French
DeutschInspektorat Graniczny nr 16 – Wikipedia, wolna encyklopedia
| Historia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Sformowanie | |
| Rozformowanie | |
| Tradycje | |
| Rodowód | |
| Organizacja | |
| Dyslokacja | |
| Formacja | |
| Podległość | |
Inspektorat Graniczny nr 16 – jednostka organizacyjna Straży Granicznej pełniąca służbę ochronną na granicy polsko-niemieckiej i na granicy polsko-czechosłowackiej w latach 1928–1939.
Geneza,[edytuj | edytuj kod]
Początek działalności Straży Celnej na Śląsku datuje się na dzień 15 czerwca 1922 roku. W tym dniu polscy strażnicy celni w zielonych mundurach i rogatywkach wkroczyli na ziemie przyznane Polsce. W nocy z 16 na 19 czerwca 1922 objęli straż na powierzonych im odcinkach[1]. Inspektorat Straży Celnej „Rybnik” rozpoczął urzędowanie w Rybniku w drugiej połowie lipca 1922 roku[a]. Podporządkowany był bezpośrednio Dyrekcji Ceł Mysłowice. Pierwsza siedziba Inspektoratu mieściła się w budynku szkoły ewangelickiej. Inspektorat ochraniał wtedy odcinek graniczny od placówki SC „Ruptawa” na granicy polsko-czeskiej, do placówki SC „Karol Emanuel” na granicy polsko-niemieckiej[2]. 1 listopada 1924 roku biura inspektoratu przeniesione zostały do „Sierocińca”[b], a z dniem 20 kwietnia 1926 przeniesiono je do budynku prywatnego przy ulicy Koziegłowy 7[4]. W 1927 roku weszła w życie nowa organizacja Straży Celnej. Inspektorat SC „Rybnik” wszedł w podporządkowanie Śląskiego Inspektoratu Okręgowego w Katowicach z siedzibą w Mysłowicach[5].
W styczniu 1928 roku nastąpiła reorganizacja inspektoratu. Pododcinek komisariatu „Bielszowice” i placówka „Przyszowice“ z komisariatu „Knurów” została przekazana do IG „Piaśniki”. W zamian za to inspektorat „Rybnik” przyjął pododcinek komisariatu „Zebrzydowice” od kamienia nr XXX/1 do kamienia nr 12. Zlikwidowany został komisariat „Moszczenica”[c] i „Lyski“[d][6].
- Kierownicy/komendanci inspektoratu
| stopień | imię i nazwisko | okres pełnienia służby | kolejne stanowisko |
|---|---|---|---|
| komisarz | Alfons Hess[2] | VI 1922 – 6 VIII 1922 | zastępca kierownika |
| komisarz | Antoni Póltorak[2] | 6 VIII 1922 –15 VIII 1926 | kierownik Inspektoratu SC „Dukla” |
| komisarz | Longin Pytlasiński[4] | 15 VIII 1926 – 30 XII 1927 | zwolniony ze SC |
| starszy komisarz | Józef Krzemieński[7] | 1 I 1928 – 4 V 1928 | kierownik komisariatu „Kornowac” |
- Struktura organizacyjna IC
- komisariat Straży Celnej „Moszczenica”[e].
- komisariat Straży Celnej „Gorzyce”
- komisariat Straży Celnej „Lubomia”
- komisariat Straży Celnej „Lyski”[f].[g]
- komisariat Straży Celnej „Rybnik”
- komisariat Straży Celnej „Knurów”
- komisariat Straży Celnej „Bielszowice”
Formowanie i zmiany organizacyjne[edytuj | edytuj kod]
Rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Ignacego Mościckiego z 22 marca 1928 roku, do ochrony północnej, zachodniej i południowej granicy państwa, a w szczególności do ich ochrony celnej, powoływano z dniem 2 kwietnia 1928 roku Straż Graniczną[10]. Rozkazem nr 4 z 30 kwietnia 1928 roku w sprawach organizacji Śląskiego Inspektoratu Okręgowego dowódca Straży Granicznej gen. bryg. Stefan Pasławski zatwierdził dyslokację, granice i strukturę inspektoratu granicznego nr 16 „Rybnik”[11]. Rozkazem nr 4 z 17 grudnia 1934 roku w sprawach [...] zarządzeń organizacyjnych i zmian budżetowych, dowódca Straży Granicznej płk Jan Jur-Gorzechowski wyłączył komisariat „Knurów” z Inspektoratu Granicznego „Wielkie Hajduki” i przydzielił do Inspektoratu Granicznego „Rybnik”[12]. Rozkazem nr 4 z 17 grudnia 1934 roku w sprawach [...] zarządzeń organizacyjnych i zmian budżetowych, dowódca Straży Granicznej płk Jan Jur-Gorzechowski wyłączył komisariat „Zebrzydowice” z Inspektoratu Granicznego „Rybnik” i przydzielił do Inspektoratu Granicznego „Bielsko”[12]. Rozkazem nr 2 z 8 września 1938 roku w sprawie terminologii odnośnie władz i jednostek organizacyjnych formacji, dowódca Straży Granicznej płk Jan Gorzechowski nakazał zmienić nazwę Inspektoratu Granicznego „Rybnik” na Obwód Straży Granicznej „Rybnik”[13]. Rozkazem nr 12 z 14 lipca 1939 roku w sprawie reorganizacji placówek II linii i posterunków wywiadowczych oraz obsady personalnej, komendant Straży Granicznej gen. bryg. Walerian Czuma przemianował posterunek SG „Rydułtowy” na placówkę II linii[14]. Rozkazem nr 12 z 14 lipca 1939 roku w sprawie reorganizacji placówek II linii i posterunków wywiadowczych oraz obsady personalnej, komendant Straży Granicznej gen. bryg. Walerian Czuma zniósł posterunek SG „Żory” i „Wodzisław”[15]. Rozkazem nr 12 z 14 lipca 1939 roku w sprawie reorganizacji placówek II linii i posterunków wywiadowczych oraz obsady personalnej, komendant Straży Granicznej gen. bryg. Walerian Czuma wyłączył placówkę II linii „Gorzyce” z komisariatu „Lubomia” i przydzielił ją do Komendy Obwodu „Rybnik”[15].
Służba graniczna[edytuj | edytuj kod]
Dowódca Straży Granicznej gen. bryg. Stefan Pasławski swoim rozkazem nr 4 z 30 kwietnia 1928 roku w sprawach organizacji Śląskiego Inspektoratu Okręgowego określił granice inspektoratu granicznego: od północy: placówka Straży Granicznej „Przyszowice” wyłącznie, od południa: placówka Straży Granicznej „Pogwizdów” włącznie[11]. Z dniem 1 marca 1928 roku nastąpiła zmiana lokalu inspektoratu z ulicy Koziegłowy na ulicę Wiejską 2 do budynku dzierżawionego od Mikołaja Niklasa[16]. W 1935 roku inspektorat obejmował odcinek graniczny liczący 129 kilometrów 145 metrów od kamienia granicznego nr 214 na granicy polsko-niemieckiej do kamienia nr 7 na granicy polsko-czeskiej. Biura inspektoratu mieściły się w budynku dzierżawionym od Antoniego Stokłosy przy ulicy Pocztowej 1. Na wyposażeniu był jeden samochód, cztery motocykle, dwa konie i pięć rowerów[17]. Z dniem 1 sierpnia 1931 roku inspektorat po raz piąty zmienił swoją siedzibę z budynku przy ulicy Wiejskiej do budynku Antoniego Stokłosy przy ulicy Pocztowej 1 (Grażyńskiego 1)[18].
- Sąsiednie inspektoraty
Kierownicy/komendanci inspektoratu[edytuj | edytuj kod]
| stopień | imię i nazwisko | okres pełnienia służby | kolejne stanowisko |
|---|---|---|---|
| starszy komisarz SC | Stanisław Matera[19] | 4 V 1928 – 1 V 1929 | do sztabu ŚIO |
| inspektor | Jan Łabiński[20] | 1 V 1929 – 31 I 1931 | stan nieczynny |
| nadkomisarz | Wiktor Skrzypek[21] | 28 II 1931[22] – był XI 1937[23] |
Struktura organizacyjna[edytuj | edytuj kod]
Organizacja inspektoratu w 1928[24]:
- komenda − Rybnik
- komisariat Straży Granicznej „Rybnik”
- komisariat Straży Granicznej „Kornowac”
- komisariat Straży Granicznej „Gorzyce”
- komisariat Straży Granicznej „Zebrzydowice”
Organizacja inspektoratu w listopadzie 1929[25]:
- komenda − Rybnik
- 1/16 komisariat Straży Granicznej „Rybnik”
- 2/16 komisariat Straży Granicznej „Kornowac”
- 3/16 komisariat Straży Granicznej „Gorzyce”
- 4/16 komisariat Straży Granicznej „Zebrzydowice”
Organizacja inspektoratu w 1935[17]
- komenda − Rybnik
- komisariat Straży Granicznej „Knurów”
- komisariat Straży Granicznej „Rybnik”
- komisariat Straży Granicznej „Lubomia”
- komisariat Straży Granicznej „Gorzyce”
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Inspektorat istniał od chwili wkroczenia Straży Celnej na Śląsk i urzędował pierwotnie przy Dyrekcji Ceł w Mysłowicach[1].
- ↑ W 1936 roku znajdowała się w tym budynku siedziba szkoły rolniczej[3].
- ↑ Pododcinek komisariatu SC „Moszczenica” został włączony do komisariatu SC „Gorzyce [6].
- ↑ Pododcinek komisariatu SC „Lyski” został włączony do komisariatu SC „Rybnik” i „Kornowac”[1].
- ↑ Pierwszym kierownikiem komisariatu SC „Moszczenica” był komisarz Paweł Bobowski[8].
- ↑ Pierwszym kierownikiem komisariatu SC „Lyski” był komisarz Franciszek Przybylski[8].
- ↑ W kronice widnieje zapis: Dnia 1 września 1926 siedziba komisariatu „Raszczyce” przeniesiona została do Lysek[9].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c Kronika IG „Rybnik” ↓, s. 2.
- ↑ a b c Kronika IG „Rybnik” ↓, s. 3.
- ↑ Kronika IG „Rybnik” ↓, s. 9.
- ↑ a b Kronika IG „Rybnik” ↓, s. 15.
- ↑ Kronika IG „Rybnik” ↓, s. 17.
- ↑ a b Kronika IG „Rybnik” ↓, s. 21.
- ↑ Kronika IG „Rybnik” ↓, s. 18.
- ↑ a b Kronika IG „Rybnik” ↓, s. 4.
- ↑ Kronika IG „Rybnik” ↓, s. 16.
- ↑ Goryński 2012 ↓, s. 226.
- ↑ a b Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 24.
- ↑ a b Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 98.
- ↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 124-128.
- ↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 173.
- ↑ a b Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 174.
- ↑ Kronika IG „Rybnik” ↓, s. 26.
- ↑ a b Kronika IG „Rybnik” ↓, s. 47.
- ↑ Kronika IG „Rybnik” ↓, s. 37.
- ↑ Kronika IG „Rybnik” ↓, s. 22.
- ↑ Kronika IG „Rybnik” ↓, s. 26 i 35.
- ↑ Wykazy imienne Śl. IO ↓, s. 71.
- ↑ Kronika IG „Rybnik” ↓, s. 35.
- ↑ Wykazy imienne Śl. IO ↓, s. 338.
- ↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 25.
- ↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 59.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Marek Jabłonowski, Bogusław Polak: Polskie formacje graniczne 1918−1839.. T. II. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, 1999. ISBN 83-87424-77-3.
- Grzegorz Goryński: Powstanie, organizacja i funkcjonowanie straży granicznej w latach 1928-1939. 2012. [dostęp 2016-12-31].
- Szkic historyczny z działalności Inspektoratu Straży Granicznej „Rybnik” z lat 1918–1935. → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
- Wykazy imienne Śląskiego Inspektoratu Okręgowego 1928–1938. → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.