Kondominium (kolonia) – Wikipedia, wolna encyklopedia

Kondominium (z łac. con- = 'współ-', dominium = ‘panowanie’) – kolonia lub inne terytorium zarządzane wspólnie przez dwa lub więcej państw-metropolii.

Taki status miały np. Nowe Hebrydy, które przed uzyskaniem niepodległości (jako Vanuatu) były wspólną posiadłością Wielkiej Brytanii i Francji. Inne kondominia to Canton i Enderbury – współwładanie Wielkiej Brytanii i Stanów Zjednoczonych, eksklawa Walvis Bay pod wspólną administracją RPA i Namibii. Oba już nie są posiadłościami kolonialnymi. Sudan stał się kondominium brytyjsko-egipskim po powstaniu Mahdiego.

Kondominia[edytuj | edytuj kod]

Historia[edytuj | edytuj kod]

Współczesność[edytuj | edytuj kod]

Współcześnie istnieją następujące kondominia, którymi zarządzają wspólnie dwa państwa lub jednostki administracyjne:

W praktyce kondominium pod względem celnym i gospodarczym stanowią również:

  • Campione d’Italiaeksklawa włoska pośród terytorium Szwajcarii. Choć stanowi terytorium Włoch Campione jest w znacznym stopniu zintegrowane gospodarczo i administracyjnie ze Szwajcarią, używa się tam franka szwajcarskiego i korzysta ze specjalnych uzgodnień celnych pozwalających obywatelom Włoch przekraczać szwajcarskie terytorium;
  • Büsingen am Hochrheineksklawa niemiecka na terytorium Szwajcarii wchodząca w skład jej obszaru celnego. Mieszkańcy Büsingen mając niemieckie obywatelstwo, korzystają również z praw obywateli szwajcarskich np. prawa do pracy, działa tam też szwajcarska policja[4];
  • Baarle – miasto podzielone między Holandię (Baarle-Nassau) i Belgię (Baarle-Hertog), stanowiące skomplikowany układ enklaw i eksklaw, w którym równolegle funkcjonują prawa belgijskie i holenderskie[5];

Sytuacja o cechach kondominium istnieje również tam gdzie suwerenne podmioty prawa międzynarodowego (niemające własnego terytorium państwowego) użytkują terytorium innego państwa:

  • WatykanStolica Apostolska, która stanowi suwerenny podmiot prawa międzynarodowego dysponuje terytorium Państwa Watykańskiego, z którym pozostaje w unii personalnej i funkcjonalnej[6];
  • Rzym, BirguSuwerenny Zakon Maltański będący suwerennym podmiotem prawa międzynarodowego dysponuje terytorium Włoch i Malty, gdzie znajdują się jego eksterytorialne posiadłości. W Rzymie są to: Pałac Maltański – siedziba władz Zakonu i Villa Malta na Awentynie. Na Malcie natomiast jest to Fort św. Anioła w Birgu.

Kondominium nie jest natomiast Międzynarodowa Stacja Kosmiczna – na pokładzie w module należącym do danego państwa obowiązuje jurysdykcja tego państwa, tak jakby dane laboratorium było przyłączone do odpowiedniego narodowego terytorium[7]. Angielski termin condominium bywa używany w odniesieniu do ISS, ale w znaczeniu wspólnoty mieszkaniowej[8][9].

Niezrealizowany projekt[edytuj | edytuj kod]

Gibraltar. W 2002 roku rządy brytyjski i hiszpański doszły do porozumienia w sprawie przyszłości Gibraltaru, będącego od 1713 roku brytyjską kolonią (terytorium zamorskim), a wcześniej posiadłością Hiszpanii. Projekt przewidywał ustanowienie brytyjsko-hiszpańskiego kondominium w Gibraltarze („wspólny podział suwerenności”). 7 listopada 2002 roku Gibraltarczycy odrzucili w referendum tę propozycję przytłaczającą większością głosów (NIE: 98,5%, TAK: 1,03%)[10].

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. Określenie to bywa kwestionowane. P. Tomasz Paluszyński Czy Rosja uczestniczyła w pierwszym rozbiorze Polski czyli co zaborcy zabrali Polsce w trzech rozbiorach?
  2. Stanisław Grodziski: Rzeczpospolita Krakowska jej lata i ludzie. Kraków: Universitas, 2012, s. 22.
  3. Arktyczna gorączka złota. Tygodnik Przegląd, 2005-11-02. [dostęp 2015-11-01].
  4. Szwajcarska policja może działać na terenie miasta, ale jednocześnie nie może przebywać tam więcej niż 10 szwajcarskich funkcjonariuszy (natomiast liczba policjantów niemieckich nie może być większa niż 3 funkcjonariuszy na 100 mieszkańców) http://krychu2000.blogspot.com/2011_03_01_archive.html.
  5. Baarle-Hertog i Baarle-Nassau, czyli belgijsko-holenderska zabawa w puzzle. geozeta.pl. [dostęp 2015-11-01].
  6. Według założeń prawa międzynarodowego relacja Watykanu i Stolicy Apostolskiej rozpatrywana jest jako związek dwóch podmiotów prawa międzynarodowego, przy czym każdy podmiot ma odrębność do czynności w prawie międzynarodowym lub podporządkowanie Państwa Watykańskiego wobec Stolicy Apostolskiej posiadającej przedstawicieli dyplomatycznych. http://www.racjonalista.pl/kk.php/s,4942.
  7. International Space Station legal framework. Cytat: The Intergovernmental Agreement allows the Space Station Partners States to extend their national jurisdiction in outer space, so the elements they provide (e.g. laboratories) are assimilated to the territories of the Partners States.
  8. Howard E. McCurdy: The Space Station Decision: Incremental Politics and Technological Choice.
  9. R. Monti: Scientific policy for the space station microgravity activities.
  10. Gibraltar referendum result in quotes. 2002-11-08. [dostęp 2015-11-01]. (ang.).