Nagranie przedstawiające pierwszy lot samolotu (1944)

L-049: Pierwotna oryginalna wersja samolotu. Podczas wojny wyprodukowano 22 egzemplarze, dostosowując je do wojskowego wariantu C-69.
L-149: Zmodyfikowana wersja L-049 z dodatkowymi zbiornikami paliwa w skrzydłach umożliwiającymi wydłużenie zasięgu. Projektu nie zrealizowano.
L-249: Firmowe oznaczenie dla samolotu bombowego w wersji XB-30.
L-349: Firmowe oznaczenie dla wersji wojskowej C-69B.
L-449: Nieznana proponowana cywilna wersja samolotu.
L-549: Firmowe oznaczenie dla wersji wojskowej C-69C.
L-649: Wersja z silnikami Wright R-3350-749C18BD. Mogły pomieścić 81 pasażerów. Pierwszy lot odbył się 19 października 1946.
L-649A: Wersja L-649 ze wzmocnionym podwoziem i kadłubem.
L-749: Wersja ze zwiększonymi zbiornikami na paliwo umożliwiającymi loty transatlantyckie bez międzylądowań. Wyposażony w podwieszany pod kadłubem, na wysokości krawędzi natarcia skrzydła, pojemnik na bagaż o nazwie Speedpack. Pierwszy lot odbył się 14 marca 1947.
L-749A: Wersja L-749 ze wzmocnionym podwoziem i kadłubem.
L-749B: Wersja z modyfikacją turbiny. Projekt niezrealizowany.
L-849: Wersja L-749 z silnikami Wright R-3350 TurboCompounds. Projekt niezrealizowany.
L-949: Modyfikacja wersji L-849.
L-1049: Pierwsza wersja produkcyjna z silnikami Wright R-3350-749C18BD o mocy 1865 kW (2500 KM) każdy. Maksymalna pojemność do 109 pasażerów. Pierwszy lot odbył się 14 lipca 1951. Wyprodukowano 579 egzemplarzy, w tym wersje wojskowe.
L-1049A: Firmowe oznaczenie dla wersji wojskowych WV-2, WV-3, EC-121D i RC-121D.
L-1049B: Firmowe oznaczenie dla wersji wojskowych R7V-1, RC-121C i VC-121E.
L-1049C: Wersja z silnikami R-3350-87ТС18DA-1 o mocy 2425 kW (3250 KM) każdy. Wyprodukowano 48 egzemplarzy.
L-1049D: Towarowa wersja L-1049C. Wyprodukowano 4 egzemplarze.
L-1049E: Wersja po kilku drobnych modyfikacjach. Wyprodukowano 28 egzemplarzy.
L-1049F: Firmowe oznaczenie dla wersji wojskowej C-121C.
L-1049G: Wersja z silnikami Wright R-3350-972ТС18DA-3 o mocy 2536 kW (3400 KM) każdy, okrągłe okna kabiny pasażerskiej, możliwość przymocowania dodatkowych zbiorników paliwa na końcach skrzydeł. Wyprodukowano 102 egzemplarze.
L-1049H: Wersja pasażersko-towarowa L-1049G. Wyprodukowano 53 egzemplarze.
L-1049J: Projekt wersji L-1049G ze skrzydłami R7V-2.
L-1149: Projekt wersji L-1049G i L-1049H z silnikami turbośmigłowymi Allison.
L-1249A: Firmowe oznaczenie dla wersji wojskowych R7V-2 i YC-121F.
L-1249B: Projekt wersji pasażerskiej w oparciu o R7V-2/YC-121F.
L-1449: Projekt L-1049G z dłuższym kadłubem i nowymi skrzydłami.
L-1549: Projekt wydłużonej wersji L-1449.
L-1649A Starliner: Wersja z silnikami Turbo Cyclone R-3350-988TC18EA12 o mocy 3400 KM (2536 kW) każdy. Większe zbiorniki paliwa wydłużyły zasięg do 11080 km. Pierwszy oblot przeprowadzono 10 października 1956. Wyprodukowano 44 egzemplarze.
L-1649B: Planowana wersja turbośmigłowa L-1649A.
L-051: Firmowe oznaczenie dla wersji XB-30.
L-084: Wersja z silnikami Allison T56-A8.

Wersje wojskowe[edytuj | edytuj kod]

XB-30: Wersja bombowa C-69.
XC-69: Prototyp wojskowej wersji Constellation, która weszła do produkcji pod oznaczeniem C-69.
C-69: Pierwsza wojskowa wersja transportowa. Wyprodukowano 22 egzemplarze.
C-69A: Projekt wersji C-69 o wydłużonym zasięgu.
C-69B: Projekt wersji C-69 o wydłużonym zasięgu, przeznaczonego do przewozu silników dla B-29 Superfortress do Chin.
C-69C-1: Samolot transportowy dla VIP-ów, później zmieniony na ZC-69C-1. Wyprodukowano 1 egzemplarz.
C-69D: Proponowana wersja transportowa dla VIP-ów.
XC-69E: Prototyp z silnikami Pratt & Whitney R-2800 Double Wasp.
C-121A: Wprowadzona w 1948 wojskowa wersja L-749, ze wzmocnioną podłogą i drzwiami ładunkowymi z tyłu kadłuba.
VC-121A: Wersja C-121A zmodyfikowano do przewozu VIP-ów.
VC-121B: Wersja zmodyfikowana do przewozu prezydentów Stanów Zjednoczonych.
C-121C: Wersja z silnikami R-3350-34 o mocy 2536 kW (3400 KM) każdy.
JC-121C: Dwa C-121C i jeden TC-121C jako samoloty testowe nowych rozwiązań awioniki.
NC-121C: Jeden C-121C zmodyfikowany do potrzeb samolotu testowego.
RC-121C: Wersja z radarem dalekiego zasięgu na pokładzie. Później nazwa zmieniona na WV-2.
TC-121C: Dziewięć samolotów RC-121C służących jako samoloty szkoleniowe. Później nazwa zmieniona na WE-121C.
VC-121C: Wersja C-121C przeznaczona dla VIP-ów. Wyprodukowano 4 egzemplarze.
EC-121D: Wersja z radarem dalekiego zasięgu na pokładzie. Pierwotnie nazywana RC-121D.
NC-121D: Wersja przeznaczona do obserwowania obiektów poruszających się z dużą prędkością w atmosferze.
RC-121D: Wersja z radarem dalekiego zasięgu na pokładzie. Później nazwa zmieniona na EC-121D.
VC-121E: Wersja zmodyfikowana do przewozu prezydentów Stanów Zjednoczonych.
YC-121F: Dwa prototypy z silnikami Pratt & Whitney T34-P-6 o mocy 4476 kW każdy.
C-121G: 32 morskie samoloty w wersji R7V-1 dostarczane dla USAF.
TC-121G: 0 samolotów treningowych w wersji C-121G.
VC-121G: Jeden C-121G służący tymczasowo do transportu VIP-ów.
EC-121H: 42 samoloty WE-121D ze zmodyfikowaną elektroniką.
C-121J: Zmieniona nazwa morskiej wersji R7V-1.
EC-121J: 2 samoloty EC-121D ze zmodyfikowaną elektroniką.
NC-121J: 7 samolotów C-121J zmodyfikowanych do potrzeb prowadzenia transmisji telewizyjnych dla żołnierzy w Wietnamie.
VC-121J: 4 samoloty C-121J zmodyfikowane do transportu VIP-ów.
EC-121K: Zmieniona nazwa wersji morskiej WV-2.
JC-121K: Jeden samolot WE-121K wykorzystywany do testów awioniki.
NC-121K: Wersja WE-121K używana przez US Navy.
EC-121L: Zmieniona nazwa wersji morskiej WV-2E.
EC-121M: Zmieniona nazwa wersji morskiej WV-2Q.
WQC-121N: Zmieniona nazwa wersji morskiej WV-3.
EC-121P: Wersja NC-121K przystosowana do walki z okrętami podwodnymi.
EC-121Q: Wersja EC-121D ze zmodernizowaną elektroniką.
EC-121R „BatCat”: EC-121K i EC-121P wyposażone w urządzenia do wykrywania wstrząsów sejsmicznych.
NC-121S: Wersja zmodyfikowana do walki radioelektronicznej i rozpoznania
EC-121T: Wersja wyposażona w ulepszony radar.
R7O-1: Pierwotne oznaczenie rozwojowej wersji R7V-1, która powstała w oparciu o L-1049D. Wersja z silnikami R-3350-91 o mocy 2425 kW każdy.
R7V-1: Zmieniona nazwa wersji R7o-1. Później przemianowana na C-121J.
R7V-1P: Jeden samolot R7V-1 zmodyfikowany do stosowania w Arktyce.
R7V-2: Cztery prototypy z silnikami YT34-P-12A o mocy 3088 kW każdy. Dwa zostały dostarczone jako prototypy YC-121F.
PO-1W: Wersja L-749 przystosowana do morskich patroli, wyposażona w specjalistyczny radar. Później przemianowana na WV-1.
PO-2W Warning Star: Wersja L-1049 wyposażona w radar dalekiego zasięgu, z silnikami R-3350-34 lub R-3350-42 o mocy 2536 kW (3400 KM) każdy. Później przemianowana na WV-2.
WV-1: Nowe oznaczenie wersji PO-1W.
WV-2 Warning Star: Nowe oznaczenie wersji PO-2W. Później przemianowana na EC-121K.
WV-2E: Eksperymentalna wersja WV-2 zmodyfikowana do przewozu obrotowej kopuły radaru podobnej do Boeing E-3 Sentry. Później przemianowano na EC-121L.
WV-2Q: WV-2 wyposażony w sprzęt do walki elektronicznej. Później przemianowany na EC-121M.
WV-3: Osiem samolotów wyposażonych do rozpoznania pogody. Później przemianowany na WQC-121N.
XW2V-1: Rozwojowa wersja WV-2 z silnikami Allison T56-A8, zmienionymi skrzydłami i rakietami do obrony przed atakiem.

Użytkownicy samolotów na świecie[edytuj | edytuj kod]

Cywilni[edytuj | edytuj kod]

Argentyna: Aerolíneas Carreras; Aerolíneas Entre Ríos; Trans Atlántica Argentina; Transcontinental
Australia: Qantas
Austria: Aero Transport
Belgia: Sabena
Brazylia: Panair do Brasil; Real Transportes Aéreos; Varig
Chile: Transportes Aéreos Squella
Dominikana: Aerotours Dominicana; Aerovías Quisqueyana
Francja: Air France
Haiti: Air Haiti International
Hiszpania: Iberia
Holandia: KLM
Indie: Air India
Irlandia: Aer Lingus
Izrael: El Al
Kanada: Nordair; Trans-Canada Air Lines
Kolumbia: Avianca
Korea Południowa: Korean National Airlines
Kuba: Cubana de Aviación
Luksemburg: Luxair
Maroko: Royal Air Maroc
Meksyk: Aeronaves de México; Aerovías Guest
Niemcy: Lufthansa
Pakistan: Pakistan International Airlines
Panama: Líneas Aéreas de Panama
Paragwaj: Lloyd Aéreo Paraguayo
Peru: LANSA; Perú Internacional – COPISA; Trans-Peruana
Portugalia: Transportes Aéreos Portugueses
Południowa Afryka: South African Airways; Trek Airways
Senegal: Government of Senegal
Sri Lanka: Air Ceylon
Stany Zjednoczone: Alaska Airlines; American Airlines; American Overseas Airlines; Braniff International Airways; Capital Airlines; Chicago and Southern Air Lines; Delta Air Lines; Eastern Air Lines; Federal Aviation Administration; Flying Tiger Line; Great Lakes Airlines; Imperial Airlines; Intercontinent Airways; Miami Airlines; Modern Air Transport; NASA; National Airlines; Northwest Airlines; Pacific Northern Airlines; Pan American World Airways; Regina Cargo Airlines; Seaboard & Western Airlines; Seaboard World Airlines; Slick Airways; South Pacific Airlines; Trans World Airlines; US Airways; Western Airlines; Wien Air Alaska
Tajlandia: Thai Airways Company
Tajwan: China Airlines
Tunezja: Air Afrique
Urugwaj: Aerolíneas Uruguayas
Wenezuela: Linea Aeropostal Venezolana
Wielka Brytania: ACE Freighters; British Overseas Airways Corporation; Britannia Airways; Euravia; Falcon Airways; Trans European Aviation; Skyways of London; Universal Sky Tours

Wojskowi[edytuj | edytuj kod]

Francja: Francuskie Siły Powietrzne
Indie: Indyjska Marynarka
Indonezja: Indonezyjskie Siły Powietrzne
Izrael: Siły Powietrzne Izraela
Stany Zjednoczone: United States Air Force; United States Navy

Katastrofy[edytuj | edytuj kod]

Z tym tematem związana jest kategoria: Katastrofy lotnicze z udziałem samolotu Lockheed Constellation.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ ^a ^b ^c Lockheed Constellation and Super Constellation. W: Michael J.H. Taylor: Jane’s Encyclopedia of Aviation. New York: Crescent, 1993, s. 606–607. ISBN 0-517-10316-8. (ang.).
↑ Bill Yenne: Lockheed. Greenwich, Connecticut: Bison Books, 1987, s. 44–46. ISBN 0-51760-471-X.
↑ Walter J. Boyne: Beyond the Horizons: The Lockheed Story. New York: St. Martin’s Press, 1998, s. 135–137. ISBN 0-31224-438-X.
↑ Staff Writer: Lockheed C-69 Constellation Long-Range Transport / Electronic Warfare. [w:] Military Factory [on-line]. 2011-07-01. [dostęp 2011-10-07]. (ang.).

[taylor-1] Lockheed Constellation and Super Constellation. W: Michael J.H. Taylor: Jane’s Encyclopedia of Aviation. New York: Crescent, 1993, s. 606–607. ISBN 0-517-10316-8. (ang.).

[2] Bill Yenne: Lockheed. Greenwich, Connecticut: Bison Books, 1987, s. 44–46. ISBN 0-51760-471-X.

[3] Walter J. Boyne: Beyond the Horizons: The Lockheed Story. New York: St. Martin’s Press, 1998, s. 135–137. ISBN 0-31224-438-X.

[4] Staff Writer: Lockheed C-69 Constellation Long-Range Transport / Electronic Warfare. [w:] Military Factory [on-line]. 2011-07-01. [dostęp 2011-10-07]. (ang.).

[:2-5] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ jednostka zdobyczna

[:1-6] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r ^s ^t ^u ^v ^w ^x ^y produkcja izraelska

[1]

[2]

[3]

[4]

[A]

[B]

Samoloty myśliwskie i myśliwsko-bombowe	Avia S-199 MD 450 Ouragan MD 452 Mystère Meteor MiG-17^[A] MiG-21^[A] MiG-23^[A] Mirage III (Szachak) Mosquito P-51 Mustang Super Mystère (Sambad) Supermarine Spitfire
Samoloty szturmowe	A-4 Skyhawk (Ajit) Sud Aviation Vautour II
Myśliwce wielozadaniowe	Bristol Beaufighter F-4 Phantom II (Kurnas) F-15I (Baz, Ra’am) F-16 (Nec, Barak, Sufa) F-35 (Adir) Kfir^[B] Lawi^[B] Nesher^[B]
Bombowce	Boening B-17
Samoloty transportowe	A-36 Bonanza (Hofit) Arawa^[B] Avro Anson B-80 Queen Air (Zamir) Britten-Norman Islander Constellation Cessna 180 Cessna 208 C-46 Commando C-47 Dakota C-130 Hercules (Karnaf) C-130J Super Hercules (Szimszon) Douglas DC-4 Douglas DC-5 DH.89 Dragon Rapide Grumman G-44 Widgeon Gulfstream G550 Hudson Lodestar M.57 Aerovan Nord Noratlas Norseman C-64A Pilatus PC-6 Rylle 893 RC-3 Seabee Stratocruiser (Anak) TB-20 Trinidad (Paszosz)
Samoloty zwiadowcze, WRE i wczesnego ostrzegania	Auster Autocrat (Primus) Beechcraft Bonanza Dornier Do 27 (Dror) Fairchild F-24^[A] PA-18 Super Cub RWD-13 RWD-15 Sea Scan (Szachaf)^[B] Taylorcraft BL
Tankowce powietrzne	Boeing 707 (Re’em)
Samoloty szkolno-treningowe	AS-65 Consul Avro Anson B-80 Queen Air (Zamir) Beechcraft T-6 Texan II (Efroni) Bücker Bü 181^[A] BT-13 Valiant Buckaroo Chipmunk CM.170 Magister Cukit^[B] Fokker S-11 Grob G-120A Jak-11^[A] Harvard Stearman PT-17 Kaydet M-346 (Lawi) Mráz M.1 Sokol^[A] Nord 1203 Piaggio P.149 PA-18 Super Cub Tiger Moth
Śmigłowce	Aérospatiale Alouette II AH-64 Apache (Peten, Saraf) Bell 47 Bell 205 Bell 206 (Sajfanit) Bell 212 (Anafa) Bell AH-1 Cobra (Cefa) CH-53 Sea Stallion (Jasur) Eurocopter Panther (Atalef) Gazelle^[A] H-19 Chickasaw H-34 Choctaw HH-65 Dolphin Hughes Defender Mi-8^[A] Super Frelon (Cira) Hiller OH-23 Raven UH-60 Black Hawk (Janszuf)
Bezzałogowe statki powietrzne	Bird Eye Eitan^[B] Hermes 90^[B] Hermes 450^[B] Hermes 900^[B] Mastiff^[B] Moskito^[B] Panter^[B] Rotem L^[B] RQ-5 Hunter^[B] RQ-2 Pioneer^[B] Scout^[B] Searcher^[B] Heron^[B] Skylark I^[B]
Amunicja krążąca	Green Dragon^[B] Harpy^[B] Harop^[B]
Pociski rakietowe	Gabriel^[B] Lahat^[B]