Krotoszyn – Wikipedia, wolna encyklopedia

Krotoszyn
miasto w gminie miejsko-wiejskiej
Ilustracja
Ratusz w Krotoszynie
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo

 Polska

Województwo

 wielkopolskie

Powiat

krotoszyński

Gmina

Krotoszyn

Prawa miejskie

1415

Burmistrz

Franciszek Marszałek

Powierzchnia

22,5 km²

Wysokość

130-140 m n.p.m.

Populacja (31.12.2019)
• liczba ludności
• gęstość


28 804
1285,2 os./km²

Strefa numeracyjna

62

Kod pocztowy

63-700

Tablice rejestracyjne

PKR

Położenie na mapie gminy Krotoszyn
Mapa konturowa gminy Krotoszyn, blisko centrum po lewej na dole znajduje się punkt z opisem „Krotoszyn”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Krotoszyn”
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego
Mapa konturowa województwa wielkopolskiego, na dole znajduje się punkt z opisem „Krotoszyn”
Położenie na mapie powiatu krotoszyńskiego
Mapa konturowa powiatu krotoszyńskiego, blisko centrum na dole znajduje się punkt z opisem „Krotoszyn”
Ziemia51°41′44″N 17°26′13″E/51,695556 17,436944
TERC (TERYT)

3012044

SIMC

0936931

Urząd miejski
ul. Kołłątaja 7
63-700 Krotoszyn
Strona internetowa
BIP

Krotoszyn (niem. Krotoschin) – miasto w województwie wielkopolskim, na Wysoczyźnie Kaliskiej, siedziba powiatu krotoszyńskiego i gminy Krotoszyn. W XV wieku Krotoszyn należał do rodu Krotowskich.

Według danych z 31 grudnia 2019 miasto liczyło 28 804 mieszkańców[1].

Położenie[edytuj | edytuj kod]

Krotoszyn położony w południowej Wielkopolsce, około 108 km na południe od Poznania i około 26 km na zachód od Ostrowa Wielkopolskiego.

W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa kaliskiego.

Według podziału regionalnego Polski J. Kondrackiego i J. Ostrowskiego Krotoszyn leży w prowincji Niżu Środkowoeuropejskiego, prowincji Nizin Środkowopolskich w makroregionie Niziny Południowowielkopolskiej i mezoregionie Wysoczyzny Kaliskiej. Według szczegółowego podziału geomorfologicznego Bogumiła Krygowskiego Krotoszyn leży w regionie Wysoczyzny Kaliskiej w subregionie Wału Krotoszyńskiego. Przeważającą formą na terenie miasta i gminy jest wysoczyzna morenowa płaska, która zajmuje około 75% powierzchni gminy. Jest to w zasadzie morena denna, powstała podczas stadiału Warty, zlodowacenia Odry (środkowopolskiego). Dlatego też większą część tego obszaru zajmują osady akumulacji lodowcowej, reprezentowane głównie przez gliny zwałowe.

Historia[edytuj | edytuj kod]

Znany od 1405 roku (pierwsza udokumentowana wzmianka o wsi Crothoszino). W 1414 roku niedaleko wsi Krotoszyn założył miasto uczestnik bitwy pod Grunwaldem, Wierzbięta Krotoski. Od tego czasu wieś zaczęto określać jako Stary Krotoszyn. W 1415 gród został lokowany na prawie magdeburskim i był odtąd w dokumentach nazywany Nowym Krotoszynem lub po prostu Krotoszynem. Prawa miejskie zostały nadane przywilejem Władysława Jagiełły. W czasie wojny trzynastoletniej Krotoszyn wystawił w 1458 roku 2 pieszych na odsiecz oblężonej polskiej załogi Zamku w Malborku[2]. Miasto było niszczone kilkakrotnie podczas pożarów (1453, 1638, 1774) i wojen (potop szwedzki, wojna północna), mimo tego za każdym razem było odbudowywane i rozwijało się pomyślnie. W 1628 roku osiedlili się tu protestanci uciekający z Niemiec. W XVII wieku miasto otoczono fosą i wałem obronnym z trzema bramami. W XVIII wieku Krotoszyn liczył już około 4 tysięcy mieszkańców. W tym też wieku miasto zasłynęło z wielkich jarmarków krotoszyńskich, na których sprzedawano za każdym razem około 1000 wołów.

Zobacz też: Krotoscy herbu Leszczyc

Zabory Polski[edytuj | edytuj kod]

W 1793 roku Krotoszyn znalazł się w zaborze pruskim. W pruskim podziale administracyjnym Krotoszyn był miastem powiatowym (1793-1919). Swoją siedzibę miał tu landrat powiatu Krotoszyn[3]. W 1819 roku miasto nabył książę bawarski Karol Aleksander von Thurn und Taxis. Książęta tego rodu utworzyli na okolicznych terenach latyfundium nazywane księstwem krotoszyńskim (1819-1927).

Wiek XIX i początek wieku XX, to okres uprzemysłowienia Krotoszyna, ale także przyspieszonego rozwoju rzemiosła (kuśnierstwo, garbarstwo, szewstwo), szkolnictwa (gimnazjum, seminarium nauczycielskie), spółdzielczości (polska kasa pożyczkowa, Bank Ludowy, Towarzystwo Rolnicze, Towarzystwo Pszczelarzy) i rolnictwa (XIX wiek, cykoria). Według spisu urzędowego z 1837 roku miasto liczyło 6266 mieszkańców, którzy zamieszkiwali 653 dymy (domostwa)[3]. W 1910 roku Krotoszyn zamieszkiwało 13 tysięcy osób.

Mieszkańcy Krotoszyna brali czynny udział w powstaniu wielkopolskim. Miasto zostało zdobyte przez Polaków 1 stycznia 1919 roku, między innymi dzięki interwencji pociągu pancernego Poznańczyk. W latach międzywojennych nastąpiło zahamowanie rozwoju miasta.

Okres II wojny światowej[edytuj | edytuj kod]

Ul. Dworcowa, kamień poświęcony ofiarom nalotu niemieckiego lotnictwa na cywilny pociąg ewakuacyjny w dniu 2 września 1939 r.

2 września 1939 roku na dworcu kolejowym w Kole doszło do nalotu na pociąg ewakuacyjny z Krotoszyna, w wyniku którego zginęło od 100 do 300 osób.

Okupacja hitlerowska trwała w mieście od 3 września 1939 do 23 stycznia 1945. Krotoszyński 56 Pułk Piechoty Wielkopolskiej wsławił się w 1939 roku obroną położonego blisko granicy Krotoszyna oraz obroną Warszawy, o czym wspomniał w pożegnalnym rozkazie generał Juliusz Rómmel.

Od września do końca roku w mieście działała niemiecka grupa operacyjna Einsatzgruppe VI prowadząca czystki etniczne w ramach akcji T4, Intelligenzaktion oraz operacji Tannenberg[4].

W czasie II wojny światowej w latach 1939–1941 z miasta wysiedlono większość Polaków do Generalnego Gubernatorstwa, a w zamian sprowadzono Niemców w ramach akcji Heim ins Reich.

Okres powojenny[edytuj | edytuj kod]

W okresie powojennym uprzemysłowienie miasta i rozwój, wzrost liczby mieszkańców z 22 tysięcy w roku 1973 do 27 tysięcy w roku 1985, elektryfikacja linii kolejowych Krotoszyn – Jarocin, Krotoszyn – Grabowno Wielkie, Krotoszyn – Ostrów Wielkopolski.

W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do woj. kaliskiego. Po likwidacji powiatu nastąpiły ograniczenie samorządności i zmniejszenie nakładów. Po roku 1989 dalszy rozwój, nowe inwestycje, renowacje niektórych obiektów, ale także likwidacja kolei wąskotorowej Krotoszyn – RozdrażewDobrzycaPleszew. W 1999 ponowne przywrócenie powiatu krotoszyńskiego.

W 2016 miasto gościło Mistrzostwa Europy w Sumo[5].

W 2023 zniesiono oficjalnie części miasta o nazwach Starków i Zmysłów[6].

Architektura[edytuj | edytuj kod]

Układ urbanistyczny miasta, XIV/XV–XIX (przed modernizacją)
Późnogotycki kościół św. Jana Chrzciciela
Kościół św. Fabiana i św. Sebastiana (1572)
Zabytkowy Kościół św. Marii Magdaleny (1755)

Zabytki[edytuj | edytuj kod]

Zabytkami prawnie chronionymi są[7]:

  • Historyczny układ urbanistyczny miasta, XIV/XV–XIX,
  • ratusz w Rynku, zbudowany w 1689 roku z fundacji burmistrza J. Dobrowolskiego oraz właściciela Krotoszyna F.Z. Gałeckiego, w 1774 spalony, odbudowany, nadbudowany o jedną kondygnację i przebudowany w latach 1898–1899, obecnie neorenesansowy, trzykondygnacyjny z mansardami, ze stromymi dachami dwuspadowymi, z niewielkimi wieżyczkami na bokach ścian przedniej i tylnej, od XIX wieku otoczony kramami, które w latach 1968–1969 zostały zlikwidowane i przebudowane na betonowe pawilony handlowe,
    • wieża mająca ślady pierwotnego wyglądu budowli, barokowa, smukła, ośmioboczna, z zegarem i niewielkim balkonem, zwieńczona ażurowym hełmem z podwójną latarnią, z 1777 roku,
    • sklepienia w przyziemiu, również pozostałość po „pierwszym” ratuszu, dawniej cele więzienne,
  • kościół farny św. Jana Chrzciciela, późnogotycki, wybudowany w latach 1592–1597 z fundacji kasztelana poznańskiego Jana Rozdrażewskiego dla braci czeskich, od 1601 roku katolicki, trójnawowy, o układzie bazylikowym, ze sklepieniem kolebkowym z lunetami,
    • wieża na planie kwadratu,
    • kaplice boczne z renesansowymi szczytami,
    • bogate wyposażenie wnętrza z XVII i XVIII wieku,
    • ołtarz główny, manierystyczny, z lat 1630–1640, drewniany, trzykondygnacyjny, z kopią obrazu Rubensa Zdjęcie z krzyża z XVII wieku oraz późnogotycką rzeźbą Madonna z Dzieciątkiem,
    • belka tęczowa z grupą pasyjną z XVII wieku,
    • renesansowy nagrobek Jana Rozdrażewskiego (zmarłego w 1600), wykonany z piaskowca w latach 1597–1599, z postacią leżącego rycerza w zbroi,
  • Kościół św. Fabiana i św. Sebastiana z 1572, zbudowany jako szpitalny, na planie krzyża greckiego, drewniany, z kopułą, kryty gontem, restaurowany w XIX wieku, we wnętrzu krzyż procesyjny z XIX wieku, tablica z XVIII wieku poświęcona ofiarom zarazy,
  • Barokowy zespół klasztorny trynitarzy:
    • klasztor z 1733, trynitarski do kasaty zakonu w 1819, nad wejściem herby szlacheckie (Pilawa, Mniszech), w piwnicy i na parterze sklepienia kolebkowe, obecnie Muzeum Regionalne,
    • kościół św. Ap. Piotra i Pawła, późnobarokowy, wybudowany w latach 1766–1772 według projektu K.M. Frantza, jednonawowy, ambona w kształcie łodzi z żaglem i sieciami, wyposażenie wnętrza barokowe,
  • pałac Rozdrażewskich i Gałeckich, barokowy, z późnoklasycystyczną fasadą, obecnie szkoła, zachowana sala na I piętrze z podcieniami, polichromowany strop dawnej sali balowej. Powstał w miejscu wzmiankowanej w 1415 roku fortalicji, położonej na południe od miasta, którą wzniósł Wierzbięta. Około 1585 roku Jan Rozdrażewski wybudował w miejscu drewnianego piętrowy, podpiwniczony dwór murowany „pod dwoma dachami”, z trzema pomieszczeniami na parterze i piętrze oraz sześcioma w piwnicy, obok dworu urządzono ogród. Kolejny właściciel Franciszek Gałecki w latach 1692–1700 przebudował dwór poszerzając fasadę budynku o boczne alkierzowe wieże. Na parterze urządzono siedem izb i dwa gabinety, na piętrze sześć pomieszczeń, a w piwnicy m.in. kuchnię. Inwentarz spisany po śmierci Franciszka Gałeckiego z 1718 roku wymienia m.in. skarbiec (a w nim wiele sztuk broni), a na piętrze bibliotekę. Sufity dwóch gabinetów ozdabiały m.in. malowidła „wojny wiedeńskiej” i „wojny chocimskiej”. Na korytarzach i w pomieszczeniach zawieszono łącznie 140 obrazów. Teren dworski, zwany zamkowym, ogrodzony był wysokim płotem, wjazd do niego prowadził od strony północnej przez most zwodzony oraz wielką bramę z malowanymi na blasze herbami: Junosza z Gałeckich i Sasa Rozalii z Dzieduszyckich. Od córki Gałeckiego pałac w 1725 roku przejął Józef Potocki. Niedługo po tym wydarzeniu pałac uległ spaleniu. Józef Potocki odnowił go w 1727 roku, pokrył budynek nową blachą i wzbogacił nową dekoracją. Z sieni, w której stała warta, wchodziło się do apartamentów. Na piętrze, przez całą szerokość budowli, urządzono salę balową oświetloną sześcioma oknami po każdej z dwóch stron. Ściany szczytowe ozdabiały pilastry[8]
    • park pałacowy, założony w 1685 jako ogród włoski, później przekształcony na park krajobrazowy (ok. 1819), okazy drzew egzotycznych, obecnie Park Miejski,
  • Zespół kościelny poewangelicki, z lat 1788–1790, neobarokowa fasada z lat 1884–1885, klasycystyczny, na rzucie koła,
  • Kościół fil. pw. św. Marii Magdaleny, Stary Krotoszyn, drewniany, 1755,
  • Dom z oficyną, ul. Kobylińska 8, ok. XIX,
  • Gimnazjum, ob. LO, ul. Kołłątaja 1, 1878-81,
  • Budynek sali gimnastycznej, 1903,
  • Dom dla nauczycieli, 1881,
  • Zespół starostwa, ul. Kołłątaja 7, pocz. XX, składający się ze starostwa, ob. Urząd Miasta, i budynku gospodarczego,
  • Dom, ul. Koźmińska 36, szach., 2 poł. XVIII,
  • Dom, ul. Popiełuszki 3, 1 ćw. XIX,
  • Dom, ul. Popiełuszki 6, szach., 1 poł. XIX,
  • Dom, ul. Powstańców Wielkopolskich 14,
  • Dom, ul. Sienkiewicza 5, 1 poł. XIX,
  • Dom, ul. Sienkiewicza 6, XVIII/XIX,
  • Dawny sąd, ul. Sienkiewicza 9, 1 ćw. XIX,
  • Dom, ul. Sienkiewicza 14, 1820,
  • Dom, ul. Rawicka 8, 1823,
  • Dom, ul. Rawicka 20, 1 poł. XIX,
  • Dom, ul. Rawicka 28, 1 poł. XIX,
  • Dworek, ul. Zamkowy Folwark, XVIII/XIX.

Pozostałe obiekty[edytuj | edytuj kod]

Szpital Powiatowy
  • Arsenał z 1823 roku, klasycystyczny,
  • Cmentarz,
    • obelisk powstańców wielkopolskich oraz żołnierzy 56 Pułku Piechoty Wielkopolskiej i 2 Pułku Strzelców Wielkopolskich,
    • grób pułkownika W.J. Tyczyńskiego, dowódcy 56 Pułku Piechoty w latach 1932–1939,
    • Krzyż Katyński w Krotoszynie.

Przyroda[edytuj | edytuj kod]

Demografia[edytuj | edytuj kod]

  • Piramida wieku mieszkańców Krotoszyna w 2014 roku[9].

Gospodarka[edytuj | edytuj kod]

Zbieg ulic: Słodowej i Floriana z budynkiem centrum handlowego

Największym zakładem w mieście jest Mahle Polska Sp. z o.o., zatrudniający ok. 3000 osób, produkujący komponenty do silników spalinowych światowych producentów. Inne ważne zakłady branży metalowej to: Jotkel Sp. z o.o. Sp. k., Fugor Sp. z o.o., Metpol, Konstal. W Krotoszynie istnieją dwa zakłady konfekcyjne Teomina S.A. i Krisbit. Największymi zakładami branży spożywczej są Nutricia Sp. z o.o. i Ewa Krotoszyn S.A. Dużymi zakładami są również: Maxpol, Krepel Polska Sp. z o.o., Gembiak-Mikstacki, Wytwórnia betonu Ochmam, Meble Zajaczek. W Krotoszynie mają również siedzibę dwa duże przedsiębiorstwa handlowe: AT Krotoszyn S.A. i Dino Sp. z o.o., mające swoje sklepy i hurtownie na terenie całego kraju.

Transport[edytuj | edytuj kod]

Rondo Wł. Rybakowskiego w Krotoszynie
Rondo Władysława Nawrockiego

Transport drogowy[edytuj | edytuj kod]

Przez miasto przebiegają drogi krajowe i wojewódzkie:

Komunikacja miejska[edytuj | edytuj kod]

W Krotoszynie funkcjonuje komunikacja miejska obsługiwana przez autobusy Miejskiego Zakładu Komunikacji.

MZK Krotoszyn obsługuje 11 linii autobusowych:

Ponadto na terenie Krotoszyna funkcjonują trzy linie autobusowe obsługiwane przez innych przewoźników:

Transport kolejowy[edytuj | edytuj kod]

Dworzec kolejowy w Krotoszynie – widok od strony torów

W Krotoszynie krzyżują się linie kolejowe:

Obecnie Krotoszyn posiada bezpośrednie połączenia kolejowe między innymi z Poznaniem, Lesznem i Ostrowem Wielkopolskim, a także jedno dziennie z Wrocławiem. Dawniej można było stąd bezpośrednio dojechać m.in. do Piły, Zbąszynka, Głogowa i Łodzi.

W Krotoszynie w okolicach dworca kolejowego znajdowała się do 1987 stacja rozebranego odcinka kolei wąskotorowej relacji: Krotoszyn Wąsk.DobrzycaPleszew Wąsk.Pleszew, kursującej w ramach tzw. Krotoszyńskiej Kolei Dojazdowej.

Transport lotniczy[edytuj | edytuj kod]

W 2013 przy ul. Mickiewicza oddano do użytku sanitarne lądowisko.

Polityka[edytuj | edytuj kod]

Budynek Starostwa, obecnie Urząd Miasta i Gminy Krotoszyn

Burmistrzowie Krotoszyna (od 1990)[edytuj | edytuj kod]

  • 1990–1994 Mikołaj Ilnicki
  • 1994-2014 Julian Jokś
  • od 2014 Franciszek Marszałek

Przewodniczący Rady Miejskiej (od 1990)[edytuj | edytuj kod]

  • 1990–1994 Marian Grządka
  • 1994–1998 Ryszard Belak
  • 1998–2002 Włodzimierz Fudała
  • 2002 Krzysztof Krysztofiak
  • 2002−2006 Wiesław Świca
  • 2006-2018 Zofia Jamka
  • 2018-nadal Anna Sikora
 Osobny artykuł: Rada Miejska w Krotoszynie.

Skład Rady Miejskiej VIII kadencji (2018–2023)[edytuj | edytuj kod]

Koalicja – 11 radnych

  • Polskie Stronnictwo Ludowe - 8 radnych
  • Samorządowa Inicjatywa Obywatelska - 3 radnych

Opozycja - 10 radnych

  • Prawo i Sprawiedliwość - 4 radnych
  • Obywatelskie Porozumienie Samorządowe - 3 radnych
  • Platforma.Nowoczesna Koalicja Obywatelska - 2 radnych
  • Krotoszyn na nowo - 1 radny

Współpraca międzynarodowa[edytuj | edytuj kod]

Miasta partnerskie[10]

Oświata[edytuj | edytuj kod]

  • Szkoły podstawowe
    • Szkoła Podstawowa nr 1 im. Powstańców Wielkopolskich w Krotoszynie, al. Powstańców Wlkp. 13,
    • Szkoła Podstawowa nr 3 z Oddziałami Integracyjnymi im. Jana Pawła II w Krotoszynie, ul. Plac Szkolny 19,
    • Szkoła Podstawowa nr 4 im. Wojska Polskiego w Krotoszynie, ul. Sienkiewicza 9,
    • Szkoła Podstawowa nr 5 im. Mikołaja Kopernika w Krotoszynie, ul. Zdunowska 83,
    • Szkoła Podstawowa nr 7 z Oddziałami Integracyjnymi im. Henryka Jordana w Krotoszynie, ul. Władysława Jagiełły 4,
    • Szkoła Podstawowa nr 8 z Oddziałami Dwujęzycznymi im. Marii Skłodowskiej-Curie w Krotoszynie, ul. 23 Stycznia 20.
  • Szkoły ponadpodstawowe
    • Liceum Ogólnokształcące im. H. Kołłątaja w Krotoszynie, ul. Kołłątaja 1,
    • Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych nr 1 w Krotoszynie, ul. Mickiewicza 11,
    • Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych nr 2 im. Karola F. Libelta w Krotoszynie, Plac Jana Pawła II nr 5,
    • Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych nr 3 im. Jana Pawła II w Krotoszynie, ul. Zdunowska 81,
    • Zakład Doskonalenia Zawodowego w Krotoszynie, Plac Jana Pawła II nr 5 (budynek nr ZSP 2),
    • Zespół Szkół Specjalnych w Krotoszynie, ul. Ostrowska 39,
  • Szkoły artystyczne
    • Państwowa Szkoła Muzyczna I Stopnia w Krotoszynie, ul. Młyńska 2 D,
    • Społeczne Ognisko Muzyczne w Krotoszynie, ul. Młyńska 2 D.

Kultura[edytuj | edytuj kod]

Muzeum Regionalne im. Hieronima Ławniczaka w Krotoszynie (2011)

W Krotoszynie działają trzy gminne (miejskie) instytucje kultury:

  • Krotoszyński Ośrodek Kultury, który organizuje Ogólnopolski Turniej Poetycki „Autoportret Jesienny”[11] oraz prowadzi kino „Przedwiośnie” i galerię sztuki „Refektarz”
  • Krotoszyńska Biblioteka Publiczna im. Arkadego Fiedlera
  • Muzeum Regionalne im. Hieronima Ławniczaka w Krotoszynie, utworzone w 1957 przez społecznych opiekunów zabytków Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego[12] (od 1999 gminna instytucja kultury).

W Krotoszynie działa filia Książnicy Pedagogicznej im. Alfonsa Parczewskiego w Kaliszu.

Prasa[edytuj | edytuj kod]

Wspólnoty wyznaniowe[edytuj | edytuj kod]

Klasztor z kościołem pw. św. Piotra i Pawła II.

Na terenie miasta działalność religijną prowadzą następujące Kościoły i związki wyznaniowe:

Sport[edytuj | edytuj kod]

Kluby sportowe[edytuj | edytuj kod]

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. Krotoszyn (wielkopolskie) » mapy, nieruchomości, GUS, noclegi, szkoły, regon, atrakcje, kody pocztowe, bezrobocie, wynagrodzenie, zarobki, edukacja, tabele, demografia, przedszkola [online], Polska w liczbach [dostęp 2021-04-05] (pol.).
  2. Kodex dyplomatyczny Wielkiej Polski; Codex diplomaticus Majoris Poloniae zawierający bulle papieżów, nadania książąt, przywileje miast, klasztorów i wsi, wraz z innemi podobnéj treści dyplomatami, tyczącemi się historyi téj prowincyi od roku 1136 do roku 1597; zebrany z materyałow przez Kaźmierza Raczyńskiego byłego Generała W. Polskiego i Marszałka nadwornego koronnego przysposobionych; wydany przez Edwarda Raczyńskiego, Poznań 1840, s. 182.
  3. a b Leon Plater: Opisanie historyczno-statystyczne Wielkiego Ksie̜ztwa Poznańskiego. Lipsk: Jan Nepomucen Bobrowicz, Ksie̜garnia Zagraniczna (Librairie Étrangère), 1846, s. 248.
  4. Böhler, Mallmann i Matthäus 2009 ↓, s. 56–57.
  5. RAK, Inwestycje w sport, kino i miejskie autobusy, w: Monitor Wielkopolski, nr 5(192)/2017, s.7, ISSN 1642-0918
  6. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 20 grudnia 2022 r. w sprawie ustalenia, zmiany i zniesienia urzędowych nazw niektórych miejscowości oraz obiektów fizjograficznych (Dz.U. z 2022 r. poz. 2783)
  7. Rejestr zabytków nieruchomych – województwo wielkopolskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023 [dostęp 2015-09-21].
  8. „Archaeologia historica polona”, Tom 15/1, Toruń 2005, s. 249.
  9. Krotoszyn w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-12] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
  10. Współpraca międzynarodowa. krotoszyn.pl, 2008-07-22. [dostęp 2012-07-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-07-03)]. (pol.).
  11. 30. Ogólnopolski Turniej Poetycki "Autoportret jesienny" [online], Moje Stypendium [dostęp 2022-07-26] (pol.).
  12. Stanisław Lorentz: Przewodnik po muzeach i zbiorach w Polsce. Warszawa: Wydawnictwo „Interpress”, 1971, s. 140.
  13. Kontakt [online], krotoszyn-charisma.pl [dostęp 2023-08-08].
  14. Kontakt [online], gminamesjanska.pl [dostęp 2023-08-08].
  15. Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2018-10-14].

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]