Jerzy Stefan Stawiński – Wikipedia, wolna encyklopedia

Jerzy Stefan Stawiński
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

1 lipca 1921
Zakręt

Data i miejsce śmierci

12 czerwca 2010
Warszawa

Zawód, zajęcie

prozaik, scenarzysta i reżyser filmowy, autor słuchowisk radiowych

Małżeństwo

Helena Amiradżibi-Stawińska

Odznaczenia
Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Walecznych (1920–1941) Brązowy Krzyż Zasługi z Mieczami Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”
Odznaka „Zasłużony Działacz Kultury” Nagroda Miasta Stołecznego Warszawy 02
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach
Jerzy Stefan Stawiński – Warszawa, 8 grudnia 2009
Grób Jerzego Stefana Stawińskiego na Powązkach Wojskowych w Warszawie

Jerzy Stefan Stawiński (ur. 1 lipca 1921 w Zakręcie, zm. 12 czerwca 2010 w Warszawie) – polski prozaik, scenarzysta i reżyser filmów fabularnych, autor słuchowisk radiowych. Współtwórca największych sukcesów polskiej szkoły filmowej.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Dzieciństwo i młodość[edytuj | edytuj kod]

Urodził się w rodzinie Leona Władysława Biegeleisena (1885–1944) i Stefanii z Kołakowskich.

Dorastał na warszawskim Żoliborzu, gdzie uczęszczał do V Państwowego Liceum i Gimnazjum im. Księcia Józefa Poniatowskiego przy ul. Lisa Kuli 16. Następnie odbywał służbę wojskową w Szkole Podchorążych Rezerwy Łączności w Zegrzu.

Po wojnie studiował na Wydziale Prawa UW, gdzie w 1952 uzyskał tytuł magistra.

II wojna światowa[edytuj | edytuj kod]

Walczył w kampanii wrześniowej w plutonie łączności artylerii dywizyjnej 20 Dywizji Piechoty.

W marcu 1940 wstąpił do podziemnej organizacji harcerskiej, która później stała się pułkiem AK „Baszta”. Dowodził plutonem, a następnie kompanią łączności o kryptonimie K-4. Posługiwał się pseudonimami Łącki i Lucjan.

Następnie uczestniczył w powstaniu warszawskim jako dowódca kompanii. Był odpowiedzialny za łączność pułku „Baszta”. 27 września ewakuował się kanałami z Mokotowa do Śródmieścia.

Po powstaniu przez rok przebywał w obozie jenieckim w Murnau w Bawarii. Po wyzwoleniu obozu przez wojska Pattona udał się do Anglii, gdzie zgłosił się do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie. Od 1946 do 1947 służył w 2 Korpusie Polskim we Włoszech pod dowództwem gen. Andersa. Do Polski powrócił w 1947.

Pisarz[edytuj | edytuj kod]

Dorobek literacki Stawińskiego jest poświęcony głównie tematyce wojennej i okupacyjnej. Oprócz jego sztandarowej powieści Młodego warszawiaka zapiski z urodzin, która doczekała się sześciu wydań, napisał też m.in.: Światło we mgle i Piszczyk.

W latach 1950–1954 pracował w wydawnictwie PIW. Należał do ZLP od 1955 aż do rozwiązania związku w 1983. Był również członkiem Stowarzyszenia Pisarzy Polskich.

Scenarzysta[edytuj | edytuj kod]

Odegrał kluczową rolę w formowaniu się polskiej szkoły filmowej jako jej główny scenarzysta. Nazywano go nawet polskim Zavattinim[1], porównując do największego scenarzysty filmów włoskiego neorealizmu.

W latach 1957–1965 był kierownikiem literackim Zespołu Filmowego „Kamera”. Na podstawie jego scenariuszy powstały wybitne filmy: Kanał (1957) Andrzeja Wajdy oraz Człowiek na torze (1957), Eroica (1958) i Zezowate szczęście (1960) Andrzeja Munka. Stawiński napisał również scenariusz do Krzyżaków (1960) w reżyserii Aleksandra Forda.

W latach 60. i 70. sam zajął się reżyserowaniem filmów na podstawie swoich scenariuszy. Powstały wtedy m.in. obrazy: Rozwodów nie będzie (1964) i Pingwin (1965). Niektóre filmy współreżyserowała jego żona Helena Amiradżibi-Stawińska, np. Przedświąteczny wieczór (1966) czy Kto wierzy w bociany? (1971).

Od 1972 do 1974 pełnił funkcję kierownika artystycznego w Zespole „Panorama”, a w latach 1977–1981 w Zespole Filmowym „Iluzjon”. Ponadto od 1969 do 1974 przewodniczył Sekcji Autorów Scenariuszy.

Śmierć[edytuj | edytuj kod]

Zmarł w wieku 89 lat w swoim domu na warszawskim Mokotowie[2]. Został pochowany 23 czerwca 2010 na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie[3] (kwatera B II 30 rz. Tuje m. 8)[4].

Książki[edytuj | edytuj kod]

  • Herkulesy, Iskry, 1953
  • Katarzyna, Państwowy Instytut Wydawniczy, 1955
  • Godzina „W”; Węgrzy; Kanał, Państwowy Instytut Wydawniczy, 1956
  • Sześć wcieleń Jana Piszczyka, Iskry, 1959
  • Pogoń za Adamem, Czytelnik, 1964
  • Wieczór przedświąteczny, Czytelnik, 1965
  • Kanał. Ucieczka, Czytelnik, 1966
  • Godzina szczytu, Czytelnik, 1968
  • Nie zawijając do portów, Czytelnik, 1970
  • Pamiętnik trzech mórz i jednego oceanu, Czytelnik, 1973, 1976
  • I będzie miał dom..., Czytelnik, 1976
  • Młodego warszawiaka zapiski z urodzin, Czytelnik, 1977, 1978, 1980, Przedświt, 1990, Aula, 2000
  • Notatki scenarzysty, Czytelnik, 1979, 1983
  • Kanał i inne opowiadania, Czytelnik, 1981
  • 13 dni z życia emeryta, Czytelnik, 1982
  • Pasje Franciszka Liszta, Wyd. RTV, 1982
  • Opowieści powstańcze, Czytelnik, 1984, Trio, 2004
  • Smutnych losów Jana Piszczyka ciąg dalszy, Czytelnik, 1986
  • Niekłamane oblicze Jana Piszczyka, Alfa, 1990
  • Głupia miłość, Wyd. Warszawskie, 1996
  • Pułkownik Kwiatkowski, Biutex, 1996
  • Piszczyk, Trio, 1997
  • Opowieści satyryczne, Trio, 2000
  • Do filmu trafiłem przypadkiem, Trio, 2007

Scenariusze filmowe[edytuj | edytuj kod]

 Z tym tematem związana jest kategoria: Filmowe adaptacje utworów Jerzego Stefana Stawińskiego.

Ordery, odznaczenia i nagrody[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Jacek Szczerba: Jerzy Stefan Stawiński nie żyje. wyborcza.pl, 20 czerwca 2010. [dostęp 2013-01-07].
  2. ↑ a b Zmarł wybitny filmowiec Jerzy Stawiński. tvp.info, 12 czerwca 2010. [dostęp 2013-01-07].
  3. ↑ Ostatnie pożegnanie Jerzego Stefana Stawińskiego. polskalokalna.pl, 23 czerwca 2010. [dostęp 2013-01-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-06-05)].
  4. ↑ Wyszukiwarka cmentarna – Warszawskie cmentarze.
  5. ↑ Orły 2010. pnf.pl, 1 marca 2010. [dostęp 2013-01-07].

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Jerzy Stefan Stawiński, Barbara Giza, Jerzy Stefan Stawiński, Do filmu trafiłem przypadkiem. Rozmowa z Jerzym Stefanem Stawińskim, Warszawa: Wydawnictwo Trio, 2007, ISBN 978-83-7436-124-8, OCLC 177238980.

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Jerzy_Stefan_Stawiński&oldid=73095230”