Hermafrodyta – Wikipedia, wolna encyklopedia

Hermafrodyt (grecka herma z Muzeum Narodowego w Sztokholmie)

Hermafrodyt, Hermafrodyta (gr. Ἑρμαφρόδιτος Hermaphróditos, łac. Hermaphroditus – obupłciowy) – w Wmitologii greckiej dwupłciowa postać, znana też jako bóstwo w sztuce i literaturze antycznej.

Według Metamorfoz (IV, 274–388) Owidiusza był pięknym młodzieńcem, synem Hermesa i Afrodyty, urodzonym na górze Ida we Frygii i wychowanym przez tamtejsze najady. Podczas wędrówki wykąpał się w wodach źródła zamieszkałego przez nimfę Salmakis, w której wzbudził namiętne uczucie. Wobec braku wzajemności, porwała go źródła i połączyła się z nim w jedną istotę, po czym uprosiła bogów, by nigdy ich nie rozłączano. W ten sposób miało powstać ciało o cechach obu płci, a każdy kąpiący się w wodach tego jeziora miał stawać się obojnakiem[1][2].

Hermafrodyt często zaliczany jest do orszaku Erotów towarzyszących Afrodycie. Diodor Sycylijski pisząc o jego pochodzeniu i charakterze, podaje, że przez niektórych uważany za boga pojawiającego się czasem wśród ludzi, przez innych jest uznawany jako stworzenie dwupłciowe za „potworność”, w dodatku z darem przepowiadania przyszłości dobrej i złej (Biblioteka historyczna, IV 6,5)[3]. Do jego cech i charakteru nawiązują też wspominający Hermafrodyta w swych satyrycznych utworach Lukian z Samosat (Rozmowy bogów, XXIII [Apollo i Dionizos]) oraz Auzoniusz (Epigramy na różne tematy, CII-CIII).

Uważany za postać pochodzenia orientalnego, która pojawiła się początkowo na Cyprze, później w Grecji, lecz pod względem kultowym nie miała tam znaczenia[4]. Popularność w sztuce zyskał dopiero w okresie hellenistycznym, kiedy m.in. powstała rzeźba Poliklesa z Aten[5], przedstawiająca Śpiącego Hermafrodytę, powtarzana później w licznych kopiach (np. w paryskim Luwrze), a wspomniana w dziele Pliniusza (Historia naturalna, XXIV 19,20).

Angielski renesansowy poeta i dramaturg Francis Beaumont napisał oparty na wersji Owidiusza poemat Salmacis and Hermaphroditus (1602)[6].

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Lucyna Stankiewicz: Ilustrowany słownik mitologii greckiej i rzymskiej. Wrocław: Ossolineum, 2008, s. 168, ISBN 978-83-04-04768-6.
  2. ↑ Mała encyklopedia kultury antycznej A–Z (red. Z. Piszczek).Warszawa: PWN, 1983, s. 314, ISBN 83-010-3529-3.
  3. ↑ Por. The Theoi Project.
  4. ↑ Hermaphroditus w Encyclopædia Britannica on-line [dostęp 2024-04-27].
  5. ↑ Encyclopædia Britannica (edycja XI). T. 13. Cambridge: Cambridge University Press, 1911, s. 367.
  6. ↑ Francis Beaumont: Salmacis and Hermaphroditus. luminarium.org. [dostęp 2017-02-06]. (ang.).

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Leonhard Schmitz: Hermaphroditus. W Dictionary of Greek and Roman biography and mythology (red. William Smith). T. 2. London: John Murray, 1876, s. 408-409 (ang.) [dostęp 2024-04-27]
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Hermafrodyta&oldid=73632624”