George Biddell Airy – Wikipedia, wolna encyklopedia

George Biddell Airy
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

27 lipca 1801
Alnwick

Data i miejsce śmierci

2 stycznia 1892
Greenwich

Zawód, zajęcie

naukowiec: astronom, fizyk, matematyk

Sir George Biddell Airy lub Airey (ur. 27 lipca 1801 w Alnwick, zm. 2 stycznia 1892 w Greenwich) – angielski naukowiec: astronom[1], fizyk doświadczalny i matematyk[2]. Siódmy Astronom Królewski Wielkiej Brytanii (1835–1881), co w jego czasach wiązało się z posadą dyrektora Królewskiego Obserwatorium Astronomicznego w Greenwich. Prezes Towarzystwa Królewskiego w Londynie (ang. Royal Society, 1871–1873) oraz czterokrotny prezes Królewskiego Towarzystwa Astronomicznego (ang. Royal Astronomical Society, 1835–1864 z przerwami). Laureat wiodących nagród naukowych jego czasów – Medalu Copleya (1831) oraz dwóch Złotych Medali RAS (1833 i 1846).

Airy zajmował się m.in. astronomią teoretyczną jak mechanika nieba, optyką astronomiczną oraz geofizyką, w tym badaniem ziemskiego pola grawitacyjnego i magnetycznego. Jego badania w fizyce i astronomii – zwłaszcza w optyce falowej – doprowadziły go do osiągnięć w teorii równań różniczkowych i funkcji specjalnych[potrzebny przypis]. Miał też udział w odkryciu planety Neptun, przez kontakt z Johnem Couchem Adamsem i Urbainem Le Verrierem, którzy przewidzieli ten obiekt.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Ukończył Trinity College na Uniwersytecie Cambridge w roku 1823. W latach 1826–1835 profesor Uniwersytetu Cambridge. Od 1828 dyrektor tamtejszego obserwatorium astronomicznego.

Airy zreorganizował obserwatorium w Greenwich, w którym na jego wniosek zainstalowano nową aparaturę. Ocalił przed zniszczeniem tysiące wyników obserwacji.

Czterokrotnie był prezesem Królewskiego Towarzystwa Astronomicznego – w latach 1835–1837, 1849–1851, 1853–1855 i 1863–1864. Jest jednym z rekordzistów pod względem liczby pełnionych kadencji na tym stanowisku (współrekordzistą jest Francis Baily)[3].

W 1872 został nobilitowany[2].

Upamiętnienie[edytuj | edytuj kod]

W uznaniu jego pracy jego nazwiskiem nazwano kratery uderzeniowe na Marsie[4] i Księżycu[5].

Najważniejsze osiągnięcia[edytuj | edytuj kod]

Astronomia[edytuj | edytuj kod]

Optyka[edytuj | edytuj kod]

  • Odkrywca astygmatyzmu oka ludzkiego i twórca soczewek do okularów korygujących tę wadę wzroku[2].
  • Jako pierwszy zaobserwował krążki dyfrakcyjne, tzw. plamkę Airy’ego[2].

Geofizyka i grawitacja[edytuj | edytuj kod]

  • W 1838 zaprojektował system korekcyjny kompasu dla Królewskiej Marynarki Wojennej.
  • W 1854 udowodnił doświadczalnie zależność siły przyciągania ziemskiego od wysokości nad poziomem morza.
  • W 1854 zmierzył grawitację za pomocą wahadła wprawionego w ruch na górze i na dole głębokiego szybu, co umożliwiło mu obliczenie gęstości Ziemi.
  • Ok. 1855 – jako jeden z pierwszych badaczy – wysunął hipotezę, że pod łańcuchami górskimi znajdują się struktury nasadowe o mniejszej gęstości, co jest konieczne do utrzymania równowagi izostatycznej[6].

Matematyka[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. Airy George Biddell, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2021-09-15].
  2. a b c d Sir George Biddell Airy, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2017-11-19] (ang.).
  3. List of Presidents and Dates of Office. [w:] A brief history of the RAS [on-line]. Royal Astronomical Society. [dostęp 2016-07-27]. (ang.).
  4. Airy on Mars. [w:] Gazetteer of Planetary Nomenclature [on-line]. IAU, USGS Astrogeology Science Center, NASA. [dostęp 2016-07-27]. (ang.).
  5. Airy on Moon. [w:] Gazetteer of Planetary Nomenclature [on-line]. IAU, USGS Astrogeology Science Center, NASA. [dostęp 2016-07-27]. (ang.).
  6. Encyklopedia Britannica. Ziemia i Wszechświat. Poznań: KURPISZ S.A., 2006, s. 9. ISBN 978-83-60563-25-0.

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]