James Lovell – Wikipedia, wolna encyklopedia

James Lovell

Data i miejsce urodzenia	25 marca 1928 Cleveland
Narodowość	amerykańska
Funkcja	pilot statku kosmicznego, dowódca misji
Łączny czas misji kosmicznych	29 dni 18 godzin 24 minut i 45 sekund
Misje	Gemini 7, Gemini 12, Apollo 8, Apollo 13
Stopień wojskowy	komandor United States Navy
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons

James „Jim” Arthur Lovell Jr. (ur. 25 marca 1928 w Cleveland) − amerykański astronauta, pilot wojskowy, komandor United States Navy. Najstarszy żyjący astronauta. Stan na kwiecień 2024.

Wykształcenie oraz służba wojskowa[edytuj | edytuj kod]

W 1946 w Milwaukee w stanie Wisconsin ukończył szkołę średnią (Juneau High School). Przez dwa lata studiował na Uniwersytecie Wisconsin, a następnie przeniósł się do Amerykańskiej Akademii Marynarki Wojennej, którą ukończył w 1952, uzyskując licencjat z zakresu nauk ścisłych.

Lovell służył jako pilot w Marynarce Wojennej Stanów Zjednoczonych. Później trafił do szkoły Pilotów Doświadczalnych Marynarki Wojennej (Naval Air Test Center) w Patuxent River w stanie Maryland, gdzie w latach 1958–1962 był pilotem doświadczalnym odpowiadającym za program F4H Phantom.

W 1971 został absolwentem Harvard Business School, a później służył jako pilot-instruktor i inżynier bezpieczeństwa w 101. Eskadrze Myśliwskiej (Fighter Squadron 101) w bazie lotniczej Oceana w Wirginii.

W marcu 1973 odszedł z Marynarki Wojennej USA.

Kariera astronauty[edytuj | edytuj kod]

W 1959 próbował zostać członkiem pierwszej grupy amerykańskich astronautów NASA (NASA-1), zwanej „Mercury Seven”. Po selekcji ponad 500 pilotów, którzy odpowiedzieli na propozycję NASA Lovell został jednym z 32 finalistów. Ostatecznie jednak nie został wówczas wybrany. W 1962 miał więcej szczęścia – ponowił swoje zgłoszenie i 17 września znalazł się wśród dziewięciu pilotów, których wybrano do drugiej grupy astronautów amerykańskich (NASA-2).

Opuścił korpus astronautów 1 marca 1973.

Program Gemini[edytuj | edytuj kod]

W czerwcu 1965 w ramach misji Gemini 4 był dublerem pilota, którym był Edward White. White podczas lotu opuścił kabinę statku kosmicznego i jako pierwszy Amerykanin odbył pierwszy spacer w otwartej przestrzeni kosmicznej.

1 lipca 1965 Lovell został wyznaczony do składu podstawowej załogi statku Gemini 7. Dowódcą misji był Frank Borman, a Lovell – pilotem. Lot zaplanowano na 14 dni. Astronauci, którzy wystartowali 4 grudnia 1965, mieli za zadanie – poza prowadzeniem eksperymentów naukowych – ustanowić również rekord długotrwałości przebywania człowieka w kosmosie. Podczas misji – 15 grudnia 1965 – w stronę Gemini 7 wyruszył kolejny statek załogowy – Gemini 6A pilotowany przez Waltera Schirrę i Thomasa Stafforda. Oba pojazdy na ponad 5 godzin zbliżyły się do siebie, przy czym minimalna odległość pomiędzy nimi wyniosła 30 cm. Gemini 6A powrócił na Ziemię, a Borman i Lovell kontynuowali swoją wyprawę aż do 18 grudnia. Wodowali na Oceanie Atlantyckim po blisko 14 dobowym locie. Ich rekord przetrwał do 1970. Pobili go Andrijan Nikołajew i Witalij Siewastjanow na statku Sojuz 9.

W styczniu 1966 Lovell został dublerem dowódcy misji Gemini 10.

Po tragicznej katastrofie lotniczej w lutym 1966, w której zginęli Elliott See i Charles Bassett – podstawowa załoga statku Gemini 9, ekipy astronautów do kolejnych lotów w ramach tego programu zostały pozamieniane. Lovell wraz z Edwinem Aldrinem zostali załogą rezerwową do lotu Gemini 9A. W marcu i czerwcu 1966 astronauta utrzymywał w Centrum Kontroli Lotów w Houston łączność radiową (tzw. Capcom) z załogami Gemini 8 i Gemini 9A.

Wkrótce po wylądowaniu tego ostatniego statku Lovell otrzymał nominację do swojego drugiego lotu w kosmos. Został dowódcą misji Gemini 12 planowanej na listopad 1966. Pilotem misji został Edwin Aldrin. Start statku kosmicznego nastąpił 11 listopada 1966. Lovell w ten sposób znalazł się po raz drugi w kosmosie zanim upłynął rok od jego poprzedniej wyprawy. Zgodnie z planem lotu Gemini 12 połączył się z górnym stopniem rakiety nośnej Agena (obiekt GATV-12). Awaria pompy paliwowej GATV-12 nie pozwoliła jednak na przeprowadzenie planowanego podniesienia wysokości orbity obu obiektów. 13 listopada Aldrin przeprowadził blisko 2,5 godzinny spacer, podczas którego wykonał szereg prac na powierzchni GATV-12. Wykorzystał przy tym doświadczenia astronautów pracujących poza kabiną podczas poprzednich misji. Dzięki temu udało się Aldrinowi, w przeciwieństwie do swoich poprzedników, wykonać wszystkie zaplanowane prace i ukończyć kosmiczny spacer w dobrej kondycji. 15 listopada astronauci wodowali na Oceanie Atlantyckim. Była to ostatnia misja w ramach programu Gemini.

Program Apollo[edytuj | edytuj kod]

W 1967 został wyznaczony do załogi rezerwowej misji, która miała być trzecim, załogowym lotem programu Apollo. Podczas przygotowań do tej misji w okresie 5 – 7 kwietnia 1968 Lovell, Stuart Roosa i Charles Duke odbyli symulację awaryjnego wodowania i przez 2 dni dryfowali w kapsule Apollo na wodach Zatoki Meksykańskiej.

W lipcu 1968 u Michaela Collinsa wystąpiły problemy zdrowotne, które spowodowały, że w jego miejsce do załogi podstawowej przesunięty został Lovell. Z uwagi na to, że opóźniały się prace nad lądownikiem księżycowym, zmieniono kolejność pierwotnie planowanych lotów oraz ich załogi. Misję Lovella przesunięto na początek, oznaczono jako Apollo 8 oraz określono jej nowy cel – lot na orbitę wokółksiężycową. Decyzja o jej realizacji była uzależniona od wyników lotu Apollo 7, który w rezultacie zakończył się pełnym sukcesem.

Lot statku Apollo 8 odbył się w dniach 21 – 27 grudnia 1968. Podczas startu po raz pierwszy w lotach załogowych użyto rakiety nośnej Saturn V, po raz pierwszy też skierowano pojazd kosmiczny z ludźmi na pokładzie w kierunku Księżyca. Misją dowodził Frank Borman, a poza Lovellem znalazł się w niej również William Anders. Apollo 8 znalazł się na orbicie okołoksiężycowej 24 grudnia 1968. Pozostał tam przez ponad 20 godzin, wykonując w sumie 10 okrążeń. Astronauci przeprowadzili transmisję telewizyjną, podczas której odczytano fragmenty Biblii oraz fotografowali powierzchnię Srebrnego Globu. 27 grudnia 1968 po 6-dniowej misji wodowali pomyślnie na Oceanie Spokojnym.

Wkrótce potem Lovell otrzymał nominację na dowódcę rezerwowej załogi misji Apollo 11. Gdyby Neil Armstrong w czasie przygotowań uległ wypadkowi, Lovell byłby pierwszym człowiekiem, który postawiłby stopę na Księżycu. W czasie lotu Apollo 11, jako jeden z kilku CapCom (osoba odpowiedzialna za komunikację ze statkiem kosmicznym), Lovell utrzymywał w Centrum Kontroli Lotów w Houston łączność radiową z astronautami.

Później został wyznaczony dowódcą planowanej misji Apollo 14. Dowódcą lotu Apollo 13 miał być – przywrócony po chorobie do zespołu astronautów – Alan Shepard. Po rozpoczęciu przygotowań okazało się jednak, że potrzebuje on więcej czasu na przygotowanie się do lotu niż sądzono początkowo. Wobec tego 6 sierpnia 1969 podjęto decyzję, że załoga Lovella poleci w misji Apollo 13, a Sheparda w misji Apollo 14. Lovell miał zostać piątym człowiekiem, który będzie chodził po powierzchni Księżyca.

Apollo 13 wystartował 11 kwietnia 1970. W skład załogi wchodzili ponadto: pilot modułu dowodzenia „Odyssey” – Jack Swigert, który na trzy dni przed startem zastąpił Thomasa Mattingly'ego (podejrzewano, że podczas lotu może zachorować na różyczkę) oraz pilot modułu księżycowego „Aquarius” – Fred Haise. Lovell i Haise mieli wylądować w okolicy krateru Fra Mauro.

13 kwietnia 1970 w drodze do Księżyca (328 000 km od Ziemi) w module serwisowym Apolla 13 eksplodował zbiornik z tlenem. To wówczas w Houston usłyszano pamiętne „Ok. Houston, we've had a problem” („OK. Houston, mieliśmy problem”, zmienione później w filmie Apollo 13 na „OK. Houston, we have a problem”. W rzeczywistości zdanie to zostało najpierw wypowiedziane przez Swigerta, a potem powtórzone przez Lovell'a, kiedy Lovell raportował problem z systemem elektrycznym: „Houston, we've had a problem. We've had a main B bus undervolt”^[1] („Houston, mieliśmy problem. W szynie prądowej B jest za niski woltaż.”). O lądowaniu na Księżycu już nie mogło być mowy. Najważniejszym problemem stało się bezpieczne sprowadzenie załogi na Ziemię. Wykorzystując moduł księżycowy „Aquarius” i jego zapasy powietrza oraz akumulatory, astronauci oblecieli Księżyc i skierowali swój statek w kierunku Ziemi. 17 kwietnia pomyślnie wodowali na Oceanie Spokojnym. Była to prawdopodobnie najtrudniejsza misja w historii lotów załogowych zarówno dla załogi jak i dla Centrum Kontroli Lotów.

Do dziś załoga dzierży rekord największej odległości od Ziemi na jaką oddalili się w swoim statku astronauci: 400 171 km. Lovell natomiast ze swoim łącznym czasem przebywania w kosmosie wynoszącym ponad 715 godzin był rekordzistą w tej kategorii aż do 1973, kiedy jego wynik poprawiła załoga misji Skylab 2.

Lovell został jednym z trzech astronautów, którzy dwukrotnie polecieli w stronę Księżyca. Jednak w przeciwieństwie do Johna Younga i Eugene’a Cernana nigdy po nim nie chodził.

Od maja 1971 pracował jako zastępca dyrektora Centrum Kosmicznego im. Johnsona (JSC – Lyndon B. Johnson Space Center).

James Lovell opuścił korpus astronautów 1 marca 1973.

Został Człowiekiem Roku 1968 magazynu „Time”, wraz z Frankiem Bormanem i Williamem Andersem.

Po opuszczeniu NASA[edytuj | edytuj kod]

Po odejściu w 1973 z NASA i Marynarki Wojennej, pracował w Bay-Houston Towing Company w Houston. W marcu 1975 został prezesem i głównym dyrektorem wykonawczym tej firmy.

W latach 1977–1981 był prezesem firmy Fisk Telephone Systems w Houston, wykonującej sprzęt dla łączności biznesowej.

W latach 1981–1991 pracował w Centel Corporation w charakterze wiceprezesa.

Obecnie jest prezesem założonej przez siebie firmy Lovell Communications, której jednym z zadań jest propagowanie informacji o programie kosmicznym Stanów Zjednoczonych.

W 1994 James Lovell oraz Jeffrey Kluger napisali książkę o misji Apollo 13 – Apollo 13: Lost Moon. Na jej podstawie reżyser Ron Howard nakręcił film Apollo 13. W roli głównej wystąpił Tom Hanks. Sam astronauta pojawił się w końcowej sekwencji filmu jako dowódca lotniskowca USS „Iwo Jima”.

W swojej karierze lotniczej, do momentu zaliczenia do grupy astronautów, Lovell wylatał ok. 5000 godzin, z czego 3500 na samolotach odrzutowych.

James Lovell jest członkiem Międzynarodowego Towarzystwa Pilotów Doświadczalnych i należy do prestiżowego grona „Złotych Orłów”.

W kinowym filmie Apollo 13 z 1995 w jego postać wcielił się Tom Hanks^[2].

Wyróżnienia[edytuj | edytuj kod]

Odznaczenia wojskowe[edytuj | edytuj kod]

Inne odznaczenia i nagrody[edytuj | edytuj kod]

Wykaz lotów[edytuj | edytuj kod]

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

• grupy i oddziały astronautów
• alfabetyczna lista astronautów

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

• Biografia na stronie NASA (ang.)
• Biogram na stronie Spacefacts (ang.)