French
DeutschKościół Wniebowstąpienia Pańskiego i klasztor Misjonarzy w Wilnie – Wikipedia, wolna encyklopedia
 Fasada kościoła Wniebowstąpienia Pańskiego | |||||||||||||||||
| Państwo | |||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Miejscowość | |||||||||||||||||
| Wyznanie | |||||||||||||||||
| Kościół | |||||||||||||||||
| Wezwanie | |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
Położenie na mapie Wilna  | |||||||||||||||||
Położenie na mapie Litwy  | |||||||||||||||||
 54°40′36,22″N 25°17′46,45″E/54,676728 25,296236 | |||||||||||||||||
Kościół Wniebowstąpienia Pańskiego (lit. Vilniaus Viešpaties Dangun Žengimo bažnyčia), także: kościół Misjonarzy[2] (lit. Vilniaus Misionierių bažnyčia) – kościół położony przy ulicy Subačiaus (pol. Subocz) 28 w Wilnie, tworzy kompleks budowli wraz z przyległym klasztorem Misjonarzy.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Księża misjonarze przybyli do Rzeczypospolitej z Francji. Zajmowali się głównie kształceniem duchowieństwa[3]. Ich klasztor w Wilnie powstał z fundacji wojskowego inflanckiego Teofila Platera i jego żony Aleksandry. W 1695 roku księża misjonarze na Górze Zbawienia rozpoczęli budowę kościoła pod wezwaniem Wniebowstąpienia Pańskiego. W 1706 roku dach kościoła spłonął w pożarze. Budowa została chwilowo wstrzymana w 1708 roku z powodu najazdu armii szwedzkiej. Dokończenie budowy dużego murowanego kościoła świątyni możliwe było dzięki hojności ofiarodawców wspieranych przez fundatora, tutaj należy przede wszystkim wymienić kasztelana nowogródzkiego, oboźnego Wielkiego Księstwa Litewskiego Antoniego Nowosielskiego – to z jego środków w 1722 roku wybudowane zostały m.in. dwie wieże kościoła i fronton[4][5]. Budowa trwała do 1730 roku[6]. Nie jest znany z nazwiska ani projektant budowli, ani jej budowniczy. Być może było ich kilku, wziąwszy pod uwagę stosunkowo długi czas powstawania kościoła.
W latach 1753-1757 nastąpiła generalna przebudowa świątyni, zwłaszcza jeśli chodzi o jej wystrój zewnętrzny. Autorem przebudowy był pochodzący z Valsoldy architekt – Antonio Paracca[7]. Godna uwagi jest fasada świątyni ze smukłymi, pięciokondygnacyjnymi wieżami o delikatnej, ażurowej konstrukcji. Przed fasadą zbudowano kopułową kruchtę na planie ośmioboku wywodzącą się w swojej formie z Piemontu. Wraz z kościołem powstał monumentalny gmach klasztorny i inne budynki, w tym niska, przyuliczna oficyna podkreślająca – na zasadzie kontrastu – doskonałość kompozycyjną bryły kościoła.
W 1772 roku w konwencie żyło 34 księży, kleryków i braci. Księża prowadzili dwa seminaria, liczne misje, szkołę i drukarnie, a placówka w całej prowincji ustępowała tylko najstarszemu ich klasztorowi – św. Krzyża w Warszawie. W 1800 do kościoła Wniebowstąpienia Pańskiego przeniesiono parafię św. Józefa i św. Nikodema dla południowo-wschodnich przedmieść Wilna. W 1812 roku wojska Napoleona maszerujące na Moskwę wyrządziły wiele szkód kościołowi.
Jesienią 1823 roku osadzono tutaj Jana Czeczota oraz Aleksandra Mickiewicza (brata Adama Mickiewicza), aresztowanych w związku ze śledztwem filarecko-filomackim[8].
Po powstaniu listopadowym dokonano kasaty zgromadzenia. W gmachach początkowo mieściło się więzienie, a następnie koszary (1838). W latach 1842-1862 kościół był zamknięty, a część jego wyposażenia (ołtarz, ambona) przewieziono do kościoła w Ejszyszkach [9].
W 1862 kościół został otwarty, ale jego wnętrza już nigdy nie udało się przywrócić do dawnej świetności.
W 1919 po odzyskaniu niepodległości przez Polskę księża misjonarze powrócili do swojego klasztoru. Przez cały okres międzywojenny prowadzili gimnazjum męskie[3].
Po wojnie kościół został zamknięty, a w gmachu klasztornym urządzono szpital[3].
Niewiele się zmieniło po odzyskaniu przez Litwę niepodległości w 1990 roku.
W 1993 kościół przekazano kurii wileńskiej.
W czerwcu 2021 roku od renowacji wschodniej wieży rozpoczęła się rewitalizacja zespołu kościoła Wniebowstąpienia Pańskiego i klasztoru Misjonarzy. Zezwolenie na prace budowlane zostało wydane przez Urząd Mera Wilna w marcu tego samego roku[10]. „Odrodzenie kościoła i klasztora Misjonarzy rozpocznie się od konserwacji wieży wschodniej. Prace związane z zarządzaniem dziedzictwem wymagały dużych nakładów, więc sama konserwacja elewacji z wieżami może trwać od 2 do 3 lat. Mamy nadzieję, że w przyszłości jeden z najpiękniejszych zespołów barokowych Wilna będzie otwarty dla pielgrzymów i gości miasta” – przekazał Mykolas Juozapavičius, ekonomista Archidiecezji Wileńskiej[11].
Klasztor[edytuj | edytuj kod]
Klasztor powstał równocześnie z kościołem, jego wschodnią część stanowił wzniesiony w latach 1640-1650 pałac Sanguszków. W 1773 w przylegającym do klasztoru pałacu Sanguszków powstało seminarium duchowne diecezji wileńskiej, od 1803 rozpoczęła działalność szkoła parafialna. Po upadku powstania listopadowego władze urządziły tu więzienie, w 1844 klasztor zamknięto i urządzono w jego pomieszczeniach szpital wojskowy. Od 1848 przez osiem lat mieściło się tu prawosławne konsystorium duchowne, a następnie przez trzy lata szkoła żeńska. W 1859 ulokowano tu szpital psychiatryczny, a od 1874 Towarzystwo Dobroczynności. Współcześnie znajduje się tu szpital[12].
Architektura[edytuj | edytuj kod]
Do naszych czasów przetrwała oryginalna bryła świątyni zbudowanej jako trójnawowa bazylika, z jednonawowym prezbiterium, z niepowtarzalnym rokokowym wystrojem elewacji, który świątynia otrzymała w 1754 podczas wspomnianej już przebudowy. W 1756 pojawiła się mała kruchta w kształcie tamburu, nakryta płaską kopułą, znakomicie zharmonizowaną z bryłą kościoła.
Wnętrze kościoła, jakkolwiek utrzymane w duchu rokoka, nie dorównuje wspaniałością wystrojowi zewnętrznemu. Wykonał je najprawdopodobniej przeciętny architekt, który wzorował się na wystroju zewnętrznym świątyni, ale nie był w stanie powtórzyć tych rozwiązań wewnątrz budynku[13].
Wnętrze świątyni posiada sklepienie żaglaste[13] i jest obwiedzione toskańskimi pilastrami[6]. W ołtarzu głównym znajdował się obraz ze sceną Czterdziestnicy. Rokokowy wystrój miał też prospekt organowy i jeden z bocznych ołtarzy, poświęcony twórcy zgromadzenia misjonarzy – św. Wincentemu à Paulo[14]. Kaplica Zwiastowania, mieszcząca się w bocznej nawie, posiadała stary portret fundatorki Zgromadzenia Sióstr Miłosierdzia, Ludwiki Marillac. Na ścianach zakrystii wisiały, m.in. portrety współfundatora kościoła, Teofila Platera, wizytatora ks. Andrzeja Pohla, Stanisława Konarskiego[15]. Przestrzeń wewnętrzną nakrywają sklepienia cylindryczne i krzyżowe z lunetami . We wnętrzu znajduje się 7 ołtarzy rzeźbiarskich z połowy XVIII w.
Dwie górne kondygnacje wież zdobią narożne pilastry, umieszczone na nich monety i wazony. W niszach drugiej kondygnacji fasady głównej znajdują się dwie drewniane rzeźby z XVIII wieku. - Dawid w części wschodniej i Mojżesz w części zachodniej. Wysokość postaci Dawida wynosi 2,20 m, Mojżesza 2,29 m; stoją na niskich (0,71 m i 0,61 m) profilowanych cokołach. W kościele wybudowano krypty fundatorów do pochówku. Budynek kościoła zdobią liczne barokowe posągi i dekoracje, choć wnętrze pozostało dość skromne w porównaniu z fasadą kościoła. W czasach, gdy w kościele św. Jana znajdowały się 22 ołtarze, w kościele Wniebowstąpienia było ich tylko siedem. Kościół i kaplice zdobią sceny z życia świętych oraz portrety świętych związane z działalnością misjonarzy. Kościół jest miejscem pochówku rodziny kasztelana nowogródzkiego, oboźnego Wielkiego Księstwa Litewskiego Antoniego Nowosielskiego oraz podczaszego Wielkiego Księstwa Litewskiego Leona Nowosielskiego[16].
Galeria[edytuj | edytuj kod]
-
Jesień w Wilnie. -
Kościół Wniebowstąpienia Pańskiego. -
Posąg Davida na fasadzie kościoła Wniebowstąpienia Pańskiego. -
Panorama Wilna obecnie.
-
Kościół Wniebowstąpienia Pańskiego i klasztor Misjonarzy w Wilnie. -
Kościół Wniebowstąpienia Pańskiego i klasztor Misjonarzy. -
Posąg Davida na fasadzie Kościoła Wniebowstąpienia Pańskiego. -
S. Fleury 1896 r.
-
Kościół Wniebowstąpienia Pańskiego. -
Kościół Wniebowstąpienia Pańskiego. - Kościół Wniebowstąpienia Pańskiego.
-
Wilno, 1876 r.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Mariusz Karpowicz, Wileńska odmiana architektury XVIII wieku, Wydawnictwo: Muzeum Pałac w Wilanowie, Warszawa 2012, s.58-59, ISBN 978-83-63580-10-0
- ↑ Polskie egzonimy uchwalone na 116. posiedzeniu KSNG.
- ↑ a b c Plebankiewicz 1997 ↓, s. 116.
- ↑ Telewizja Polska S.A, Rozpoczęło się porządkowanie zespołu budynków klasztoru Misjonarzy w Wilnie [online], wilno.tvp.pl [dostęp 2023-11-01] (pol.).
- ↑ https://zw.lt/wilno-wilenszczyzna/rozpoczal-sie-remont-kosciola-misjonarzy-w-wilnie/
- ↑ a b Kaczorowski 1991 ↓, s. 144.
- ↑ Mariusz Karpowicz, Wileńska odmiana architektury XVIII wieku, Wydawnictwo: Muzeum Pałac w Wilanowie, Warszawa 2012, s.55-57, ISBN 978-83-63580-10-0
- ↑ Bartłomiej Szyndler, Mikołaj Nowosilcow (1762-1838). Portret carskiego inkwizytora, Warszawa 2004, s. 100.
- ↑ Kaczorowski 1991 ↓, s. 149.
- ↑ Mindaugas Klusas: Atnaujinamos Misionierių bažnyčios vaizdas kelia susidomėjimą ir nuostabą: nejau taip turi būti?. LRT.lt. [dostęp 2023-05-30]. (lit.).
- ↑ Telewizja Polska S.A, Rozpoczęło się porządkowanie zespołu budynków klasztoru Misjonarzy w Wilnie [online], wilno.tvp.pl [dostęp 2023-11-01] (pol.).
- ↑ Krzysztof Wałejko (z zespołem red. ks. Marek Borysiak, Anna Franko, Irena Jutkiewicz i Katarzyna Jutkiewicz): Praktyczny przewodnik po Wilnie. Przedsiębiorstwo Wydawnicze "Krzysztof Wałejko", Suwałki 2003, s. 149-150. ISBN 83-918978-2-6.
- ↑ a b Kłos 1923 ↓, s. 169.
- ↑ Kaczorowski 1991 ↓, s. 144–148.
- ↑ Kłos 1923 ↓, s. 170.
- ↑ Sergej Polechov, Review: Pabaisko mūšis – tarp karinės ir sociopolitinės istorijos Tomas B a r a n a u s k a s. Pabaisko mūšis. Šaltiniai ir interpretacijos. Vilnius: Mokslo ir enciklopedijų leidybos centras, 2019, 336 p. ISBN 978-542-0018-19-4, „Lietuvos istorijos metraštis”, 2020/2, 2020, s. 185–194, DOI: 10.33918/25386549-202002009, ISSN 2538-6549 [dostęp 2023-11-11].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Bartłomiej Kaczorowski: Zabytki starego Wilna. Warszawa: Oficyna Wydawnicza, 1991. ISBN 83-85083-08-1.
- Juliusz Kłos: Wilno, przewodnik krajoznawczy. Wilno: Wydawnictwo Oddziału Wileńskiego Polsk. Tow. Krajoznawczego z zapomogi Ministerstwa W. R. i O. P., 1923.
- Krzysztof Plebankiewicz: Wilno: przewodnik turystyczny. Warszawa: Wydawnictwo Arkady, 1997. ISBN 83-213-3934-4.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Archiwalne widoki kościoła w bibliotece Polona
- Wilno tvp.pl rozpoczęło się porządkowanie-zespołu budynków klasztoru misjonarzy w Wilnie.
- zw.lt Rozpoczął się remont kościoła misjonarzy w Wilnie. Projekt finansowany ze środków Kancelarii Prezesa Rady Ministrów RP w ramach konkursu „Polonia i Polacy za Granicą 2023”.
- Wilnoteka Rusza remont wileńskiego kościoła misjonarzy
- Rusza remont kościoła Misjonarzy...
