French
DeutschKolej Nadwiślańska – Wikipedia, wolna encyklopedia
| Привислинская железная дорога | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Dane podstawowe | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Zarządca | Towarzystwo Drogi Żelaznej Nadwiślańskiej L. Kronenberga | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Długość | 522[1] km | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Rozstaw szyn | 1524 mm | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Sieć trakcyjna | brak | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
 Stacja graniczna w Mławie, obecnie nieistniejąca | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Historia | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Rok otwarcia | 1877[1] | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Kolej Nadwiślańska (Droga Żelazna Nadwiślańska, ros. Привислинская железная дорога, Priwislinskaja żeleznaja doroga) – linia kolejowa na ziemiach polskich pod zaborem rosyjskim otwarta 29 sierpnia 1877[2]. Prowadziła od wówczas nadgranicznego miasta Mława przez Warszawę, Lublin i Chełm do Kowla. Linia liczyła 522[potrzebny przypis] km toru o rozstawie rosyjskim (1524 mm), w 1887 r. pracowało na niej 2364 pracowników.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Na terenach przygranicznych Królestwa Polskiego linie kolejowe powstawały z dużym opóźnieniem w stosunku do reszty kraju i terenów zaborów (szczególnie pruskiego).
Powstanie Drogi Żelaznej Nadwiślańskiej połączyło położone na Wołyniu miasto Kowel i urodzajne ziemie lubelskie z Chełmem i Lublinem z ufortyfikowaną linią rzeki Wisły. Budowę trasy kolei nadwiślańskiej ukończono wkrótce po oddaniu do użytku kolei obwodowej w Warszawie. Dalej kolej biegła na północ przez Modlin do Mławy, a tuż za nią (na granicy z Prusami) łączyła się z linią kolejową prowadzącą od miejscowości Iłowo przez Działdowo do Gdańska. W Warszawie linia miała połączenie z wszystkimi ważnymi trasami (linia Terespolska, Petersburska, Wiedeńska i kolej obwodowa)[3]. Łączna długość linii kolejowej, z 24 znajdującymi się na niej stacjami, wynosiła 475[potrzebny przypis] km.
Kolej szerokotorowa o standardzie rosyjskim przebiegała wzdłuż przypuszczalnej linii frontu i łączyła ze sobą najważniejsze twierdze rosyjskie na terenie Królestwa Polskiego: Warszawę, Nowogieorgiewsk (Modlin) i Iwanogród (Dęblin) z rosyjskimi twierdzami na Wołyniu: Łuckiem, Równem i Dubnem[4]. Pozwalało to na szybki transport wojska, amunicji i sprzętu. Kolej Nadwiślańska była więc obiektem o ważnym znaczeniu strategicznym. 17 sierpnia?/29 sierpnia 1877 oddano do użytku Kolej Nadwiślańską. Według innych źródeł, kolej ta została otwarta 20 września 1876 r.[5]
Początkowo największym warszawskim dworcem linii był drewniany Dworzec Warszawa-Praga (zniszczony) na Nowym Bródnie. Jednym z najważniejszych i najbardziej okazałych dworców na całej trasie był wybudowany jeszcze w 1877 Dworzec Główny w Lublinie. W lecie tego samego roku oddano do użytku pierwszy, drewniany, lecz okazały, dworzec kolejowy w Chełmie. Był on jednym z dworców ówczesnej III klasy na całej Drodze Żelaznej Nadwiślańskiej. Główny dworzec tej linii powstał w Warszawie dopiero w 1880 niedaleko Cytadeli i pierwotnie nazywał się Dworzec Główny Kolei Nadwiślańskich. Na początku XX wieku nazwę zmieniono na Dworzec Kowelski. Został zniszczony w sierpniu 1915 roku, podczas wycofywania się Rosjan z Warszawy, a po I wojnie światowej wybudowano w tym miejscu Dworzec Gdański.
W okolicach Warszawy Kolej Nadwiślańska w roku 1894 miała przystanki w Nowym Dworze, Jabłonnie, na Nowej Pradze (przystanek Praga – Nowa Praga nie była jeszcze wtedy częścią Warszawy), Wawrze, Otwocku. Przed 1939 rokiem przebiegała przez 13 stacji i przystanków osobowych: Warszawa Choszczówka, Warszawa Płudy, Warszawa Żerań, Warszawa Toruńska, Warszawa Praga, Warszawa Olszynka Grochowska, Warszawa Gocławek, Warszawa Wawer, Warszawa Anin, Warszawa Międzylesie, Warszawa Radość, Warszawa Miedzeszyn, Warszawa Falenica.
W 1896 roku Kolej Nadwiślańska została połączona z Koleją Warszawsko-Terespolską w Koleje Nadwiślańskie (ros. Priwislinskije żeleznyje dorogi), a w 1897 roku włączono w ich skład jeszcze Kolej Iwangorodzko-Dąbrowską[6].
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Kolej Nadwiślańska, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2018-12-09].
- ↑ Kurjer Warszawski / [red. W. Szymanowski]. 1877, nr 190 + dod., 29 sierpnia 1877 [dostęp 2021-11-30].
- ↑ źródło: zbiory własne RM: Krótka historia kolei w Warszawie. 1877: Kolej Nadwiślańska.. [w:] Fundacja „Warszawa1939.pl” [on-line]. warszawa1939.pl. [dostęp 2007-03-01].
- ↑ Krzysztof Oktabiński: Narodziny kurortu Otwock Stacyjny. [w:] Linia otwocka [on-line]. linia.com.pl, 28 stycznia 2005. [dostęp 2007-03-01]. [zarchiwizowane z [brak tego adresu] (2007-05-15)].
- ↑ W.A. Rakow: Łokomotiwy otieczestwiennych żeleznych dorog 1845-1955 (Локомотивы отечественных железных дорог), Moskwa 1995, ISBN 5-277-00821-7, s. 36.
- ↑ W.A. Rakow: Łokomotiwy otieczestwiennych żeleznych dorog 1845-1955 (Локомотивы отечественных железных дорог), Moskwa 1995, ISBN 5-277-00821-7, s. 28.
![Kurjer Warszawski / [red. W. Szymanowski]. 1877, nr 190 + dod.](https://crispa.uw.edu.pl/api/object/367217/data/download?s3Key=ed09d201-36f2-469c-bdf4-a109d3499c92/9e2d8f8d-8d2b-4c04-8056-7b2430b9b0d7.jpg){kind=link}