Izydor – Wikipedia, wolna encyklopedia

Zobacz hasło Izydor w Wikisłowniku

Izydor – imię męskie pochodzenia greckiego, utworzone przez Greków osiadłych w starożytnym Egipcie po podboju Egiptu przez Aleksandra Wielkiego. Grecy ci włączyli do swego panteonu boginię Izydę jako jedno z głównych bóstw^[1].

Izydor został utworzony przez połączenie imienia bogini Izydy oraz gr. dōron – „dar” i oznacza „dar Izydy”^[2]. Mogło stanowić przekład grecki imienia egipskiego lub też zostać utworzone przez Greków bezpośrednio na gruncie języka greckiego^[1].

Imię zostało przejęte przez starożytnych Rzymian, dzięki czemu dotarło do chrześcijaństwa^[2]. W dokumentach polskich jest poświadczone od 1320^[3], początkowo jako imię klasztorne^[4], a we wschodniosłowiańskiej formie Sydor (odnotowano także formę Sydur) – od 1402^[5]. Według Frosa i Sowy, w dawnych dokumentach polskich istnieją wzmianki o 2 lub 3 Izydorach z X i XI wieku^[1], jednak w Słowniku staropolskich nazw osobowych pod red. W. Taszyckiego oraz innych cytowanych opracowaniach brak potwierdzenia tej informacji.

Od tego imienia powstała staroruska forma skrócona (zdrobniała, spieszczona) Sidor, utworzona za pomocą popularnej w imiennictwie zarówno ruskim, jak i polskim techniki ucinania nagłosu^[6].

Izydor bardziej upowszechnił się w Polsce XVIII i XIX wieku. Dość popularny był w latach dwudziestych XX wieku^[2].

Odnotowane w dawnych dokumentach formy pochodne od tego imienia to: Iżyk // Jiżyk, Dorek (też od Teodor), wsł. Sydko, Syduszek, Syduszko^[7].

W Martyrologium rzymskim odnotowano dziesięciu świętych Izydorów, dodatkowo w innych źródłach – dziewięciu.

Żeńskim odpowiednikiem jest Izydora^[8].

Izydor imieniny obchodzi:

• 4 lutego, w dniu wspomnienia św. Izydora z Peluzjum,
• 4 kwietnia, w dniu wspomnienia św. Izydora z Sewilli^[1],
• 17 kwietnia, w dniu wspomnienia św. Izydora, Eliasza i Pawła, męczenników z Kordoby^[9],
• 14 maja, w dniu wspomnienia św. Izydora z Rostowa,
• 15 maja, w dniu wspomnień św. Izydora Oracza oraz św. Izydora z Chios,
• 6 października, w dniu wspomnienia bł. Izydora De Loor^[1],
• 14 grudnia, w dniu wspomnienia św. Izydora, Herona, Atera (Arseniusza) i Dioskura, męczenników^[10].

Żeński odpowiednik to Izydora. Odpowiedniki obcojęzyczne: łac. Isidorus, ang. Isidor, fr. Isidor, hiszp. Isidoro, Isidro, niem. Isidor, ros. Isidor, Sidor, wł. Isidoro.

Odpowiedniki w innych językach[edytuj | edytuj kod]

• angielski: Isidore
• białoruski: Сідар (Sidar)
• czeski: Isidor, Izidor
• esperanto: Izidoro^[11]
• francuski: Isidore
• litewski: Izidorius, Dzidorius, Dzidas
• łacina: Isidorus
• niemiecki: Isidor, Isidorus
• rosyjski: Сидор, Исидор (Sidor, Isidor)
• staro-cerkiewno-słowiański: Isidorъ, Sidorъ
• staroukraiński: Исидоръ, Сидоръ^[7]
• ukraiński: Сидір (Sydir, odmiana: Sydora, Sydorowi)
• węgierski: Izidor, Izor
• włoski: Isidoro

Znane osoby noszące imię Izydor[edytuj | edytuj kod]

• Izydor z Miletu (442–537) – grecki architekt, fizyk i matematyk
• Izydor z Sewilli (ok. 554–636) – biskup i święty Kościoła katolickiego
• Izydor Oracz (ok. 1080 – ok. 1130) – święty katolicki pochodzący z Hiszpanii
• Izydor – patriarcha Konstantynopola od 1347 do 1350
• Izydor – duchowny rzymskokatolicki, biskup włodzimierski od 1375
• Izydor z Kijowa (ok. 1385–1463) – kardynał, w latach 1437–1442 prawosławny metropolita Kijowa i Wszechrusi
• Izydor (zm. 1619) – rosyjski biskup prawosławny
• Ysidro Alexis (ur. 1989) – dominikański zapaśnik walczący w stylu wolnym
• Izydor Affaita – włoski architekt, kapitan, inżynier wojskowy, sekretarz królewski, działający w Polsce
• Izydor Bakanja (zm. 1909) – zairski męczennik, błogosławiony Kościoła katolickiego
• Izydor (Bogojawleński) (1879–1949) – rosyjski biskup prawosławny, biskupa talliński i estoński
• Izydor Borys (ur. 1965) – polski rzeźbiarz, ceramik
• Isidore Lucien Ducasse (1846–1870) – francuski poeta i pisarz
• Izydor Gwoźdź – podpułkownik Wojska Polskiego II RP
• Izydor (Kiriczenko) (ur. 1941) – rosyjski biskup prawosławny, metropolita jekaterinodarski i kubański
• Izydor Kopernicki (1825–1891) – polski antropolog, powstaniec styczniowy
• Sidor Kowpak (1887–1967) – generał major Armii Czerwonej, dwukrotny Bohater Związku Radzieckiego
• Izydor Matuszewski – generał zakonu paulinów
• Izydor (Nikolski) (1799–1892) – rosyjski biskup prawosławny, metropolita nowogrodzki, petersburski i fiński
• Isidor Isaac Rabi (1898–1988) – amerykański fizyk, noblista
• Izydor Stella-Sawicki (1881–1957) – polski inżynier, pierwszy rektor Politechniki Krakowskiej (1946–1948)
• Izydor Szaraniewicz (1829–1901) – historyk polski pochodzenia ukraińskiego
• Izydor (Tupikin) (ur. 1974) – rosyjski duchowny prawosławny, metropolita smoleński i rosławski
• Izydor Zaczykiewicz (1900–1991) – polski pisarz
• Franciszek Izydor Bocheński (1823–1897) – polski ziemianin, przemysłowiec, zesłaniec
• Jan Izydor Sztaudynger (1904–1970) – polski poeta i satyryk
• Krzysztof Izydor Konopelski – polski grafik, satyryk, poeta

Nazwiska pochodzące od imienia Izydor: Sidor^[12], Izydorczuk, Izydorczyk i in.^[2], Sydor.

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

• Ajos Isidoros – miejscowość na Cyprze
• Izydorów – wieś w Polsce
• San Isidro – miasto w Kostaryce
• Sidorów – wieś na Podolu
• Sidory – dwie wsie w Polsce
• Sidory Zapolne – wieś w Polsce
• Izydor z Peluzjum

Przypisy[edytuj | edytuj kod]