Kotawiec zielonosiwy – Wikipedia, wolna encyklopedia

Kotawiec zielonosiwy
Chlorocebus aethiops
(Linnaeus, 1758)
Ilustracja
Samica z młodym
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ssaki

Podgromada

żyworodne

Infragromada

łożyskowce

Rząd

naczelne

Podrząd

wyższe naczelne

Nadrodzina

koczkodanowce

Rodzina

koczkodanowate

Podrodzina

koczkodany

Plemię

Cercopithecini

Rodzaj

kotawiec

Gatunek

kotawiec zielonosiwy

Kategoria zagrożenia (CKGZ)[13]

Zasięg występowania
Mapa występowania
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Kotawiec zielonosiwy[14], koczkodan zielony[15], koczkodan zielonosiwy[16] (Chlorocebus aethiops) – gatunek ssaka naczelnego z podrodziny koczkodanów (Cercopithecinae) w obrębie rodziny koczkodanowatych (Cercopithecidae).

Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]

Kotawiec zielonosiwy występuje w północno-wschodniej Afryce na wschód od Nilu Białego, w Erytrei, Etiopii (na południe od rzeki Omo i na wschód aż do Rift Valley), w Dżibuti, południowo-wschodnim Sudanie (od Chartumu na północy do Mongalli na południu) i wschodnim Sudanie Południowym; być może zamieszkuje południowy Egipt[17].

Taksonomia[edytuj | edytuj kod]

Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1758 roku szwedzki przyrodnik Karol Linneusz nadając mu nazwę Simia aethiops[1]. Miejsce typowe według oryginalnego opisu to Etiopia (łac. Habitat in Æthiopia)[1], uściślone do Sannaru, w Sudanie[18][19][17][20]. Linneusz swój opis oparł na „Simia (æthiops)” Fredrika Hasselqvista z 1757 roku[1][21].

Ch. aethiops krzyżuje się Ch. pygerythrus w południowo-zachodniej Etiopii; nie jest jasne, czy powstałe mieszańce nie były pierwotnie opisane jako Ch. a. zavattarii[17]. Niektórzy autorzy uznają takson matschiei z zachodnich wyżyn Etiopii za odrębny podgatunek[19][17]. Sugerują, że ma grzbiet bardziej płowy do brunatnego niż typowe Ch. aethiops, a wewnętrzne strony kończyn są bardziej szare; jego ogon jest również krótszy, ze zmniejszoną kępką na końcu i zredukowanymi kępkami u nasady[17]. Bardziej prawdopodobne jest to, że jest to jedynie populacja Ch. aethiops która rozlegle krzyżowała się z Ch. djamdjamensis[17].

Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World uznają ten takson za gatunek monotypowy[17].

Etymologia[edytuj | edytuj kod]

  • Chlorocebus: gr. χλωρος khlōros „bladozielony, żółty”; κηβος kēbos „długoogoniasta małpa”[22].
  • aethiops: gr. Αιθιοψ Aithiops „Etiopczyk, czarny, poczerniały”, od αιθω aithō „palić”; ωψ ōps, ωπος ōpos „twarz”[23].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Długość ciała (bez ogona) samic 30–50 cm, samców 42–60 cm, długość ogona samic 41–66 cm, samców 46–76 cm; masa ciała samic 1,5–4,9 kg, samców 3,1–6,4 kg[19][24]. Ubarwienie grzbietu żółte lub oliwkowe, spód ciała biały z wyjątkiem czarnych dolnych części kończyn.

Ekologia[edytuj | edytuj kod]

Z reguły spotyka się go w pobliżu wody. Noce przesypia w gałęziach drzew lub krzewów. Żywi się owocami, liśćmi, kwiatami i owadami.

Długość ciąży wynosi 5-6 miesięcy, po tym okresie rodzi się jedno młode. Dojrzałość płciowa: Na wolności w piątym roku, w niewoli w drugim roku życia.

Status zagrożenia[edytuj | edytuj kod]

W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów został zaliczony do kategorii LC (ang. least concern ‘najmniejszej troski’)[13].

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Kombinacja nazw; niepoprawna późniejsza pisownia Simia engytitthia Hermann, 1804.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b c d C. Linnaeus: Systema naturae per regna tria naturae, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. Wyd. 10. T. 1. Holmiae: Impensis Direct. Laurentii Salvii, 1758, s. 28. (łac.).
  2. ↑ J. Hermann: Observationes Zoologicae: quibus novae complures, aliaeque animalium species describuntur et illustrantur. Argentorati: Amandum Koenig, 1804, s. 1. (łac.).
  3. ↑ F. Cuvier: Table générale et méthodique; De toutes les espèces figurées et décrites dans l’Histoire naturelle des Mammifères. W: É. Geoffroy Saint-Hilaire & F. Cuvier: Histoire naturelle des mammifères: avec des figures originales, coloriées, dessinées d’aprèsdes animaux vivans. T. 7. Paris: Chez A. Belin, 1842, s. 1. (fr.).
  4. ↑ A.G. Desmarest: Mammalogie, ou, Description des espèces de mammifères. Cz. 1. Paris: Chez Mme. Veuve Agasse, imprimeur-libraire, 1820, s. 61, seria: Encyclopédie méthodique. (fr.).
  5. ↑ F. Cuvier: Dictionnaire des sciences naturelles, dans lequel on traite méthodiquement des différens êtres de la nature, considérés soit en eux-mêmes, d’après l’état actuel de nos connoissances, soit relativement à l’utilité qu’en peuvent retirer la médecine, l’agriculture, le commerce et les artes. Suivi d’une biographie des plus célèbres naturalistes. T. 20. Paris & Strasbourg: F. G. Levrault & Le Normant, 1821, s. 27. (fr.).
  6. ↑ a b J.E. Gray: List of the specimens of Mammalia in the collection of the British museum. London: The Trustees, 1843, s. 5. (ang.).
  7. ↑ J.E. Gray: Catalogue of Monkeys, Lemurs, and Fruit-eating Bats in the collection of the British Museum. London: The Trustees, 1870, s. 26. (ang.).
  8. ↑ O.R. Neumann. Über neue nordost- und ostafrikanische Säugethiere. „Sitzungsberichte der Gesellschaft Naturforschender Freunde zu Berlin”. Jahrgang 1902, s. 51, 1902. (niem.). 
  9. ↑ O. Wettstein. Neue Affen und Fledermäuse aus Nordost-Afrika. „Anzeiger”. 53, s. 189, 1916. (niem.). 
  10. ↑ O. Wettstein. Wissenschaftliche Ergebnisse der mit Unterstützung der Kaiserlichen Akademie der Wissenschaften in Wien aus der Erbschaft Treitl von F. Werner unternommenen zoologischen Expedition nach dem anglo-ägyptischen Sudan (Kordofan) 1914. II. Bearbeitung der auf der Expedition gesammelten Vögel und Säugetiere. „Denkschriften der Kaiserlichen Akademie der Wissenschaften”. 94, s. 643, 1918. (ang.). 
  11. ↑ L. Lorenz. Lasiopyga (Cercopithecus) weidholzi sp.nov. „Annalen des Naturhistorischen Museums in Wien”. 36, s. 1, ryc. 1, 1922. (niem.). 
  12. ↑ O. de Beaux: Mammalia. W: Missione biologica Sagan-Omo. Cz. 7: Zoologia 1. Mammalia, Aves, Reptilia, Amphibia, Pisces. Roma: Reale Accademia d’ltalia, 1943, s. 20. (wł.).
  13. ↑ a b J. Wallis, Chlorocebus aethiops, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2019, wersja 2021-2 [dostęp 2021-09-02] (ang.).
  14. ↑ W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 46. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
  15. ↑ K. Kowalski (red.), A. Krzanowski, H. Kubiak, B. Rzebik-Kowalska & L. Sych: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 134, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0637-8.
  16. ↑ Praca zbiorowa: Zwierzęta: encyklopedia ilustrowana. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2005, s. 116. ISBN 83-01-14344-4.
  17. ↑ a b c d e f g C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 232. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
  18. ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Chlorocebus aethiops. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-09-02].
  19. ↑ a b c D. Zinner, G.H. Fickenscher, Ch. Roos, M.V. Anandam, E.L. Bennett, T.R.B. Davenport, N.J. Davies, K.M. Detwiler, A. Engelhardt, A.A. Eudey, E.L. Gadsby, C.P. Groves, A. Healy, K.P. Karanth, S. Molur, T. Nadler, M.C. Richardson, E.P. Riley, A.B. Rylands, L.K. Sheeran, N. Ting, J. Wallis, S.S. Waters & D.J. Whittaker: Family Cercopithecidae (Old World Monkeys). W: R.A. Mittermeier, A.B. Rylands & D.E. Wilson: Handbook of the Mammals of the World. Cz. 3: Primates. Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 672. ISBN 978-84-96553-89-7. (ang.).
  20. ↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Chlorocebus aethiops (Linnaeus, 1758). [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-09-22]. (ang.).
  21. ↑ F. Hasselqvist: Iter Palæstinum, eller Resa til Heliga Landet, förrättad ifrån år 1749 til 1752, med beskrifningar, rön, anmärkningar, öfver de märkvärdigaste naturalier, på Hennes Kongl. Maj:ts befallning. Stockholm: Trykt på L. Salvii kåstnad, 1757, s. 190. (łac.).
  22. ↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 184, 1904. (ang.). 
  23. ↑ aethiops, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2023-09-22] (ang.).
  24. ↑ Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 151. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • K. Kowalski (red.), A. Krzanowski, H. Kubiak, B. Rzebik-Kowalska & L. Sych: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 134, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0637-8.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Kotawiec_zielonosiwy&oldid=72989207”