John Baildon – Wikipedia, wolna encyklopedia

John Baildon
Ilustracja
wizerunek Johna Baildona, który był prezentowany na wystawie czasowej w Muzeum Historii Katowic
Data i miejsce urodzenia

11 grudnia 1772
Larbert

Data i miejsce śmierci

7 sierpnia 1846
Gliwice

Miejsce spoczynku

Cmentarz Hutniczy w Gliwicach

Zawód, zajęcie

hutnik, inżynier

Narodowość

szkocka

Małżeństwo

Helena Galli

Pudlingarnia Johna Baildona na litografii z połowy XIX wieku (obecnie Huta Baildon w Katowicach)
Grób Johna Baildona na cmentarzu hutniczym w Gliwicach
Podobizna Baildona na wystawie w Muzeum Hutnictwa w Chorzowie

John Baildon (ur. 11 grudnia 1772 w Larbert, Szkocja, zm. 7 sierpnia 1846 w Gliwicach[1]) – hutnik, przemysłowiec, inżynier, uważany za ojca współczesnego hutnictwa żelaza. Całe swoje życie zawodowe związał z Górnym Śląskiem.

Młodość[edytuj | edytuj kod]

Baildonowie byli rodziną o tradycjach hutniczych. Ojciec Johna, William Baildon (1736-1820), wywodził się ze starego rodu Baildonów, który od XII wieku żył w miejscowości Baildon w hrabstwie Yorkshire, niedaleko Bradford – dokładnie nie wiadomo kiedy rodzina przeprowadziła się do Szkocji. Matką była Elisabeth Anderson. John miał trzy siostry i trzech braci[2].

William Baildon był inżynierem hutnictwa w Zakładach Żelaznych Carron w Szkocji. Młody John studiował mechanikę, hydraulikę oraz rysunek techniczny[3], a pod kierunkiem ojca zapoznawał się praktycznie z techniką przeróbki rud żelaza i odlewnictwem. W wieku 17 lat poznał Fryderyka von Redena, dyrektora Wyższego Urzędu Górniczego we Wrocławiu, późniejszego pruskiego ministra zajmującego się uprzemysłowieniem Górnego Śląska.

Na Śląsku[edytuj | edytuj kod]

Wiosną 1793 przybył na zaproszenie Friedricha Wilhelma von Redena do Tarnowskich Gór[4]. Pomimo młodego wieku (miał 21 lat) powierzono mu stanowisko doradcy technicznego przy budowie Królewskiej Odlewni Żelaza w Gliwicach, gdyż jego promotorem był John Smeaton (jeden z najwybitniejszych inżynierów tamtych czasów[5]). Główne zadanie Baildona polegało na zaprojektowaniu i nadzorowaniu budowy wielkiego pieca hutniczego opalanego koksem. Zbudowany przez Baildona, według planów Ephraima Ludwiga Abtsa, wielki piec był pierwszym tego typu obiektem na kontynencie europejskim. Po raz pierwszy otrzymano z niego surówkę 10 listopada 1796 r.[4].

W 1795 r. brał udział przy konstruowaniu i nadzorował odlewanie w zakładach hutniczych Mała Panew łuków nośnych do najstarszego na kontynencie europejskim mostu żelaznego, zbudowanego nad Strzegomką w Łażanach na Dolnym Śląsku. Most został otwarty wiosną 1796 r.

W 1799 na podstawie pomysłu von Redena, Baildon i Wedding opracowali projekty techniczne i kosztorysy nowej huty na terenie obecnego Chorzowa, która otrzymała nazwę Królewska Huta (niem. Königshütte). Uruchomiona w 1802 roku była ona najnowocześniejszą hutą ówczesnej Europy. Razem z Redenem zaprojektował Kanał Kłodnicki oraz Główną Kluczową Sztolnię Dziedziczną. Obie te inwestycje miały służyć do transportu drogą wodną węgla z kopalń "Królowa Luiza" w Zabrzu i "Król" w Królewskiej Hucie. Te nowatorskie inwestycje straciły na znaczeniu wraz z otwarciem w 1845 r. linii kolejowej z Wrocławia, przedłużonej w następnym roku do Mysłowic.

W 1801 w spółce z księciem Fryderykiem Ludwikiem Hohenlohe zaprojektował kopalnię węgla kamiennego "Hohenlohe" i hutę żelaza "Hohenlohe" w Wełnowcu. Od 1802 inwestował w hutnictwo na Morawach[4]. W 1804, inwestując własne fundusze, zbudował hutę cynku w Katowicach-Wełnowcu, w której proces technologiczny oparty był na nowatorskich w tym czasie piecach muflowych. Zabytkowa hala pieców muflowych została zburzona w sierpniu 2005.

W 1823 zawiązał spółkę akcyjną z udziałem wyłącznie kapitału mieszczańskiego, która na granicy Katowic, Dębu i Załęża (dzisiaj dzielnic Katowic) zbudowała Hutę Baildon[6] oraz kopalnię Waterloo[4].

Po śmierci teścia, Franciszka Galli, został właścicielem kopalni węgla kamiennego "Helena" i "Pax" (obie kopalnie już nie istnieją) w Bełku, gdzie miał też majątek ziemski. Następcą Johna Baildona został jego syn Artur Baildon (1822-1909), który w 1852 r. odsprzedał te dobra Antoniemu Gemanderowi. Baildon nabył też posiadłość w Łubiu, gdzie w 1860 roku jego syn Artur wzniósł dla rodziny okazały pałac. Na przykościelnym cmentarzu w Łubiu spoczywają członkowie rodziny Johna: żona Helena, syn Artur, wnuk Aleksander (1859-1887) i członkowie kolejnych generacji[2]. Od 1880 r. do rodziny należała również posiadłość w Pogrzebieniu.

Od 2009 jedna z katowickich ulic na osiedlu Dębowe Tarasy nosi jego imię (ulica Johna Baildona w Katowicach).

John Baildon ma swój mural w Katowicach na ścianie bocznej budynku przy ul. Gliwickiej 146; został wykonany staraniem PTTK „Baildon” w Katowicach i odsłonięty 26 czerwca 2021[7].

Rodzina[edytuj | edytuj kod]

Osiedlił się na stałe w Gliwicach, żeniąc się w 1804 z młodszą o 12 lat córką bogatego włoskiego kupca Heleną Galli (1784-1859). Młoda para zamieszkała w kamienicy na gliwickim rynku, którą Baildon znacznie rozbudował (prawdopodobnie była to kamienica pod nr 17[2]). Mieli siedmioro dzieci, pięciu synów i dwie córki.

Zmarł w wieku 74 lat w 1846 w Gliwicach. Został pochowany na Cmentarzu Hutniczym w Gliwicach. Ostatnio[kiedy?] jego nagrobek został odnowiony, i w celu uchronienia go przed złodziejami postawiony na dziedzińcu przed Oddziałem Odlewnictwa Artystycznego Muzeum w Gliwicach. W sierpniu 2012 r., na polecenie Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków nagrobek powrócił na grób hutnika.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Ironworks and iron monuments: study, conservation and adaptive use, Couverture International Centre for the Study of the Preservation and the Restoration of Cultural Property, ICCROM, 1985, s. 424.
  2. ↑ a b c John Baildon na stronie gliwiczanie.pl [1]
  3. ↑ Bolesław Orłowski (red.) Słownik polskich pionierów techniki, Wydawnictwo „Śląsk”, Katowice 1984, s. 18, ISBN 83-216-0339-4.
  4. ↑ a b c d Piotr Greiner: Historia Górnego Śląska. Polityka, gospodarka i kultura europejskiego regionu.. Gliwice: Dom Współpracy Polsko-Niemieckiej, 2011, s. 316. ISBN 978-83-60470-41-1.
  5. ↑ Stowarzyszenie na Rzecz Dziedzictwa Kulturowego Gliwic: Szlakiem Kanału Kłodnickiego. [dostęp 2008-12-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (28 czerwca 2008)]. (pol.).
  6. ↑ Katowice przed nadaniem praw miejskich www.mhk.katowice.pl [dostęp 2017-01-23]
  7. ↑ Mural John Baildon Katowice (pol.) pttkbaildon.pl [dostęp 2022-02-11]

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Andrzej Złoty: Moja ziemia... Katowice. Katowice: Bractwo Gospodarcze Związku Górnośląskiego, 2004, s. 42. ISBN 83-913619-8-5.
  • H. Dienwiebel, John Baildon w: Neue Deutsche Biographie, Bd 1, Berlin 1953, s.544-545
  • H. Christoph, John Baildon. Zarys biografii, Katowice 1996.
  • Jerzy Moskal: ... Bogucice, Załęże et nova villa Katowice – Rozwój w czasie i przestrzeni. Katowice: Wydawnictwo „Śląsk”, 1993. ISBN 83-85831-35-5.
  • Joanna Starnawska: Dzieje Katowic (1299−1945). Katowice: Muzeum Historii Katowic, 1990, s. 10.
  • Urszula Rzewiczok: Dzieje Dębu (1299−1999): monografia historyczna dzielnicy Katowic. Katowice: Muzeum Historii Katowic, 1999, s. 85. ISBN 83-87727-30-X.
  • Słownik biograficzny wybitnych hutników. W: Hutnictwo na ziemiach polskich. Katowice: Stowarzyszenie Inżynierów i Techników Przemysłu Hutniczego w Polsce, 1992, s. 335.

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=John_Baildon&oldid=72263831”