Korzkiew – Wikipedia, wolna encyklopedia

Korzkiew
	wieś
	; Kościół Narodzenia św. Jana Chrzciciela
Państwo	Polska
Województwo	małopolskie
Powiat	krakowski
Gmina	Zielonki
Wysokość	ok. 261–347 m n.p.m.
Liczba ludności (31.12.2023)	189
Strefa numeracyjna	12
Kod pocztowy	32-088
Tablice rejestracyjne	KRA
SIMC	0344231
	Położenie na mapie gminy Zielonki Korzkiew
	Położenie na mapie Polski Korzkiew
	Położenie na mapie województwa małopolskiego Korzkiew
	Położenie na mapie powiatu krakowskiego Korzkiew
	50°09′46″N 19°53′01″E/50,162778 19,883611
	Multimedia w Wikimedia Commons

Korzkiew – wieś w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie krakowskim, w gminie Zielonki.

Przez wieś przepływa Potok Korzkiewski zwany też Korzkiewką. Integralne części miejscowości: Nowa Wieś, Pod Lisinami^[4].

Siedziba rzymskokatolickiej parafii Narodzenia św. Jana Chrzciciela w Korzkwi.

Położenie[edytuj | edytuj kod]

Korzkiew położona jest w dolinie potoku Korzkiewka, lewego dopływu Prądnika (Białuchy), w otulinie Ojcowskiego Parku Narodowego^[5]. Obszar ten według regionalizacji fizycznogeograficznej znajduje się w południowo-wschodniej części Wyżyny Olkuskiej (341.32) należącej do makroregionu Wyżyna Krakowsko-Częstochowska (341.3), w podprowincji Wyżyna Śląsko-Krakowska (341)^[6].

Pod względem administracyjnym wieś zlokalizowana jest w województwie małopolskim, w powiecie krakowskim, w północno-zachodniej części gminy Zielonki, około 12 km w linii prostej na północ od centrum Krakowa. Graniczy z następującymi miejscowościami^[7]^[8]:

Brzozówka (gmina Zielonki) od północy i północnego wschodu,
Przybysławice (gmina Zielonki) od wschodu,
Januszowice (gmina Zielonki) od południowego wschodu,
Giebułtów (gmina Wielka Wieś) od południa i południowego zachodu,
Prądnik Korzkiewski (gmina Wielka Wieś) od zachodu,
Grębynice (gmina Zielonki) od zachodu i północnego zachodu.

Biorąc pod uwagę powierzchnię wynoszącą 133,27 ha^[9] Korzkiew jest czwartą (po Garlicy Duchownej, Boleniu i Garliczce)^[a] najmniejszą miejscowością gminy Zielonki, zajmującą 2,74% jej obszaru^[7]^[10]^[11]^[b].

Najwyżej położony obszar wsi znajduje się na jej północnych krańcach, na wysokości około 347 m n.p.m., najniższy na południu, w korycie Korzkiewki, w miejscu w którym przecina on granicę miejscowości (przy ul. Korzkiewskiej), na wysokości około 261 m n.p.m.^[7]^[8]

Historia[edytuj | edytuj kod]

Historia wsi związana jest bezpośrednio z historią zamku w Korzkwi. Prawdopodobnie powstała jako tzw. osada służebna. W XIX w. Korzkiew zamieszkiwali głównie fornale dworscy, kilku włościan i komorników, była również czynna karczma (z browarem)^[12].

W Królestwie Polskim istniała gmina Korzkiew.

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa krakowskiego.

Demografia[edytuj | edytuj kod]

Największą liczbę mieszkańców Korzkwi odnotowano w roku 1921. W okresie ostatnich kilku lat ustabilizowała się ona na poziomie około 200 osób.

Źródła danych oraz rodzaje (nazwy) i terminy spisów, jeśli dostępne:

1787^[13];
1789^[13] – Lustracja dymów i podanie ludności;
1808^[14] – Spis wojskowy ludności Galicji;
1921^[15]^[c] – Pierwszy Powszechny Spis Ludności – dane na 30. września;
1988^[16] – Narodowy Spis Powszechny 1988 – dane na 6. grudnia;
2002^[16] – Narodowy Spis Powszechny Ludności i Mieszkań 2002 – dane na 20. maja;
2003, 2004 i 2006^[17] oraz 2009–2023^[2] – dane własne Urzędu gminy Zielonki na 31. grudnia danego roku.

Zabytki[edytuj | edytuj kod]

Obiekt wpisany do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego^[18].

Zespół zamkowy: ruiny zamku, zespół folwarczny: budynek mieszkalny, budynek gospodarczy, park.

W 1352 r. Jan herbu Syrokomla kupił wzgórze Korzkiew, gdzie wybudował zamek, który pełnił funkcję obronną i mieszkalną rodu Zaklików do II poł. XV wieku. Kolejnymi właścicielami byli: Szczepan Świętopełk z Irządz, kupiec Piotr Krupka, rodzina Zborowskich i Ługowskich. Pod koniec XV w. oraz 1720 r. (właścicielami byli wówczas Jordanowie), budowla została przebudowana. Zamek znajdował się następnie w rękach Wesslów i Wodzickich, a pod koniec XIX w. popadł w ruinę. Od 1997 r. zamek jest stale zamieszkany przez rodzinę Donimirskich którzy podjęli się odnowienia i odbudowania zamku. Zagospodarowywane jest również całe wzgórze zamkowe oraz podnóże warowni. Planowana jest także odbudowa mieszczącego się dawniej w pobliżu zamku dworu, odtworzenie stawów oraz stworzenie małego muzeum i skansenu^[19].

Kościół parafialny pw. św. Jana Chrzciciela, starodrzew, ogrodzenie z 4 kaplicami z XVII wieku.

W 1623 r. Aleksander Ługowski ufundował budowę barokowego kościoła pod wezwaniem św. Jana Chrzciciela. Powstał on na miejscu starego drewnianego kościoła, wzniesionego w 2. połowie XIV wieku^[20].

Inne[edytuj | edytuj kod]

Park angielski.

Osoby związane z Korzkwią[edytuj | edytuj kod]

Tadeusz Broś^[21]
Andrzej Krztoń^[22]

Korzkiew w kulturze[edytuj | edytuj kod]

O gwałtownym epizodzie z historii Korzkwi świadczy taki zapis:

Wojownicze przekupki krakowskie urządziły pogrom chłopów z Korzkwi, którzy razem z Kozakami rabowali (w 1848 r.) dwór Sedlmajerów i przywieźli na targ zdobyte łupy.

Maria Estraicherówna, "Życie towarzyskie i obyczajowe Krakowa w l. 1848-63"; Kraków 1968, s. 47

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Bitwa pod Korzkwią

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

↑ Osiedle Łokietka jest odrębnym sołectwem, ale nie jest miejscowością. Bosutów-Boleń jest sołectwem obejmującym dwie odrębne miejscowości.
↑ Granice miejscowości pokrywają się z granicami sołectwa.
↑ Dane dla wsi wraz z folwarkiem.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 58743
↑ ^a ^b Strona gminy Zielonki – Ludność. [dostęp 2024-01-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-11-05)].
↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 516 [zarchiwizowane 2022-10-26] .
↑ GUS. Rejestr TERYT
↑ Korzkiew na mapie Geoserwisu GDOŚ >> Warstwa: Formy ochrony przyrody. Generalny Dyrektor Ochrony Środowiska. [dostęp 2021-11-21].
↑ Korzkiew na mapie Geoserwisu GDOŚ >> Warstwa: Mezoregiony fizycznogeograficzne. Generalny Dyrektor Ochrony Środowiska. [dostęp 2021-11-21].
↑ ^a ^b ^c Wydawnictwo COMPASS: Mapa turystyczna gminy Zielonki. [dostęp 2021-11-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-02-18)].
↑ ^a ^b Geoportal krajowy. geoportal.gov.pl. [dostęp 2021-11-21].
↑ Strona gminy Zielonki – Struktura powierzchni wg sołectw. [dostęp 2021-11-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-11-05)].
↑ Strona gminy Zielonki – Mapa ulic w miejscowości Korzkiew. [dostęp 2021-11-21].
↑ Geoportal krajowy >> Warstwa: Państwowy Rejestr Granic. geoportal.gov.pl. [dostęp 2021-11-21].
↑ na podstawie: Paweł Szczaniecki, Zamek w Korzkwi i jego właściciele, Kraków 1998
↑ ^a ^b Wyżga 2009 ↓, s. 79.
↑ Wyżga 2009 ↓, s. 107.
↑ Wyżga 2009 ↓, s. 135.
↑ ^a ^b GUS Bank Danych Lokalnych - dane dla jednostek terytorialnych. [dostęp 2021-08-13].
↑ BIP gminy Zielonki - informacje o jednostkach pomocniczych. [dostęp 2021-08-13].
↑ Wykaz obiektów wpisanych do Rejestru Zabytków Nieruchomych Województwa Małopolskiego z uwzględnieniem podziału na powiaty i gminy [online], wuoz.malopolska.pl [dostęp 2023-12-03] .
↑ P. Szczaniecki, Zamek w Korzkwi...
↑ kościół Zamek Korzkiew [online], www.korzkiew.pl [dostęp 2017-11-24] .
↑ "Pożegnanie Tadeusza Brosia [online], tvp.pl, 31 października 2011 [dostęp 2011-11-02] .
↑ Wspomnienia. wyborcza.pl. [dostęp 2017-05-15].

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Mateusz Wyżga: W tej pięknej ziemi. Gmina Zielonki od średniowiecza do czasów współczesnych. Zielonki: Urząd Gminy Zielonki, Wydawnictwo Attyka, 2009. ISBN 978-83-926248-7-5.

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Korzkiewski Park Kulturalny
Korzkiew, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IV: Kęs – Kutno, Warszawa 1883, s. 436 .
Korzkiew, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 2: Januszpol – Wola Justowska, Warszawa 1902, s. 131 .

[10] Osiedle Łokietka jest odrębnym sołectwem, ale nie jest miejscowością. Bosutów-Boleń jest sołectwem obejmującym dwie odrębne miejscowości.

[13] Granice miejscowości pokrywają się z granicami sołectwa.

[18] Dane dla wsi wraz z folwarkiem.

[prng-1] Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 58743

[populacja_2023-2] Strona gminy Zielonki – Ludność. [dostęp 2024-01-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-11-05)].

[3] Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 516 [zarchiwizowane 2022-10-26] .

[4] GUS. Rejestr TERYT

[geoserwisFop-5] Korzkiew na mapie Geoserwisu GDOŚ >> Warstwa: Formy ochrony przyrody. Generalny Dyrektor Ochrony Środowiska. [dostęp 2021-11-21].

[geoserwisReg-6] Korzkiew na mapie Geoserwisu GDOŚ >> Warstwa: Mezoregiony fizycznogeograficzne. Generalny Dyrektor Ochrony Środowiska. [dostęp 2021-11-21].

[mapa-7] Wydawnictwo COMPASS: Mapa turystyczna gminy Zielonki. [dostęp 2021-11-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-02-18)].

[geoportal-8] Geoportal krajowy. geoportal.gov.pl. [dostęp 2021-11-21].

[powierzchnia-9] Strona gminy Zielonki – Struktura powierzchni wg sołectw. [dostęp 2021-11-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-11-05)].

[mapa2-11] Strona gminy Zielonki – Mapa ulic w miejscowości Korzkiew. [dostęp 2021-11-21].

[geoportalGrn-12] Geoportal krajowy >> Warstwa: Państwowy Rejestr Granic. geoportal.gov.pl. [dostęp 2021-11-21].

[14] stawie: Paweł Szczaniecki, Zamek w Korzkwi i jego właściciele, Kraków 1998

[CITEREFWyżga200979-15] Wyżga 2009 ↓, s. 79.

[CITEREFWyżga2009107-16] Wyżga 2009 ↓, s. 107.

[CITEREFWyżga2009135-17] Wyżga 2009 ↓, s. 135.

[populacja_GUS_NSP-19] GUS Bank Danych Lokalnych - dane dla jednostek terytorialnych. [dostęp 2021-08-13].

[populacja_BIP-20] BIP gminy Zielonki - informacje o jednostkach pomocniczych. [dostęp 2021-08-13].

[:rejestr-21] Wykaz obiektów wpisanych do Rejestru Zabytków Nieruchomych Województwa Małopolskiego z uwzględnieniem podziału na powiaty i gminy [online], wuoz.malopolska.pl [dostęp 2023-12-03] .

[autonazwa1-22] P. Szczaniecki, Zamek w Korzkwi...

[23] kościół Zamek Korzkiew [online], www.korzkiew.pl [dostęp 2017-11-24] .

[24] "Pożegnanie Tadeusza Brosia [online], tvp.pl, 31 października 2011 [dostęp 2011-11-02] .

[25] Wspomnienia. wyborcza.pl. [dostęp 2017-05-15].

[2]

[3]

[1]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[a]

[10]

[11]

[b]

[12]

[13]

[14]

[15]

[c]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]