Jurawenator – Wikipedia, wolna encyklopedia

Jurawenator
	Juravenator
	Göhlich i Chiappe, 2006
	; Holotyp Juravenator starki
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	zauropsydy
Podgromada	diapsydy
Nadrząd	dinozaury
Rząd	dinozaury gadziomiedniczne
Podrząd	teropody
Infrarząd	tetanury
(bez rangi)	celurozaury
Rodzina	kompsognaty
Rodzaj	jurawenator
Gatunki
	J. starki Göhlich i Chiappe, 2006;
	J. starki Göhlich i Chiappe, 2006;
	Multimedia w Wikimedia Commons

Jurawenator (Juravenator) – rodzaj bazalnego celurozaura, który żył w późnej jurze, około 150 mln lat temu, na terenie obecnych Niemiec. Jego prawie kompletny szkielet opisali Ursula Göhlich i Luis Chiappe w 2006 roku. Nazwa rodzajowa odnosi się do gór Jura i do łacińskiego słowa venator, oznaczającego łowcę^[1].

Nazwa gatunkowa honoruje rodzinę Starków – właścicieli kamieniołomu, w którym został znaleziony okaz holotypowy, oznaczony numerem katalogowym JME Sch 200. Opisany szkielet należał do młodego osobnika, długości około 75 cm. W okolicy nasady ogona zachowały się odciski łuskowatej skóry, nie znaleziono natomiast w tym miejscu śladów piór. Przed odkryciem jurawenatora było już wiadomo, że pióra występowały zarówno u celurozaurów najbliżej spokrewnionych z ptakami, tj. u przedstawicieli kladu Maniraptora, jak i u bardziej bazalnych celurozaurów, w tym u przynajmniej niektórych przedstawicieli rodziny Compsognathidae i nadrodziny Tyrannosauroidea. Część paleontologów sugerowała, że pióra mogły występować u wszystkich celurozaurów; Göhlich i Chiappe (2006) zwrócili uwagę, że odkrycie J. starki, u którego nie znaleziono śladów piór, może przeczyć tej hipotezie. Autorzy zaproponowali kilka wyjaśnień braku piór u J. starki. Nie wykluczyli, że u tego teropoda pióra pokrywały tylko część ciała, z której nie zachowały się odciski skóry; rozważali też możliwość, że pióra wyewoluowały niezależnie u kilku różnych linii ewolucyjnych celurozaurów, lub też że niektóre ich linie ewolucyjne – w tym ta, której przedstawicielem był J. starki – straciły upierzenie^[1]. W późniejszej publikacji ci sami autorzy (Chiappe i Göhlich, 2010), po zbadaniu zachowanych razem z holotypem J. starki odcisków skóry, opisali odkryte na środkowej części ogona odciski włóknistych obiektów, które mogły być protopiórami podobnymi do tych występujących u innych bazalnych celurozaurów^[2]. Foth i współpracownicy (2020) stwierdzili, że zachowane wraz z okazem holotypowym struktury pierwotnie wzięte za łuski prawdopodobnie są w rzeczywistości pozostałościami masy tłuszczowo-woskowej, a co za tym idzie nie ma dowodów na występowanie u jurawenatora łusek^[3].

Początkowo został uznany za przedstawiciela Compsognathidae, jednak badania przeprowadzone przez Butlera i Upchurcha (2007) podały w wątpliwość jego przynależność do tej grupy^[4], jednak późniejsi autorzy potwierdzili jego bliskie pokrewieństwo z kompsognatem^[2].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ ^a ^b Ursula B. Göhlich, Luis M. Chiappe. A new carnivorous dinosaur from the Late Jurassic Solnhofen archipelago. „Nature”. 440, s. 329–332, 2006. DOI: 10.1038/nature04579. (ang.).
↑ ^a ^b Luis M. Chiappe, Ursula B. Göhlich. Anatomy of Juravenator starki (Theropoda: Coelurosauria) from the Late Jurassic of Germany. „Neues Jahrbuch für Geologie und Paläontologie – Abhandlungen”. 258 (3), s. 257–296, 2010. DOI: 10.1127/0077-7749/2010/0125. (ang.).
↑ Christian Foth, Carolin Haug, Joachim T. Haug, Helmut Tischlinger i Oliver W. M. Rauhut: Two of a feather: a comparison of the preserved integument in the juvenile theropod dinosaurs Sciurumimus and Juravenator from the Kimmeridgian Torleite Formation of southern Germany. W: Christian Foth i Oliver W. M. Rauhut (red.): The evolution of feathers. Springer, 2020, s. 79–101. DOI: 10.1007/978-3-030-27223-4_6. ISBN 978-3-030-27222-7.
↑ Richard J. Butler, Paul Upchurch. Highly incomplete taxa and the phylogenetic relationships of the theropod dinosaur Juravenator starki. „Journal of Vertebrate Paleontology”. 27 (1), s. 253–256, 2007. DOI: 10.1671/0272-4634(2007)27%5B253:HITATP%5D2.0.CO;2. (ang.).

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Jurawenator na dinozaury.com

[Nature2006-1] Ursula B. Göhlich, Luis M. Chiappe. A new carnivorous dinosaur from the Late Jurassic Solnhofen archipelago. „Nature”. 440, s. 329–332, 2006. DOI: 10.1038/nature04579. (ang.).

[NJGPA2010-2] Luis M. Chiappe, Ursula B. Göhlich. Anatomy of Juravenator starki (Theropoda: Coelurosauria) from the Late Jurassic of Germany. „Neues Jahrbuch für Geologie und Paläontologie – Abhandlungen”. 258 (3), s. 257–296, 2010. DOI: 10.1127/0077-7749/2010/0125. (ang.).

[Fothetal2020-3] Christian Foth, Carolin Haug, Joachim T. Haug, Helmut Tischlinger i Oliver W. M. Rauhut: Two of a feather: a comparison of the preserved integument in the juvenile theropod dinosaurs Sciurumimus and Juravenator from the Kimmeridgian Torleite Formation of southern Germany. W: Christian Foth i Oliver W. M. Rauhut (red.): The evolution of feathers. Springer, 2020, s. 79–101. DOI: 10.1007/978-3-030-27223-4_6. ISBN 978-3-030-27222-7.

[jvp07-4] Richard J. Butler, Paul Upchurch. Highly incomplete taxa and the phylogenetic relationships of the theropod dinosaur Juravenator starki. „Journal of Vertebrate Paleontology”. 27 (1), s. 253–256, 2007. DOI: 10.1671/0272-4634(2007)27%5B253:HITATP%5D2.0.CO;2. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

Infrarzędy dinozaurów	ankylozaury ceratopsy ceratozaury ornitopody pachycefalozaury prozauropody stegozaury tetanury zauropody
Era dinozaurów	era mezozoiczna trias wymieranie triasowe jura kreda wymieranie kredowe
Dyscypliny powiązane	biologia paleontologia paleobotanika geologia ewolucja