French
DeutschJózef Gabriel Stempkowski – Wikipedia, wolna encyklopedia
 portret Józefa Gabriela Stempkowskiego z ok. 1785 roku | |
 Suchekomnaty | |
| Rodzina | |
|---|---|
| Data urodzenia | |
| Data śmierci | |
| Ojciec | |
| Żona | Franciszka Tarkowska |
| Dzieci | Józef Jan Stempkowski[1] |
| Odznaczenia | |
  | |
Józef Gabriel Stempkowski (Stępkowski) herbu Suchekomnaty, znany jako Straszny Józef[2], (ur. 1710, zm. 1793) – wojewoda kijowski w latach 1785–1790, kasztelan kijowski w latach 1772–1785, generał lejtnant wojsk koronnych w latach 1777–1784, rotmistrz wojsk koronnych[3], konsyliarz Rady Nieustającej, zasłynął z brutalnego tłumienia koliszczyzny.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Syn Jakuba Ignacego (zm. 1763), kasztelana żarnowskiego i Teresy Geschaw. Poślubił Franciszkę Tarkowską herbu Klamry, córkę Stefana Tarkowskiego, kasztelana brzesko-litewskiego. Z małżeństwa 3 synów i 2 córki, m.in. Honorata.
W 1764 roku był elektorem Stanisława Augusta Poniatowskiego z województwa kijowskiego i posłem tego województwa na sejm elekcyjny[4].
Komisarz z rycerstwa w Komisji Wojskowej Koronnej w latach 1765-1770[5] i z Senatu w 1775 roku[6]. Poseł na sejm 1766 roku z województwa wołyńskiego[7]. Oboźny polny koronny, był członkiem konfederacji radomskiej 1767 roku[8]. W załączniku do depeszy z 2 października 1767 roku do prezydenta Kolegium Spraw Zagranicznych Imperium Rosyjskiego Nikity Panina, poseł rosyjski Nikołaj Repnin określił go jako posła właściwego dla realizacji rosyjskich planów na sejmie 1767 roku za którego odpowiada król, poseł województwa lubelskiego na sejm 1767 roku[9]. Jako poseł wszedł w skład delegacji, wyłonionej pod naciskiem posła rosyjskiego Nikołaja Repnina, powołanej w celu określenia ustroju Rzeczypospolitej[10].
Brał udział także w tłumieniu konfederacji barskiej oraz w tłumieniu koliszczyzny. Członek konfederacji 1773 roku[11]. Jako członek delegacji na Sejmie Rozbiorowym 1773-1775 był przedstawicielem opozycji[12]. W latach 1777–1778 był szefem pułku 5 koronnego Przedniej Straży [13] Był członkiem Komisji Skarbowej Koronnej w 1784 roku[14]. 18 września 1773 roku podpisał traktaty cesji przez Rzeczpospolitą Obojga Narodów ziem zagarniętych przez Rosję, Prusy i Austrię w I rozbiorze Polski[15]. Członek konfederacji Andrzeja Mokronowskiego w 1776 roku[16]. Konsyliarz Departamentu Wojskowego Rady Nieustającej w 1788 roku[17].
W 1773 kawaler Orderu Orła Białego, w 1769 odznaczony Orderem Świętego Stanisława[3].
Inicjator budowy pałacu w Łabuniu na Wołyniu, którego projektantem był Efraim Szreger. W tej luksusowej rezydencji, do której meble sprowadzano z Francji, Stempkowski gościł Stanisława Augusta Poniatowskiego. Koszty te spowodowały jednak bankructwo Stempkowskiego, który uciekł przed wierzycielami do Warszawy, a pałac, ograbiony przez wierzycieli, został rozebrany przez miejscową ludność[18].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Henryk P. Kosk, Generalicja polska. Popularny słownik biograficzny. Tom II: M-Ż. Suplement. Pruszków 2001, s. 186.
- ↑ Antoni Józef Rolle, Straszny Józef w: Opowiadania historyczne. Seria 3 t. 1 Warszawa-Kraków 1882 Wyd. Gebethner i Wolff, Wł. L. Anczyc i Spółka, s. 169-222 wersja elektroniczna
- ↑ a b Kawalerowie i statuty Orderu Orła Białego 1705-2008, 2008, s. 212.
- ↑ Akt elekcyi Roku Tysiąć Siedemset Sześćdziesiątego Czwartego, Miesiąca Sierpnia, Dnia dwudziestego siódmego, s. 67.
- ↑ Antoni Sozański, Imienne spisy osób duchownych, świeckich i wojskowych, które w pierwszych ośmiu latach panowania króla Stanisława Poniatowskiego od 1764-1772 r. w rządzie lub przy administracyi Rzeczypospolitéj udział brały [...]. Cz. 1, Tablice i rejestr, Kraków 1866, s. 10.
- ↑ Kolęda warszawska na rok 1775, Warszawa 1775 [b.n.s]
- ↑ Rozalia Kosińska, Sejmiki poselskie 1766 roku, w: Kwartalnik Historyczny 2019, T. 125, nr 4, s. 879.
- ↑ Korwin [Kossakowski] S., Trzeci Maj i Targowica, Kraków 1890, s. 226.
- ↑ Носов Б. В. Установление российского господства в Речи Посполитой. 1756–1768 гг. Moskwa, 2004, s. 663.
- ↑ Aleksander Kraushar, Książę Repnin i Polska, Warszawa 1900 t. II , s. 318.
- ↑ Ryszard Chojecki, Patriotyczna opozycja na sejmie 1773 r., w: Kwartalnik Historyczny, LXXIX, nr 3, 1972, s. 559.
- ↑ Ryszard Chojecki, Patriotyczna opozycja na sejmie 1773 r., w: Kwartalnik Historyczny, LXXIX, nr 3, 1972, s. 557, 559.
- ↑ Machynia i Srzednicki 2002 ↓, s. 462.
- ↑ Volumina Legum, t. IX, Kraków 1889, s. 10.
- ↑ Volumina Legum, t. VIII, Petersburg 1860, s. 20-48.
- ↑ Volumina Legum, t. VIII, Petersburg 1860, s. 527.
- ↑ Kalendarzyk Polityczny Na Rok Przestępny 1788, Warszawa 1788, [b.n.s]
- ↑ Tadeusz Chrzanowski "Kresy, czyli obszar tęsknot", Wydawnictwo Literackie, Kraków 2010, s. 34
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Mariusz Machynia, Czesław Srzednicki: Oficerowie Rzeczypospolitej Obojga Narodów 1717-1794. T.1: Oficerowie wojska koronnego, cz.1: Sztaby i kawaleria. Kraków: Księgarnia Akademicka. Wydawnictwo Naukowe, 2002. ISBN 83-71-88-500-8.
