Henryk Sucharski – Wikipedia, wolna encyklopedia

Henryk Sucharski

w stopniu kapitana WP
major piechoty
Data i miejsce urodzenia	12 listopada 1898 Gręboszów, Austro-Węgry
Data i miejsce śmierci	30 sierpnia 1946 Neapol, Włochy
Przebieg służby
Lata służby	1917–1946
Siły zbrojne	Wojsko Polskie
Jednostki	Wojskowa Składnica Tranzytowa
Stanowiska	komendant składnicy
Główne wojny i bitwy	I wojna światowa wojna polsko-bolszewicka II wojna światowa kampania wrześniowa
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons

Henryk Sucharski (ur. 12 listopada 1898 w Gręboszowie, zm. 30 sierpnia 1946 w Neapolu) – major piechoty Wojska Polskiego, komendant Wojskowej Składnicy Tranzytowej na Westerplatte w czasie obrony placówki w kampanii wrześniowej.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Syn Stanisława – wiejskiego szewca i Agnieszki z domu Bojko, pochodził z rodziny wielodzietnej, był czwartym dzieckiem. W czerwcu 1908 odebrał świadectwo szkoły powszechnej w Otfinowie, gdzie przebywał pod opieką miejscowego proboszcza i Marcina Augustyńskiego. Występujący jako „August” w powieści Leona Kruczkowskiego pt. Pawie pióra, promotor Jakuba Bojki i jeden z pionierów ruchu ludowego nauczył małego Heńka samodzielności, w tym podstawowych czynności samoobsługowych jak mycie zębów białym proszkiem^[1]. W latach 1909–1917 Henryk Sucharski był uczniem C. K. II Gimnazjum w Tarnowie (w jego klasie był m.in. Wilhelm Obrzut)^[2].

Służbę wojskową rozpoczął w cesarsko-królewskiej Obronie Krajowej 13 lutego 1917 roku w batalionie zapasowym 32 pułku strzelców w Bochni. 17 listopada 1917 zdał tzw. maturę wojenną. W 1918 ukończył Szkołę Oficerów Rezerwy w Opawie i jako kadet-aspirant, został wcielony do 9. kompanii 32 pułku strzelców na froncie włoskim.

Po powrocie do niepodległej Polski 7 lutego 1919 roku został powołany do służby w Wojsku Polskim w 16 pułku piechoty w Tarnowie. W marcu został przeniesiony na front czeski do Cieszyna. W czerwcu został awansowany do stopnia kaprala.

Podczas wojny polsko-bolszewickiej, pod koniec października 1919 został przeniesiony na front litewsko-białoruski, gdzie we wrześniu został mianowany podchorążym, a w styczniu 1920 otrzymał awans na podporucznika i został mianowany dowódcą kompanii w batalionie szturmowym 6 Dywizji Piechoty. Za osobistą odwagę w obliczu wroga i wykazanie inicjatywy w dowodzeniu w bitwie pod Połonicą-Bogdanówką^[3], 30 sierpnia 1920 został przedstawiony do odznaczenia Krzyżem Srebrnym Orderu Wojskowego Virtuti Militari, który wręczono mu w 1922. Ponadto za męstwo na polu chwały otrzymał Krzyż Walecznych. Pod koniec 1921 został przyjęty do zawodowej służby wojskowej. W 1922 awansował na stopień porucznika piechoty ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919^[4][5]. W latach 20 był oficerem zawodowym 20 pułku piechoty w garnizonie Kraków^[6][7][8]. W 1928 został awansowany do stopnia kapitana piechoty ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1928^[9][10]. W listopadzie 1928 został przeniesiony do Szkoły Podchorążych Piechoty w Ostrowi Mazowieckiej^[11]. We wrześniu 1930 został przeniesiony do 55 Pułku Piechoty w Lesznie^[12]. W 1932 był oficerem 35 pułku piechoty w Brześciu nad Bugiem^[13]. Na stopień majora został mianowany ze starszeństwem z 19 marca 1938 i 32. lokatą w korpusie oficerów piechoty^[14].

3 grudnia 1938, z rozkazu szefa Biura Personalnego Ministerstwa Spraw Wojskowych, został przeniesiony na stanowisko komendanta Wojskowej Składnicy Tranzytowej na Westerplatte, którą dowodził do 7 września 1939 roku. (Pojawiły się doniesienia, że w dniu 2 września w wyniku załamania nerwowego Sucharskiego do momentu kapitulacji 7 września 1939 dowodzenie przejął kapitan Franciszek Dąbrowski. Brak potwierdzenia w dokumentach^[15].) Tego dnia, o godzinie 10:15 major Henryk Sucharski zarządził wywieszenie białej flagi i osobiście udał się do Niemców, aby omówić warunki kapitulacji.

W uznaniu bohaterstwa i niezłomnego ducha załogi Westerplatte, dowództwo niemieckie pozwoliło majorowi Henrykowi Sucharskiemu odejść do niewoli z szablą przy boku. W wyniku pomyłki Niemców wręczono mu jednak nie jego własną szablę, a szablę kapitana Franciszka Dąbrowskiego. Broń odebrano mu jednak zaraz po dotarciu do pierwszego obozu^[16].

Wraz z innymi oficerami został odwieziony do Hotelu Centralnego w Gdańsku. Następnie był przetrzymywany kolejno w obozach Stablack, Riesenburg (Prabuty), w Oflagu IV A Hohenstein, Oflagu II B Arnswalde (Choszczno), Oflagu II D Gross-Born (Borne Sulinowo – Kłomino). W marcu 1945 podczas ewakuacji obozów jenieckich uległ wypadkowi i trafił do szpitala niedaleko Schwerina.

Po uwolnieniu, w lipcu 1945 przedostał się do dowództwa 2 Korpusu Polskiego we Włoszech. W styczniu 1946 został przyjęty do służby wojskowej z przydziałem na dowódcę 6 Batalionu Strzelców Karpackich. Od 19 sierpnia przebywał w brytyjskim szpitalu wojskowym w Neapolu, gdzie zmarł 30 sierpnia 1946 na zapalenie otrzewnej. Został pochowany 1 września na Polskim Cmentarzu Wojskowym w Casamassima we Włoszech^[17].

21 sierpnia 1971 szczątki majora Henryka Sucharskiego zostały ekshumowane i przewiezione do Polski. 1 września 1971 urnę z prochami udekorowano Krzyżem Komandorskim Orderu Wojennego Virtuti Militari i złożono na Westerplatte. 16 marca 2021 za zgodą rodziny dokonano ponownej ekshumacji, a szczątki majora przeniesiono do gdańskiego kościoła św. Brygidy, gdzie oczekiwali na ostateczny pochówek na nowym cmentarzu na Westerplatte, który według pierwotnych planów miał nastąpić 1 września 2022^[18]. Ostatecznie major Henryk Sucharski oraz dziewięciu poległych obrońców Składnicy Tranzytowej zostali pochowani na nowo otwartym Cmentarzu Wojska Polskiego na Westerplatte 4 listopada 2022^[19][20].

Ordery i odznaczenia[edytuj | edytuj kod]

• Krzyż Komandorski Orderu Wojennego Virtuti Militari – pośmiertnie 1 września 1971
• Krzyż Złoty Orderu Virtuti Militari nr 104^[21]
• Krzyż Srebrny Orderu Wojskowego Virtuti Militari nr 4595 – 1922^[22]
• Krzyż Walecznych dwukrotnie (po raz pierwszy w 1921)^[23]
• Złoty Krzyż Zasługi
• Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921
• Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości

Upamiętnienie[edytuj | edytuj kod]

W 1967 został nakręcony film Westerplatte, w którym w rolę majora Sucharskiego wcielił się Zygmunt Hübner.

Od 1973 na terenie obecnej dzielnicy Bemowo w Warszawie znajduje się ulica imienia mjr. Henryka Sucharskiego^[24].

W 1989 został wybity medal z podobizną Henryka Sucharskiego o treści Wojskowa Składnica Tranzytowa na Westerplatte, wydany przez Mennicę Państwową, a zaprojektowany przez Andrzeja Nowakowskiego^[25].

Major Henryk Sucharski został patronem Szkoły Podstawowej w Sierakowie, w Chałupkach^[26], Licheniu Starym^[27], Technikum nr 7 w Gorzowie Wielkopolskim, Szkoły Podstawowej nr 14 w Jaworznie^[28], Gimnazjum nr 9 w Kielcach, Zespołu Szkół Zawodowych w Złotoryi^[29] oraz Liceum Ogólnokształcącego w Myszkowie^[30] i w Sierpcu^[31]. Liceum Ogólnokształcące nr XIV im. mjr. Henryka Sucharskiego mieści się w Katowicach przy ul. Józefowskiej 32. W Przasnyszu działa Zespół Szkół Powiatowych im. mjr Henryka Sucharskiego przy ul. Mazowieckiej 25.

W Bytomiu Odrzańskim, Bytowie, Oleśnicy, Koninie, Krakowie^[32], Lubawie, Myszkowie, Gorzowie Wielkopolskim, Nowym Sączu, Sierpcu, Mławie, Rzeszowie, Gdyni, Wejherowie i Zielonej Górze znajdują się ulice upamiętniające mjr. Henryka Sucharskiego. Część drogi krajowej nr 89 znajdująca się w Gdańsku nosi nazwę Trasa Sucharskiego.

W 2013 na ekrany kin wszedł film Tajemnica Westerplatte, w którym rolę majora Sucharskiego odegrał Michał Żebrowski.

W 2019 roku z okazji 80 rocznicy wybuchu II wojny światowej z rodzinnej miejscowości majora Sucharskiego – Gręboszowa do miejsca wybuchu wojny – gdańskiego Westerplatte przejechał Rajd Rowerowy im. mjr. Henryka Sucharskiego. Kilkunastu cyklistów przemierzyło ponad 650 km przez całą Polskę, aby upamiętnić postać Sucharskiego. Pomysłodawcą i organizatorem był lokalny społecznik oraz przewodniczący Rady Gminy Gręboszów Marek Mosio^[33].

Kontrowersje[edytuj | edytuj kod]

Henryk Sucharski przez wiele lat po wojnie był uznawany za niekwestionowanego dowódcę składnicy podczas siedmiodniowej obrony Westerplatte. Pozycja ta została ugruntowana przez Melchiora Wańkowicza w tomiku pt. Westerplatte^[34], który powstał na podstawie rozmów autora z majorem Sucharskim podczas ich spotkania we Włoszech.

Z czasem zaczęły się pojawiać informacje o tym, że faktycznym dowódcą Westerplatte od 2 do 5 września był zastępca majora Henryka Sucharskiego, kpt. Franciszek Dąbrowski^[35]. Według tych informacji 2 września, po ciężkim bombardowaniu (w którym zginął m.in. ordynans majora, Józef Kita), Sucharski przeszedł załamanie nerwowe, w wyniku którego został przez oficerów odsunięty od dowodzenia. Część źródeł mówi wręcz o przywiązywaniu [Sucharskiego] pasami do łóżka^[36]. Podkreśla się, że to dzięki komunistom Sucharski, w miejsce Dąbrowskiego, został wykreowany na niezłomnego bohatera z uwagi na pochodzenie plebejskie. Sucharski był synem ubogiego szewca, a Dąbrowski miał korzenie szlacheckie (był synem węgierskiej baronówny i polskiego szlachcica). Według przeciwników tej teorii biografia Sucharskiego nie pasuje do socjalistycznego stereotypu, gdyż brał czynny udział w wojnie polsko-bolszewickiej, pochodził z bardzo katolickiej rodziny, a krewny jego matki Jakub Bojko był posłem z ramienia propiłsudczykowskiego BBWR, z drugiej strony Franciszek Dąbrowski dosłużył się stopnia komandora porucznika w Ludowym Wojsku Polskim i był członkiem PZPR.

Według innych źródeł^[37] Sucharski już od 2 września chciał poddać jednostkę, jednak w wyniku zdecydowanego sprzeciwu kapitana Dąbrowskiego i pozostałej części kadry oficerskiej, uczynił to dopiero 7 września. Kapitulacja nastąpiła w momencie, w którym straty podległych mu żołnierzy były stosunkowo małe, a zapasy amunicji wystarczyły na 2-3 tygodnie walk, nie było jednak już lekarstw i środków opatrunkowych, zapewniających skuteczną pomoc dla rannych. Wykonanie rozkazu kapitulacji przez podwładnych ma być dowodem, że mjr Henryk Sucharski miał pełny posłuch wśród podległych mu oficerów i żołnierzy.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

• Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2023-10-30].
• Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
• Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
• Rocznik Oficerski 1928. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1928.
• Rocznik Oficerski 1932. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1932.
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Awanse oficerskie w Wojsku Polskim 1935-1939. Wyd. 2 poszerzone. Warszawa: Wydawnictwo Tetragon Sp. z o.o., 2021. ISBN 978-83-66687-09-7.
• Mariusz Wójtowicz-Podhorski, Westerplatte 1939. Prawdziwa historia, AJ-Press, Gdańsk 2009.
• Andrzej Drzycimski, Major Henryk Sucharski, Wrocław 1990.

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

• Biogram Henryka Sucharskiego
• Zdjęcie majora w drodze na rozmowy kapitulacyjne