Karol XV – Wikipedia, wolna encyklopedia

Karol XV i IV
	Land skall med lag byggas; Kraj ma być zbudowany na prawie
	król Szwecji i Norwegii
Okres	od 8 lipca 1859; do 18 września 1872
Poprzednik	Oskar I
Następca	Oskar II
	Dane biograficzne
Dynastia	Bernadotte
Data urodzenia	3 maja 1826
Data śmierci	18 września 1872
Ojciec	Oskar I
Matka	Józefina de Beauharnais
Rodzeństwo	Oskar II
Żona	Ludwika Orańska
Dzieci	Luiza Bernadotte,; Karol Oskar Bernadotte
	Odznaczenia
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Teksty w Wikiźródłach

Karol XV, właśc. Karol Ludwik Eugeniusz (ur. 3 maja 1826 w Sztokholmie, zm. 18 września 1872 w Malmö) – król Szwecji i Norwegii (jako Karol IV) w latach 1859–1872 z dynastii Bernadotte.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Dzieciństwo i młodość[edytuj | edytuj kod]

Urodził się w 1826 roku w sztokholmskim Zamku Królewskim jako najstarszy syn króla Szwecji i Norwegii Oskara I i Józefiny de Beauharnais. Jego młodszym bratem był również późniejszy król Szwecji i Norwegii Oskar II Bernadotte. Przy urodzeniu otrzymał od ojca tytuł księcia Skanii.

Po wstąpieniu swojego ojca na tron w 1844 roku został oficjalnie ogłoszony następcą tronu. 11 lutego 1846 roku powołano go na honorowego członka Królewskiej Szwedzkiej Akademii Nauk. Od połowy lat 50. XIX wieku zaczął zastępować chorego ojca w rządzeniu państwem, najpierw zostając w 1856 roku wicekrólem Norwegii, a od 25 września 1857 roku regentem. Poprzez znoszenie ceł i budowę linii kolejowych przyczynił się wówczas do pogłębienia unii personalnej z Norwegią.

Panowanie[edytuj | edytuj kod]

Polityka wewnętrzna[edytuj | edytuj kod]

8 lipca 1859 roku po śmierci Oskara I przejął władzę jako król Szwecji i Norwegii. Mimo że należał do konserwatystów zgodził się na przeprowadzenie wielu doniosłych reform, w większości wprowadzonych w życie przez liberalny rząd Luisa de Geer. Najważniejszą z nich była reforma konstytucyjna z 1866 roku, znosząca przedstawicielstwo czterech stanów i wprowadzająca dwuizbowy parlament – Riksdag. Za jego panowania stopniowo likwidowano również ograniczenia ekonomiczne, takie jak m.in. zniesienie organizacji cechowej w rzemiośle. Zreformowany został kodeks karny i samorząd lokalny, poszerzono ramy tolerancji religijnej i wolności prasy.

Polityka zagraniczna[edytuj | edytuj kod]

Niepowodzenia spotkały Karola XV w polityce zagranicznej. Należał do oponentów Ottona von Bismarcka oraz opowiadał się za ideą panskandynawizmu, próbując wskrzesić unię kalmarską. Obiecał udzielić wsparcia królowi Danii, Fryderykowi VII, jednak po wybuchu wojny duńsko-pruskiej w 1864 roku rząd szwedzki odmówił wypełnienia tych zobowiązań.

Życie prywatne i śmierć[edytuj | edytuj kod]

Jeden z obrazów namalowanych przez Karola XV

Karol XV był bardzo popularny wśród społeczeństwa. Należał do mecenasów sztuki i artystów, a jednocześnie zajmował się w wolnych chwilach pisaniem i malowaniem. Często zdarzało mu się ignorować zasady etykiety dworskiej, lubił otaczać się prostymi ludźmi; dążąc do popularności godził się na reformy ograniczające uprawnienia monarchy.

Zmarł w 1872 roku w Malmö w wieku 46 lat i tradycyjnie został pochowany w kościele Riddarholmen w Sztokholmie a tron przejął jego młodszy brat – Oskar II.

Rodzina[edytuj | edytuj kod]

19 czerwca 1851 poślubił Ludwikę (1828–1871), księżniczkę holenderską, wnuczkę Wilhelma I i jego pierwszej żony – Wilhelminy Pruskiej. Para miała dwoje dzieci:

Luiza Bernadotte (1850–1926), królowa duńska, żona Fryderyka VIII;
Karol Oskar Bernadotte (1852–1854).

Genealogia[edytuj | edytuj kod]


Prapradziadkowie	Jan Bernadotte (1683–1760) ∞1707 Maria du Pucheu (1686–1773)	Jan Saint Vincent (1692–1762) ∞1719 Maria d’Abbadie de Sireix (1694–1752)	Józef Clary (1693–1748) ∞1724 Franciszka Agnes Ammoric (1705–1776)	Józef Ignacy Somis (–1750) ∞1739 Katarzyna Róża Soucheiron (1696–1776)	Franciszek de Beauharnais (1714–1800) ∞1751 Maria Anna Pyvart de Chastulle (1722–1766)	Józef Gaspard de Tascher (1735–1790) ∞1761 Maria des Vergers de Sanois (1736–1807)	Fryderyk Michał Wittelsbach (1724–1767) ∞1746 Maria Franciszka Wittelsbach (1724–1794)	Jerzy Wilhelm z Hesji-Darmstadt (1722–1782) ∞1748 Maria Leiningen-Dagsburg-Falkenburg (1729–1818)
Pradziadkowie	Jean Henri Bernadotte (1711–1780) ∞1754 Joanna de Saint Vincent (1728–1809)		Franciszek Clary (1725–1794) ∞1759 Franciszka Somis (1737–1815)		Aleksander de Beauharnais (1760–1794) ∞1779 Maria Józefina Tascher (1763–1814)		król Bawarii Maksymilian I Józef Wittelsbach (1756–1825) ∞1785 Augusta Wilhelmina z Hesji-Darmstadt (1765–1796)
Dziadkowie	król Szwecji i Norwegii Karol XIV Jan (1763–1844) ∞1797 Désirée Clary (1777–1860)				Eugeniusz de Beauharnais (1781–1824) ∞1806 Augusta Amalia Wittelsbach (1788–1851)
Rodzice	król Szwecji i Norwegii Oskar I Bernadotte (1799–1859) ∞1823 Józefina de Beauharnais (1807–1876)
Karol XV Bernadotte (1826–1872), król Szwecji i Norwegii

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Kersten A., Historia Szwecji, wyd. Ossolineum, Wrocław 1973.
Sandberg T., Gustav III:s spioner: historien om när Sverige skulle slå tillbaka franska revolutionen, Skandbook Falun Lund, 2006.
Lagerqvist, Lars O., Historia Szwecji, przekł. H. Thylwe, Instytut Szwedzki, Sztokholm 2002.
Praca zbiorowa: Svenskt biografiskt handlexikon, [w:] , Wydawnictwo „Albert Bonniers Förlag”, Sztokholm 1906, T. I. s. 159–160. (szw.) [dostęp 28 lutego 2010]
Praca zbiorowa: Nordisk familjebok, [w:] , Wydawnictwo „Nordisk familjeboks förlags aktiebolag”, Sztokholm 1910, wyd. II. T. 13. s. 1002–1008. (szw.) [dostęp 28 lutego 2010]
Biografia na stronie historiesajten.se (szw.) [dostęp 28 lutego 2010]
Biografia na stronie historiska-personer.nu (szw.) [dostęp 28 lutego 2010]

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Poezye Karola XV króla szwedzkiego (1873) w bibliotece Polona

Englingerowie	Eryk VI Zwycięski (970–995) Olaf Skötkonung (995–1022) Anund Jakub (1022–1050) Emund Stary (1050–1060)
Stenkilowie	Stenkil Ragnvaldsson (1060–1066) Eryk VII Stenkilsson i Eryk VIII Poganin (1066–1067) Halsten (1067–1070) Anund Gårdske (1070–1075) Hakan Ryży (1075–1080) Inge I Starszy (ok. 1080–1084) Swen Ofiarnik (1084–1087) Eryk Årsäll (1087–1088) Inge I Starszy (1088–1110) Filip (1110–1118) Inge II Młodszy (1118–1125) Ragnvald Okrągłogłowy (1125–1126) Magnus Silny (1125–1130)
Swerkerydzi i Erykidzi	Swerker I Starszy (1130–1156) Eryk IX (1156–1160) Magnus Henriksson (1160–1161) Karol VII (I) (1161–1167) Knut I (1167–1196) Kol / Bolesław (1167–1173) Swerker II Młodszy (1196–1208) Eryk X (1208–1216) Jan I (1216–1222) Eryk XI (1222–1229) Knut II Długi (1229–1234) Eryk XI (1234–1250)
Folkungowie	Waldemar Birgersson (1250–1275) Birger jarl (regent 1250–1266) Magnus I Birgersson (1275–1290) Birger I Magnusson (1290–1318) Mats Kettilmundsson (regent 1318–1319) Magnus II Eriksson (1319–1364) Eryk XII Magnusson (1356–1359) Haakon Magnusson (1362–1364)
dynastia meklemburska	Albrecht Meklemburski (1364–1389)
okres unii kalmarskiej	Małgorzata (1389–1412) Eryk XIII Pomorski (1396–1439) Engelbrekt Engelbrektsson (regent 1435–1436) Karol Knutsson Bonde (regent 1438–1440) Krzysztof Bawarski (1440–1448) Bengt Jönsson i Nils Jönsson (regenci 1448) Karol VIII (II) Knutsson Bonde (1448–1457) Jöns Bengtsson i Eryk Axelsson (regenci 1457) Chrystian I Oldenburg (1457–1464) Kettil Karlsson Waza (1464 regent) Karol VIII (II) Knutsson Bonde (1464–1465) Kettil Karlsson Waza (1465 regent) Jöns Bengtsson (1465–1466 regent) Eryk Axelsson (1466–1467 regent) Karol VIII (II) Knutsson Bonde (1467–1470) Sten Sture Starszy (1470–1497 regent) Jan II Oldenburg (1497–1501) Sten Sture Starszy (1501–1503 regent) Svante Nilsson Sture (1504–1512 regent) Eryk Trolle (regent 1512) Sten Sture Młodszy Svantesson (regent 1512–1520) Chrystian II Oldenburg (1520–1521) Gustaw Waza (regent 1521–1523)
Wazowie	Gustaw I (1523–1560) Eryk XIV (1560–1568) Jan III (1569–1592) Zygmunt (1592–1599) Karol, książę Sudermanii (regent 1599–1604) Karol IX (1604–1611) Gustaw II Adolf (1611–1632) Krystyna (1632–1654)
Wittelsbachowie	Karol X Gustaw (1654–1660) Karol XI (1660–1697) Karol XII (1697–1718) Ulryka Eleonora (1718–1720)
Dynastia Heska	Fryderyk I (1720–1751)
Oldenburgowie	Adolf Fryderyk (1751–1771) Gustaw III (1771–1792) Gustaw IV Adolf (1792–1809) Karol, książę Sudermanii (regent 1792–1796) Karol XIII (1809–1818)
Bernadotte	Karol XIV Jan (1818–1844) Oskar I (1844–1859) Karol XV (1859–1872) Oskar II (1872–1907) Gustaw V (1907–1950) Gustaw VI Adolf (1950–1973) Karol XVI Gustaw (od 1973)