Komisariat Straży Granicznej „Mroczeń” – Wikipedia, wolna encyklopedia

Komisariat Straży Granicznej „Mroczeń” – jednostka organizacyjna Straży Granicznej pełniąca służbę ochronną na granicy polsko-niemieckiej w latach 1928–1939.

Geneza[edytuj | edytuj kod]

W wyniku Traktatu Wersalskiego miasto Rychtal i jego okolice zostały przyznane Polsce. Wykonując jego postanowienia, w dniu 19 stycznia 1920 roku do Rychtala wkroczyli żołnierze 12 pułku Strzelców Wielkopolskich. Początkowo ochronę granicy państwowej gwarantowali żołnierze regularnych oddziałów wojska. Potem przejęły ją Bataliony Celne. Od 4 kompanii 14 batalionu celnego, w nocy 23 października 1921 roku o godz.0:00 służbę na granicy przejęła Straż Celna. Strażnicy byli absolwentami III kursu Szkoły Straży Celnej w Wieleniu. Około 75% z nich było kawalerami. Brali on później za żony miejscowe panny, często narodowości niemieckiej i wyznania ewangelickiego^[1]. Siedziba komisariatu mieściła się w Pomianach. Pierwszym kierownikiem komisariatu był komisarz Metody Kalinowski, zastępcą kierownika starszy dozorca Jan Kuchta. Odcinek komisariatu sięgał od Siemianic do Rychtala. Komisariat dysponował placówkami Straży Celnej w Skoroszowie, Krzyżownikach, Proszowie, Stogniewicach i kilku innymi placówkami na terenie przyszłego komisariatu SG „Laski”^[2].

Z dniem 1 stycznia 1923 roku utworzono komisariat Straży Celnej „Rychtal”. W jego skład weszły placówki Drożki, Darnowiec, Rychtal, Skoroszów, Krzyżowniki, Proszów, Stogniewice^[2].

 Osobny artykuł: komisariat Straży Celnej „Rychtal”.

Formowanie i zmiany organizacyjne[edytuj | edytuj kod]

Rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Ignacego Mościckiego z 22 marca 1928 roku, do ochrony północnej, zachodniej i południowej granicy państwa, a w szczególności do ich ochrony celnej, powoływano z dniem 2 kwietnia 1928 roku Straż Graniczną^[3]. W 1928 roku funkcjonował komisariat Straży Granicznej „Słupia” z podkomisariatem „Rychtal”^[4]. 15 września 1928 roku dowódca Straży Granicznej rozkazem nr 7 w sprawie zmian dyslokacji Wielkopolskiego Inspektoratu Okręgowego podpisanym w zastępstwie przez mjr. Wacława Szpilczyńskiego ustalił organizację samodzielnego już komisariatu „Rychtal”^[5]. Rozkazem nr 11 z 9 stycznia 1930 roku reorganizacji Wielkopolskiego Inspektoratu Okręgowego komendant Straży Granicznej płk Jan Jur-Gorzechowski ustalił numer i organizację komisariatu^[6]. Rozkazem nr 3 z 31 grudnia 1938 roku w sprawach reorganizacji jednostek na terenach Śląskiego, Zachodniomałopolskiego i Wschodniomałopolskiego okręgów Straży Granicznej, a także utworzenia nowych komisariatów i placówek, komendant Straży Granicznej płk Jan Gorzechowski zniósł posterunek wywiadowczy „Stogniewice”^[7]. Rozkazem nr 13 z 31 lipca 1939 roku w sprawach [...] przeniesienia siedzib i zmiany przydziałów jednostek organizacyjnych, komendant Straży Granicznej gen. bryg. Walerian Czuma przeniósł siedzibę komisariatu i placówkę II linii „Rychtal” do m. Mroczeń^[8].

Służba graniczna[edytuj | edytuj kod]

Oficerowie komisariatu uzbrojeni byli w pistolety i szable, szeregowi w kbk Mosin wz. 91/98. Kierownicy placówek, przewodnik psa i wywiadowcy posiadali dodatkowo pistolety czeskie kal.9 mm. Kierownik komisariatu i zastępca posiadali konie do swojej dyspozycji. Na stanie komisariatu znajdował się jeden rower. Szeregowi do służby używali rowerów prywatnych^[9]. Jeden szeregowy posiadał własny motocykl^[10]. Przemyt w 1934 roku oszacowano na 1048,95 zł, zatrzymano 70 osób. Ponadto wykryto nielegalną plantację tytoniu^[11].

Sąsiednie komisariaty:

• komisariat Straży Granicznej „Gola” ⇔ komisariat Straży Granicznej „Laski” – 1928
• komisariat Straży Granicznej „Bralin” ⇔ komisariat Straży Granicznej „Laski” – styczeń 1930

Struktura organizacyjna[edytuj | edytuj kod]

Organizacja komisariatu we wrześniu 1928^[12]:

• komenda – Rychtal
• placówka Straży Granicznej I linii „Drożki”
• placówka Straży Granicznej I linii „Skoroszów”
• placówka Straży Granicznej I linii „Proszów”
• placówka Straży Granicznej II linii „Rychtal”
• placówka Straży Granicznej II linii „Kępno”^[a]

Organizacja komisariatu w styczniu 1930^[13]:

• 5/12 komenda – Rychtal
• placówka Straży Granicznej I linii „Drożki”
• placówka Straży Granicznej I linii „Rychtal”
• placówka Straży Granicznej I linii „Skoroszów”
• placówka Straży Granicznej I linii „Proszów”
• placówka Straży Granicznej II linii „Rychtal”
• placówka Straży Granicznej II linii „Kępno”

Funkcjonariusze komisariatu[edytuj | edytuj kod]

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

• Marek Jabłonowski, Bogusław Polak: Polskie formacje graniczne 1918−1839. Dokumenty organizacyjne, wybór źródeł. Tom II. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, 1999. ISBN 83-87424-77-3.
• Grzegorz Goryński: Powstanie, organizacja i funkcjonowanie straży granicznej w latach 1928–1939. 2012. [dostęp 2016-12-31].
• Piotr Kozłowski: Zapomniani obrońcy granic południowo-wschodnich II Rzeczypospolitej 1922-1939: słownik biograficzny oficerów, strażników oraz pracowników kontraktowych straży celnej i straży granicznej. Przemyśl: Wydawnictwo Towarzystwa Przyjaciół Nauk, 2015. ISBN 978-83-61329-14-5.
• IwonaI. Kozicka IwonaI., Wstęp do inwentarza zespołu archiwalnego „Wielkopolski Inspektorat Okręgowy Straży Granicznej”, Szczecin: Archiwum Straży Granicznej, 2011 .
• Wykaz imienny oficerów i szeregowych Straży Granicznej Wielkopolskiego Inspektoratu Okręgowego pracujących w Przysposobieniu Wojskowym → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
• Kronika komisariatu Straży Granicznej „Rychtal” 1931–1934 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
• Kronika Inspektoratu Granicznego „Ostrów” w latach 1932–1933 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
• Rozkazy Komendy Straży Granicznej 1928–1939 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.