Fragment Lamentacji: Przetoż ia płaczę; z oczu moich, z oczu moich, mówię, wody cieką, że iest daleko odemnie pocieszyciel użyty jako epitafium na nagrobku dziecka na cmentarzu żydowskim w Warszawie
Lamentacje Jeremiasza, Treny Jeremiasza, Lamentacje, Księga Lamentacji, jedna z ksiąg Starego Testamentu, składa się z pięciu poematów, powstałych pod wpływem oblężenia i zagłady Jerozolimy w 587/586 r. przed Chr.
Tytuł księgi
W Biblii hebrajskiej księga ta wywodzi swoją nazwę od pierwszego jej słowa איכה ʾēḫā(h), Eicha) – („Ach!”, stałe początkowe słowo skargi żałobnej. Starsza nazwa hebrajska to quinot (pieśni żałobne, lamentacja). Tytuł „Lamentacje” jest oddany w Wulgacie przez threni. W LXX - threnoi.
Kanoniczność
Kanoniczność Lm nigdy nie była kwestionowana, jednak ich miejsce w kanonie różni się w dwóch głównych tradycjach. W tradycji hebr. księga jest umieszczona w trzeciej części w Pismach, w różnych miejscach, ostatecznie stanowiła część „pięciu zwojów”, czytanych podczas różnych żydowskich dni świątecznych. Tradycje gr. i łac. umieszczają ją w drugiej części - Prorocy - za Jr i często poprzedzają wzmianką: „I zdarzyło się, po tym jak Izrael został wzięty do niewoli, a Jerozolima pozostała pustkowiem, że Jeremiasz usiadł płacząc i wznosił lament nad Jerozolimą i mówił...”
Redakcja historyczna i autorstwo
W roku 587 siódmego lub dziesiątego dnia miesiąca Abib (lipiec - sierpień), Babilończycy zniszczyli Jerozolimę i jej świątynię oraz deportowali liczną grupę ludności, pozostawiając jedynie najbiedniejszych i najsłabszych. Lamentacje zostały napisane najprawdopodobniej w Palestynie, w odpowiedzi na kryzys polityczny, społeczny oraz religijny w starożytnym Izraelu. Ponieważ żałobny rytuał był po zniszczeniu świątyni nadal odprawiany w jej pobliżu, jest możliwe, że lamentacje takie zostały wykorzystane wykorzystane w Księdze Lamentacji.
Starożytna tradycja mówi że autorem Lamentacji jest prorok Jeremiasz; z tego powodu w sztuce zachodniej Jeremiasza nazywa się „płaczącym prorokiem”. Podstawą domniemania jego autorstwa może być uwaga z 2 Krn 35,25 o tym, że napisał on tren o śmierci Jozjasza. Inna tradycja milczy na temat autorstwa. Same poematy są anonimowe, choć istnieje domniemanie, że mamy do czynienia z więcej niż jednym autorem.
Budowa
Składa się z pięciu rozdziałów. Jest napisana bardzo kunsztownym stylem. Każdy wiersz rozdziału pierwszego, drugiego oraz czwartego rozpoczyna się kolejną literą (akrostych) alfabetu hebrajskiego (po 22 wiersze w rozdziale). W rozdziale trzecim kolejną literą alfabetu rozpoczynają się trzy następujące po sobie wiersze (w sumie 66).
Plan księgi:
(I) Żałość Syjonu (1,1-22)
(A)Lament nad Syjonem (1,1-11)
(B)Lament Syjonu (1,12-22)
(II) Dzień gniewu Jahwe (2,1-22)
(A) Dzień gniewu Pańskiego (2,1-10)
(B) Odpowiedź poety i Syjonu (2,11-22)
(III) Z głębokości wołam (3,1-66)
(A) Samotność (3,1 - 20)
(B) Wspominanie i rozmyślanie (3, 21-39)
(C) Skrucha (3,40 - 66)
(IV) Ponowne nawiedzenie miasta (4,1-22)
(A) Rozpacz miasta (4,1-16)
(B) Próżna ufność (4, 17-22)
(V) Modlitwa ludu (5,1-22)
Wykorzystanie Lm w liturgii i sztuce
Lamentacje Jeremiasza znalazły zastosowanie w liturgii Wielkiego Tygodnia. W Ciemnych Jutrzniach należą do śpiewanych czytań biblijnych (łac. lectiones tenebrarum, fr. leçons de ténèbres), po których – jak po każdym czytaniu – następuje responsorium. Od XV w. do tych tekstów powstawały liczne kompozycje wybitnych kompozytorów – lamentacje.
Teksty z Lamentacji Jeremiasza były też wykorzystywane przez kompozytorów współczesnych w kompozycjach innego charakteru, np.:
Leonard Bernstein – Jeremiah Symphony (1944) z tekstem hebrajskim w ostatniej części[1];
Krzysztof Penderecki – Kadisz. Życie za życie. Łódzkim Abramkom, którzy chcieli żyć. Polakom, którzy ratowali Żydów – utwór napisany w 2009 r. na finał obchodów 65. rocznicy likwidacji Litzmannstadt Ghetto; obok innych tekstów wykorzystuje Lamentacje Jeremiasza.
French
Deutsch
