French
DeutschJan Kmiołek – Wikipedia, wolna encyklopedia
 | |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Przebieg służby | |
| Lata służby | 1941–1956 |
| Siły zbrojne | |
| Główne wojny i bitwy | II wojna światowa, |
| Odznaczenia | |
 | |
Jan Kmiołek ps. Wir, Fala, Mazurek, Witold (ur. 23 lutego 1919 w Rząśniku, zm. 7 sierpnia 1952 w Warszawie) – żołnierz Armii Krajowej i podziemia antykomunistycznego.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Syn Władysława i Marianny[1], miał 3 braci i 2 siostry[2]. Ukończył 7 klas szkoły powszechnej, od 1938 r. pracował u kowala. Od jesieni 1941 żołnierz ZWZ-AK obwód Pułtusk. Brał udział w akcjach zbrojnych, w 1941 r. został aresztowany i umieszczony w obozie karnym w Pułtusku. Po udanej ucieczce powrócił do działalności konspiracyjnej. Ponownie aresztowany przez Niemców w 1942 r., został osadzony w obozie karnym w Ciechanowie[3]
W latach 1946–1951 dowodził zorganizowanym przez siebie oddziałem podziemia niepodległościowego (przez MBP nazwanym „Oddziałem Jana Kmiołka” działającym w rejonie Nasielsk, Pułtusk, Wyszków. W 1945 r. wstąpił do WiN. Do ujawnienia w kwietniu 1947 r. był żołnierzem oddziału „Visa”, operującego na terenie powiatu ostrowskiego. Pełnił funkcję łącznika pomiędzy placówką w Rząśniku a komendantem placówki w Długosiodle[4]. Wkrótce po ujawnieniu ponownie związał się z organizacją złożoną z byłych członków WiN i został dowódcą oddziału. Następnie grupa weszła w skład Narodowego Zjednoczenia Wojskowego. Spośród wielu akcji, odnotowywanych w „Księdze zbioru i streszczeń” (kronice, która była dowodem w sądzie), do najgłośniejszych należało rozbicie więzienia PUBP w Pułtusku (30 października 1946 r.) i brawurowe wyrwanie się z obławy MO i UB 15 sierpnia 1948 r. na bagnach Pulwy[5].
27 sierpnia 1951 r. aresztowany po prowokacji MBP. W wyniku procesu politycznego jako wróg systemu skazany na 28-krotną karę śmierci przez Wojskowy Sąd Rejonowy w Warszawie na sesji wyjazdowej w Pułtusku. W celu zastraszenia okolicznej ludności proces powtórzono w Zatorach, Długosiodle, Goworowie i Wyszkowie[6]. Zamordowany w Warszawie w więzieniu przy ulicy Rakowieckiej przez funkcjonariuszy Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego PRL 7 sierpnia 1952 r. wraz z członkiem swojego oddziału Stanisławem Kowalczykiem ps. „Baśka”, „Odwet”[7].
Biuro Poszukiwań i Identyfikacji IPN, w ramach prac prowadzonych pod kierunkiem prof. Krzysztofa Szwagrzyka, odnalazło szczątki Jana Kmiołka w kwaterze „Ł” (tzw. Łączce) w 2016 roku. Notę identyfikacyjną odebrał w Pałacu Prezydenckim Jan Kmiołek, bratanek „Wira”, 1 lutego 2018 roku[8][7].
Odznaczenia[edytuj | edytuj kod]
29 października 2009 r. za wybitne zasługi dla niepodległości Rzeczypospolitej Polskiej został pośmiertnie odznaczony Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski[9].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Dane osoby z katalogu osób "rozpracowywanych". Instytut Pamięci Narodowej. [dostęp 2022-08-15]. (pol.).
- ↑ Krajewski 2008 ↓, s. 68.
- ↑ Jan Kmiołek „Mazurek”, „Wir”, „Fala”, „Witold”. Instytut Pamięci Narodowej. [dostęp 2022-08-15]. (pol.).
- ↑ Krajewski 2021 ↓, s. 168.
- ↑ Krajewski 2008 ↓, s. 79.
- ↑ Krajewski 2008 ↓, s. 98.
- ↑ a b Jan Kmiołek. poszukiwania.ipn.gov.pl. [dostęp 2019-11-30].
- ↑ Maciej Kowalski: Odnaleziono szczątki Jana Kmiołka, ps. Wir. Prezydent RP wręczył noty identyfikacyjne. 2018-02-01. [dostęp 2019-11-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-09-25)].
- ↑ 103 lata temu urodził się Jan Kmiołek- Żołnierz Niezłomny. Pułtusk News, 2022-08-15.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Sławomir Poleszak (red.), Atlas polskiego podziemia niepodległościowego = The atlas of the independence underground in Poland : 1944-1956, Warszawa Lublin: Instytut Pamięci Narodowej, 2020, ISBN 978-83-8229-085-1, OCLC 1257887849.
- Kazimierz Krajewski (red.): Powiat Pułtusk w pierwszej dekadzie rządów komunistycznych. T. 2. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej, Oficyna Wydawnicza RYTM, 2008, seria: Mazowsze i Podlasie w ogniu 1944–1956. ISBN 978-83-60464-98-4. OCLC 494692340.
- Kazimierz Krajewski (red.): Ruch Oporu Armii Krajowej. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej, 2021. ISBN 978-83-8229-284-8. OCLC 1294168491.
