Halina Mikołajska – Wikipedia, wolna encyklopedia

Halina Mikołajska

Data i miejsce urodzenia	22 marca 1925 Kraków
Data i miejsce śmierci	21 czerwca 1989 Warszawa
Zawód	aktorka, reżyserka
Multimedia w Wikimedia Commons

Halina Mikołajska-Brandys (ur. 22 marca 1925 w Krakowie, zm. 22 czerwca 1989 w Warszawie)^[1] – polska aktorka i reżyserka.

Działalność[edytuj | edytuj kod]

W czasie wojny występowała w krakowskim Teatrze Podziemnym Adama Mularczyka. Uczyła się w Państwowej Szkole Dramatycznej przy Starym Teatrze w Krakowie, którą ukończyła w 1947 roku. Na zawodowej scenie debiutowała rolą Eurydyki w Orfeuszu w reżyserii Władysława Woźnika. Występowała w Krakowie w sztukach: Otello Williama Szekspira, Maskarada Jarosława Iwaszkiewicza, Judyta Charlesa Peyreta-Chappuisa, Trzy siostry Czechowa. W 1949 roku wystąpiła w Teatrze Kameralnym we Wrocławiu w Niemcach Leona Kruczkowskiego, gdzie grała postać Ruth.

Od 1950 roku mieszkała w Warszawie. Początkowo występowała w Teatrze Polskim. Uznanie zdobyła dzięki dwóm rolom: Amelii w Horsztyńskim Juliusza Słowackiego i Ethel w Juliuszu i Ethel Kruczkowskiego. W 1955 roku zaangażowała się w działanie nowo powstałego Teatru Domu Wojska Polskiego, który w 1957 roku został przemianowany na Teatr Dramatyczny. Zagrała w nim 10 ról, wykreowała między innymi swoje wielkie role: Racheli w Weselu Stanisława Wyspiańskiego, Szen-Te i Szui-Ta w Dobrym człowieku z Seczuanu Bertolta Brechta, Starej w Krzesłach Eugène Ionesco. Także w Teatrze Dramatycznym debiutowała w 1957 jako reżyser inscenizacją prapremierową dramatu Iwona, księżniczka Burgunda (1958) Witolda Gombrowicza.

Swoją dalszą karierę związała z Teatrem Współczesnym Erwina Axera i Teatrem Narodowym. Występowała w kolejnych sztukach: Agamemnonie Ajschylosa, Kordianie Słowackiego, Marii Stuart Fryderyka Schillera, Dawnych czasach Harolda Pintera, Punkcie przecięcia Paula Claudela, ponownie Trzech siostrach, Wiśniowym sadzie Czechowa, Janie Gabrielu Borkmanie Henryka Ibsena, Matce i Kurce Wodnej Stanisława Ignacego Witkiewicza. W latach 1976–1981 ze względu na swoją działalność opozycyjną praktycznie nie występowała na zawodowej scenie. W 1982 roku, po powrocie z internowania zagrała jako Hestia w Wyzwoleniu Wyspiańskiego i otrzymała od publiczności Teatru Polskiego wielominutowe brawa. W latach osiemdziesiątych działała w obrębie kultury niezależnej – deklamowała poezję i prezentowała monodramy. Ostatnią jej rolą była Maria Schwartz w Terrorystach Ireneusza Iredyńskiego.

W latach 1953−1962 była wykładowczynią warszawskiej Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej.

Działalność opozycyjna[edytuj | edytuj kod]

W późniejszym okresie PRL-u (koniec lat 60) była działaczką opozycji. Podpisała Memoriał 59. Od 1976 była członkinią Komitetu Obrony Robotników (KOR), a następnie Komitetu Samoobrony Społecznej „KOR” (KSS „KOR”). W styczniu 1978 podpisała deklarację założycielską Towarzystwa Kursów Naukowych. Wielokrotnie nękana przez Służbę Bezpieczeństwa. Znalazła się wśród artystów, którzy nie mogli występować w radio i w telewizji, a później także i w teatrze.

W okresie stanu wojennego Halina Mikołajska została internowana, przebywała w Jaworzu, Gołdapi i Darłówku.

Przed śmiercią wzięła udział w pierwszych częściowo wolnych wyborach 4 czerwca 1989.

Została pochowana na cmentarzu leśnym w Laskach^[1].

Życie prywatne[edytuj | edytuj kod]

Była żoną architekta Janusza Ballenstedta, następnie malarza Aleksandra Stefanowskiego. Ostatnim mężem był pisarz Marian Brandys. W 1976 roku przeżyła próbę samobójczą^[2][3]. Ciotka Antoniny Krzysztoń^[4].

Upamiętnienie[edytuj | edytuj kod]

4 czerwca 2012 w Parku Marszałka Edwarda Rydza-Śmigłego w Warszawie koło budynku Senatu został odsłonięty pomnik aktorki autorstwa Krystyny Fałdygi-Solskiej. Odsłonięcia pomnika dokonali prezydent Bronisław Komorowski i Danuta Szaflarska^[5]. Imię Haliny Mikołajskiej nosi Mała Scena Teatru Dramatycznego Miasta Stołecznego Warszawy w Pałacu Kultury i Nauki.

Filmografia[edytuj | edytuj kod]

• Nikt nie woła (1960)
• Drugi brzeg (1962)
• Przy torze kolejowym (1963)^[6]
• Życie rodzinne (1970)
• Dama Pikowa (1972)
• Nagrody i odznaczenia (1973)
• Bilans kwartalny (1974)
• Barwy ochronne (1976)
• Kartka z podróży (1983) jako babcia Grossmanowa

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

• Halina Mikołajska, [w:] Twórcy [online], Culture.pl [dostęp 2009-03-20] .

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

• Halina Mikołajska w bazie Filmweb
• Halina Mikołajska w bazie filmpolski.pl
• Halina Mikołajska, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (osoby). [dostęp 2023-05-31] .
• Halina Mikołajska na zdjęciach w bazie Filmoteki Narodowej „Fototeka”