Gore Vidal – Wikipedia, wolna encyklopedia

Gore Vidal
Edgar Box
Ilustracja
Imię i nazwisko

Eugene Luther Gore Vidal

Data i miejsce urodzenia

3 października 1925
West Point

Data i miejsce śmierci

31 lipca 2012
Hollywood Hills

Narodowość

amerykańska

Język

angielski

Dziedzina sztuki

powieść, dramat, scenariusz, esej

Ważne dzieła

Myra Breckinridge

Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach

Gore Vidal, właśc. Eugene Luther Gore Vidal, ps. Edgar Box (ur. 3 października 1925 w West Point, zm. 31 lipca 2012 w Hollywood Hills) – amerykański pisarz, dramaturg, scenarzysta i polityk, tworzący zarówno w USA, jak i we Włoszech.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Urodzony w Nowym Jorku na terenie Akademii Wojskowej USA, West Point, gdzie instruktorem był jego ojciec, Eugene Vidal. Jego matka była córką Thomasa P. Gore’a – senatora USA z ramienia Demokratów. W młodości przyjął nowe nazwisko Gore Vidal, powstałe z połączenia nazwisk ojca i matki. Był spokrewniony m.in. z byłym wiceprezydentem USA Alem Gore’em.

Swoją humanistyczną i politologiczną edukację rozpoczął w dzieciństwie, które spędzał w Waszyngtonie. Musiał wówczas czytać na głos wiele książek i dokumentów swemu niewidomemu dziadkowi. Uczył się w Philips Exeter Academy w New Hampshire.

W wieku 18 lat wstąpił do marynarki wojennej i brał udział w II wojnie światowej m.in. jako korespondent wojenny. Literacko zadebiutował potem powieścią Williwaw, opartą na jego własnych morskich przeżyciach.

Po wojnie kilka lat spędził w Gwatemali. Napisał wówczas swoją pierwszą szokującą (jak na ówczesne warunki amerykańskie) powieść The City And The Pillar (Nie oglądaj się w stronę Sodomy). Była to historia o amerykańskich gejach z lat 40. Dzięki podjęciu tej tematyki w sposób niemoralizatorski, zyskał wówczas sławę jako dojrzały pisarz.

Przez większość swego życia zajmował się pisarstwem, w tym publicystyką o tematyce społecznej i politycznej. W 1960 r. bez sukcesu kandydował do Kongresu Stanów Zjednoczonych. W latach 70. był współzałożycielem lewicującej Partii Ludowej (People's Party). W 1982 r. zajął drugie miejsce w wyborach do Senatu USA w Kalifornii.

W międzyczasie napisał kilka scenariuszy filmowych i zagrał w kilku filmach obyczajowych. Przewodniczył też jury konkursu głównego na 47. MFF w Wenecji (1990).

Czas spędzał głównie we Włoszech. W 2003 przeprowadził się na stałe do USA.

Był osobą biseksualną[1]. Swojego partnera, Howarda Austena, poznał w roku 1950[2].

Zmarł 31 lipca 2012 w swoim domu w Hollywood Hills wskutek powikłań zapalenia płuc[3].

Dorobek pisarski[edytuj | edytuj kod]

Pierwszą powieść opublikował w wieku 21 lat. Był to Williwaw – typowa powieść morska w stylu Hemingwaya. Książka została dobrze przyjęta, zwłaszcza że pamiętano jego wcześniejsze korespondencje wojenne. Kilka lat później jego powieść The City and the Pillar (Nie oglądaj się w stronę Sodomy), która bez moralizowania neutralnie odnosiła się do tematu homoseksualizmu, spowodowała skandal obyczajowy. Doprowadziło to m.in. do odmowy recenzowania kilku jego kolejnych książek w „New York Timesie”. Książka zadedykowana była dla „J.T.” W końcu Vidal został zmuszony przez prasę do wyjawienia, że były to inicjały jego pierwszej homoseksualnej miłości w życiu – Jimmiego Trimble’a. Jimmie posłużył Vidalowi do nakreślenia głównego bohatera powieści.

W okresie zmniejszonej sprzedaży jego powieści Vidal pracował nad sztukami teatralnymi, filmami i serialami telewizyjnymi jako scenarzysta. Dwie z jego sztuk – The Best Man i Visit to a Small Planet odniosły spory sukces na Broadwayu, po czym zostały zaadaptowane na potrzeby filmów.

Na początku lat 50., pod pseudonimem Edgar Box, Vidal napisał trzy powieści detektywistyczne o detektywie Peterze Sergeancie. W 1956 r. Vidal został zatrudniony jako scenarzysta w wytwórni filmowej MGM. Napisał wówczas scenariusz do remake’u filmu Ben-Hur jako współautor, jednak z powodu chaosu po śmierci producenta filmu nie został wówczas wymieniony wśród twórców filmu.

W latach 60. Vidal napisał trzy powieści, które odniosły wielki sukces. Były to Julian, dziennik Juliana Apostaty, cesarza Rzymu, który sprzeciwił się chrześcijaństwu, Washington, D.C. (Waszyngton) o działalności politycznej jednej rodziny w latach 1937–1952 oraz Myra Breckinridge o zabawnych poczynaniach tytułowej transseksualistki. Po napisaniu dwóch nieudanych sztuk (Weekend i An Evening With Richard Nixon) i dziwnej[według kogo?] na poły autobiograficznej powieści Two Sisters, Vidal skupił się głównie na pisaniu esejów i powieści o historii Stanów Zjednoczonych (Burr, 1876, Lincoln, Empire, Hollywood i The Golden Age). Napisał też powieść o historii starożytnej Persji – Creation (Stworzenie świata), kontynuację przygód Myry Breckinridge pt. Myron oraz inne dowcipne powieści – Kalki, Duluth, Live From Golgotha (Na żywo z Golgoty) i The Smithsonian Institution.

Vidal wracał czasem do tworzenia filmów dla kina i telewizji. Był autorem scenariusza do filmu Billy the Kid z Valem Kilmerem w roli głównej i miniserialu o Lincolnie. Napisał też pierwotną wersję scenariusza do szokującego filmu Caligula (Kaligula), jednak później wycofał nazwisko z powodu narzuconych mu zmian.

W esejach Vidal podejmował tematykę polityki, historii i literatury. W 1993 r. otrzymał nagrodę National Book Award za United States (1952–1992). Kontynuacją tej historycznej powieści jest niedawna powieść The Last Empire. W latach 90. napisał m.in. esej Inventing A Nation o założycielach USA oraz spisał pamiętniki (Palimpsest). W latach 60. zagrał sam siebie w filmie Federico Felliniego Roma.

Publikacje[edytuj | edytuj kod]

Eseje i literatura faktu[edytuj | edytuj kod]

  • Rocking the Boat (1963)
  • Reflections Upon a Sinking Ship (1969)
  • Sex, Death and Money (1969)
  • Homage to Daniel Shays (1973)
  • Matters of Fact and of Fiction (1977)
  • The Second American Revolution (1982)
  • Armageddon? (1987)
  • At Home (1988)
  • A View From The Diner’s Club (1991)
  • Screening History (1992)
  • Decline and Fall of the American Empire (1992)
  • United States: essays 1952–1992 (1993)
  • Palimpsest: a memoir (1995)
  • Virgin Islands (1997)
  • The American Presidency (1998)
  • Sexually Speaking: Collected Sex Writings (1999)
  • The Last Empire: essays 1992-2000 (2001)
  • Perpetual War for Perpetual Peace or How We Came To Be So Hated (2002)
  • Dreaming War: Blood for Oil and the Cheney-Bush Junta (2002)
  • Inventing a Nation: Washington, Adams, Jefferson (2003)
  • Imperial America: Reflections on the United States of Amnesia (2004)
  • Point to Point Navigation: A Memoir (2006)

Sztuki[edytuj | edytuj kod]

  • Przejażdżka na małą planetę (Visit to a Small Planet 1957)
  • Ten najlepszy (The Best Man 1960)
  • On the March to the Sea (1960–1961, 2004)
  • Romulus (adapcja sztuki Friedricha Duerrenmatta, 1962)
  • Weekend (1968)
  • Drawing Room Comedy (1970)
  • An evening with Richard Nixon (1970)

Scenariusze filmowe[edytuj | edytuj kod]

  • The Catered Affair (1956)
  • I Accuse! (1958)
  • Suddenly, Last Summer (1959)
  • The Best Man (1964)
  • Is Paris Burning? (1966)
  • Last of the Mobile Hot Shots (1970)
  • Caligula (1979)
  • Dimenticare Palermo (1990)

Powieści[edytuj | edytuj kod]

  • Williwaw (1946)
  • In a Yellow Wood (1947)
  • Nie oglądaj się w stronę Sodomy (The City and the Pillar 1948)
  • The Season of Comfort (1949)
  • Trubadur króla Ryszarda (A Search for the King 1950)
  • Dark Green, Bright Red (1950)
  • The Judgment of Paris (1953)
  • Mesjasz (Messiah 1955)
  • A Thirsty Evil (1956)
  • Julian [Julian] (1964)
  • Waszyngton (Washington, D.C. 1967)
  • Myra Breckinridge (Myra Breckinridge 1968)
  • Two Sisters (1970)
  • Burr (1973)
  • Myron (1975)
  • 1876 (1976)
  • Kalki (1978)
  • Stworzenie świata (Creation 1981)
  • Duluth (1983)
  • Lincoln (1984)
  • Empire (1987)
  • Hollywood (1989)
  • Na żywo z Golgoty (Live from Golgotha: the Gospel according to Gore Vidal 1992)
  • The Smithsonian Institution (1998)
  • The Golden Age (2000)
  • Clouds and Eclipses: The Collected Short Stories (2006)

Powieści wydane pod pseudonimami[edytuj | edytuj kod]

  • A Star’s Progress (lub Cry Shame!, 1950) jako Katherine Everard
  • Thieves Fall Out (1953) jako Cameron Kay
  • Death Before Bedtime (1953) jako Edgar Box
  • Death in the Fifth Position (1952) jako Edgar Box
  • Death Likes It Hot (1954) jako Edgar Box

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Gore Vidal w bazie Notable Names Database (ang.)
  2. ↑ „What I’ve Learned”, Esquire (czerwiec 2008), s. 132. Dostęp 2009-09-17.
  3. ↑ Elaine Woo, Los Angeles Times: Gore Vidal, iconoclastic author, dies at 86. latimes.com, 2012-07-31. [dostęp 2012-08-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-08-01)]. (ang.).

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Strony anglojęzyczne:

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Gore_Vidal&oldid=68114346”