Ellen Burstyn – Wikipedia, wolna encyklopedia

Ellen Burstyn
Imię i nazwisko	Edna Rae Gillooly
Data i miejsce urodzenia	7 grudnia 1932 ; Detroit
Zawód	aktorka
Współmałżonek	Neil Burstyn (1964–1972); Paul Roberts (1958–1962); William Alexander (1950–1957)
Lata aktywności	od 1958
	Multimedia w Wikimedia Commons

Ellen Burstyn, właśc. Edna Rae Gillooly (ur. 7 grudnia 1932 w Detroit) – amerykańska aktorka filmowa i teatralna. Zdobywczyni Oscara dla najlepszej aktorki pierwszoplanowej.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Pracowała w różnych zawodach, także jako modelka i tancerka. Na Broadwayu debiutowała w 1957. Za rolę w sztuce Za rok o tej samej porze w 1975 Burstyn zdobyła Nagrodę Tony dla najlepszej aktorki^[1].

W latach 60. występowała głównie w telewizji, choć z tego okresu pochodzi jej pierwsza rola filmowa. W produkcjach telewizyjnych będzie chętnie grać również i wtedy, gdy stanie się uznaną aktorką filmową.

Pierwszą ważną rolę zagrała w Ostatnim seansie filmowym (1971) Petera Bogdanovicha. W 1975 uhonorowano ją Oscarem za pierwszoplanową rolę w dramacie obyczajowym Alicja już tu nie mieszka Martina Scorsese. Zagrała samotną matkę wychowującą nastoletniego syna i mimo przeciwności próbująca zrobić karierę piosenkarską.

Ponadto do Nagrody Akademii Filmowej była nominowana za role w Egzorcyście, Za rok o tej samej porze, Zmartwychwstaniu oraz Requiem dla snu.

Zasiadała w jury konkursu głównego na 34. MFF w Cannes (1981).

Filmografia[edytuj | edytuj kod]

Filmy fabularne

1963: The Big Brain jako Ellen
1964: Do widzenia, Charlie (Goodbye Charlie) jako Franny
1964: For Those Who Think Young jako dr Pauline Thayer
1969: Pit Stop jako Ellen McLeod
1970: Alex w Krainie Czarów (Alex in Wonderland) jako Beth
1970: Zwrotnik Raka (Tropic of Cancer) jako Mona
1971: Ostatni seans filmowy (The Last Picture Show) jako Lois Farrow
1972: Król Marvin Gardens (The King of Marvin Gardens) jako Sally
1973: Egzorcysta (The Exorcist) jako Chris MacNeil
1974: Thursday's Game jako Lynne Evers
1974: Harry i Tonto (Harry and Tonto) jako Shirley
1974: Alicja już tu nie mieszka (Alice Doesn't Live Here Anymore) jako Alice Hyatt
1977: Opatrzność (Providence) jako Sonia Langham
1978: Krzyk kobiet (Kravgi gynaikon) jako Brenda
1978: Za rok o tej samej porze (Same Time, Next Year) jako Doris
1980: Zmartwychwstanie jako Edna McCauley
1981: The People vs. Jean Harris jako Jean Harris
1981: Cisza Północy (Silence of the North) jako Olive Frederickson
1984: Ambasador (The Ambassador) jako Alex Hacker
1985: Into Thin Air jako Joan Walker
1985: Surviving jako Tina Brogan
1985: Dwa razy w życiu (Twice in a Lifetime) jako Kate MacKenzie
1986: Coś nas łączy (Something in Common) jako Lynn Hollander
1986: Akt zemsty (Act of Vengeance) jako Margaret Yablonski
1987: Look Away jako Mary Todd Lincoln
1987: Stek kłamstw (Pack of Lies) jako Barbara Jackson
1988: Wojna Hanny (Hanna’s War) jako Katalin Senesh
1990: Dopóki o mnie pamiętacie (When You Remember Me) jako pielęgniarka Cooder
1991: Być kochanym przez pana Lamberta (Mrs. Lambert Remembers Love) jako Lillian 'Lil’ Lambert
1991: Za wcześnie umierać (Dying Young) jako pani O’Neal
1991: Wyspa miłości (Grand Isle) jako Mademoiselle Reisz
1992: Odzyskać siebie (Taking Back My Life: The Nancy Ziegenmeyer Story) jako Wilma
1993: Zawiedzione zaufanie (Shattered Trust: The Shari Karney Story) jako Joan Delvecchio
1993: Stowarzyszenie wdów (The Cemetery Club) jako Esther Moskowitz
1994: Odzyskać dziecko (Getting Out) jako matka Arlene
1994: Dopaść Gottiego (Getting Gotti) jako Jo Giacalone
1994: Trick of the Eye jako Frances Griffin
1994: Kiedy mężczyzna kocha kobietę (When a Man Loves a Woman) jako Emily
1994: Barwy zmierzchu (The Color of Evening) jako Kate O'Rielly
1995: Mój brat (My Brother's Keeper) jako Helen
1995: Z biegiem rzeki (Follow the River) jako Gretel
1995: Koleżanki (The Baby-Sitters Club) jako Emily Haberman
1995: Współlokatorzy (Roommates) jako Judith
1995: Skrawki życia (How to Make an American Quilt) jako Hy Dodd
1996: Cross the Line jako Mary Davis
1996: Zegarek (Timepiece) jako Maud Gannon
1996: Our Son, the Matchmaker jako Iva Mae Longwell
1996: W cieniu przeszłości (The Spitfire Grill) jako Hannah Ferguson
1997: Flash jako Laura Strong
1997: A Deadly Vision jako Yvette
1997: Kłamca (Deceiver) jako Mook
1998: Patron kłamców (The Patron Saint of Liars) jako June Clatterbuck
1998: Gra w serca (Playing by Heart) jako Mildred
1998: Jeszcze mi podziękujesz (You Can Thank Me Later) jako Shirley Cooperberg
1999: Trudny powrót (Night Ride Home) jako Maggie
1999: Spacer po Egipcie (Walking Across Egypt) jako Mattie Rigsbee
2000: Mała syrenka (Mermaid) jako Trish
2000: Ślepy tor (The Yards) jako Val Handler
2000: Requiem dla snu (Requiem for a Dream) jako Sara Goldfarb
2001: W tych ścianach (Within These Walls) jako Joan Thomas
2001: Podróż Dodsona (Dodson's Journey) jako matka
2002: Boskie sekrety siostrzanego stowarzyszenia Ya-Ya (Divine Secrets of the Ya-Ya Sisterhood) jako Vivi Abbott Walker
2002: Distance jako Głos Końcowy
2002: Czerwony smok (Red Dragon) jako babcia Dolarhyde (głos)
2003: Los pędzlem malowany (Brush with Fate) jako Rika
2004: The Madam’s Family: The Truth About the Canal Street Brothel jako Tommie
2004: Pięć osób, które spotkamy w niebie (The Five People You Meet in Heaven) jako Ruby
2005: Our Fathers jako Mary Ryan
2005: Pani Harris (Mrs. Harris) jako Gerda Stedman
2006: Źródło (The Fountain) jako dr Lillian Guzetti
2006: 30 dni (30 Days) jako Maura
2006: Kult (The Wicker Man) jako lady Summersisle
2006: Król słoni (The Elephant King) jako Diana Hunt
2007: Aksamitny królik (The Velveteen Rabbit) jako Swan
2007: Oprah Winfrey Presents: Mitch Albom's For One More Day jako Pauline (Posey) Benetto
2007: Kamienny anioł (The Stone Angel) jako Hagar
2008: Witaj, miłości (Lovely, Still) jako Mary
2008: Zaginiony diament (The Loss of a Teardrop Diamond) jako matka Fisher
2008: W. jako Barbara Bush
2009: Greta (Surviving Summer) jako Katherine
2010: Główna Ulica jako Georgiana Carr
2014: Interstellar jako Stara Murph
2015: Wiek Adaline jako Flemming Prescott

Seriale telewizyjne

1958: Hallmark Hall of Fame jako Elizabeth
1960: Westinghouse Desilu Playhouse jako Greta Dryden
1961: Michael Shayne jako Carol
1961: Letter to Loretta jako Ann Walters
1961: Surfside 6 jako Wanda Drake
1961: The Dick Powell Show jako Rose Maxon
1961: Cheyenne jako Emmy Mae
1961–1964: 77 Sunset Strip jako Sandra Keene / Betty Benson
1962: Bus Stop jako Phyllis Dunning
1962: The Detectives Starring Robert Taylor jako Nora Carver
1962: Checkmate jako Margo
1962: Ben Casey jako dr Fraser / Connie
1962: I'm Dickens, He's Fenster jako Joan
1962: The Many Loves of Dobie Gillis jako Donna
1962: Perry Mason jako Mona Winthrope White
1962: The Real McCoys jako Dorothy Carter, dziewczyna weterynarza
1962–1971: Gunsmoke jako Polly Mims / Amy Waters
1963: Laramie
1963: The Defenders jako Hilda Wesley
1963: Going My Way jako Louise
1963: Wagon Train jako Margaret
1964: Kraft Suspense Theatre jako Barbara Sherwood / Lucille Benton
1964: The Greatest Show on Earth jako Susan Mason
1964–1965: The Doctors jako doktor Kate Bartok
1965: Bob Hope Presents the Chrysler Theatre
1965: For the People jako Maria
1966: The Time Tunnel jako Eve Holland
1966–1967: The Iron Horse jako Julie Parsons
1967: The Big Valley jako siostra Jacob / Sarah
1968: Insight
1969: Wirgińczyk jako Kate Burden
1972: The Bold Ones: The Lawyers jako Rachel Lambert
1986–1987: The Ellen Burstyn Show jako Ellen Brewer
1998: A Will of Their Own jako Veronica Steward
2000–2005: Żarty na bok (That's Life) jako Dolly DeLucca
2006: Księga Daniela (The Book of Daniel) jako Beatrice Congreve
2007–2011: Trzy na jednego (Big Love) jako Nancy Davis Dutton
2008: Prawo i bezprawie (Law & Order: Special Victims Unit) jako Bernie Stabler
2012: Political Animals jako Margaret Barrish

Producentka

2001: W tych ścianach (Within These Walls, producent wykonawczy)

Nagrody[edytuj | edytuj kod]

Nagroda Akademii Filmowej Najlepsza aktorka pierwszoplanowa: 1975 Alicja już tu nie mieszka
Złoty Glob Najlepsza aktorka w filmie komediowym lub musicalu: 1979 Za rok o tej samej porze
Nagroda BAFTA Najlepsza aktorka: 1976 Alicja już tu nie mieszka
Nagroda Tony Najlepsza aktorka w sztuce: 1975 Za rok o tej samej porze

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Facts & Trivia – History from the Tony Awards – TonyAwards.com – The American Theatre Wing's Tony Awards® – Official Website by IBM. tonyawards.com. [dostęp 2016-03-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (3 marca 2016)]. (ang.).

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Ellen Burstyn w bazie IMDb (ang.)
Ellen Burstyn w bazie Filmweb
Ellen Burstyn w bazie Notable Names Database (ang.)

[tonyawards.com-history-facts-1] Facts & Trivia – History from the Tony Awards – TonyAwards.com – The American Theatre Wing's Tony Awards® – Official Website by IBM. tonyawards.com. [dostęp 2016-03-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (3 marca 2016)]. (ang.).

[1]

1920–1939	Janet Gaynor (1928) Mary Pickford (1929) Norma Shearer (1930) Marie Dressler (1931) Helen Hayes (1932) Katharine Hepburn (1933) Claudette Colbert (1934) Bette Davis (1935) Luise Rainer (1936) Luise Rainer (1937) Bette Davis (1938) Vivien Leigh (1939)
1940–1959	Ginger Rogers (1940) Joan Fontaine (1941) Greer Garson (1942) Jennifer Jones (1943) Ingrid Bergman (1944) Joan Crawford (1945) Olivia de Havilland (1946) Loretta Young (1947) Jane Wyman (1948) Olivia de Havilland (1949) Judy Holliday (1950) Vivien Leigh (1951) Shirley Booth (1952) Audrey Hepburn (1953) Grace Kelly (1954) Anna Magnani (1955) Ingrid Bergman (1956) Joanne Woodward (1957) Susan Hayward (1958) Simone Signoret (1959)
1960–1979	Elizabeth Taylor (1960) Sophia Loren (1961) Anne Bancroft (1962) Patricia Neal (1963) Julie Andrews (1964) Julie Christie (1965) Elizabeth Taylor (1966) Katharine Hepburn (1967) Katharine Hepburn / Barbra Streisand (1968) Maggie Smith (1969) Glenda Jackson (1970) Jane Fonda (1971) Liza Minnelli (1972) Glenda Jackson (1973) Ellen Burstyn (1974) Louise Fletcher (1975) Faye Dunaway (1976) Diane Keaton (1977) Jane Fonda (1978) Sally Field (1979)
1980–1999	Sissy Spacek (1980) Katharine Hepburn (1981) Meryl Streep (1982) Shirley MacLaine (1983) Sally Field (1984) Geraldine Page (1985) Marlee Matlin (1986) Cher (1987) Jodie Foster (1988) Jessica Tandy (1989) Kathy Bates (1990) Jodie Foster (1991) Emma Thompson (1992) Holly Hunter (1993) Jessica Lange (1994) Susan Sarandon (1995) Frances McDormand (1996) Helen Hunt (1997) Gwyneth Paltrow (1998) Hilary Swank (1999)
2000–2019	Julia Roberts (2000) Halle Berry (2001) Nicole Kidman (2002) Charlize Theron (2003) Hilary Swank (2004) Reese Witherspoon (2005) Helen Mirren (2006) Marion Cotillard (2007) Kate Winslet (2008) Sandra Bullock (2009) Natalie Portman (2010) Meryl Streep (2011) Jennifer Lawrence (2012) Cate Blanchett (2013) Julianne Moore (2014) Brie Larson (2015) Emma Stone (2016) Frances McDormand (2017) Olivia Colman (2018) Renée Zellweger (2019)
2020–2039	Frances McDormand (2020) Jessica Chastain (2021) Michelle Yeoh (2022) Emma Stone (2023)

1950–1959	Judy Holliday (1950) June Allyson (1951) Susan Hayward (1952) Ethel Merman (1953) Judy Garland (1954) Jean Simmons (1955) Deborah Kerr (1956) Taina Elg / Kay Kendall (1957) Rosalind Russell (1958) Marilyn Monroe (1959)
1960–1979	Shirley MacLaine (1960) Rosalind Russell (1961) Rosalind Russell (1962) Shirley MacLaine (1963) Julie Andrews (1964) Julie Andrews (1965) Lynn Redgrave (1966) Anne Bancroft (1967) Barbra Streisand (1968) Patty Duke (1969) Carrie Snodgress (1970) Twiggy (1971) Liza Minnelli (1972) Glenda Jackson (1973) Raquel Welch (1974) Ann-Margret (1975) Barbra Streisand (1976) Diane Keaton / Marsha Mason (1977) Ellen Burstyn / Maggie Smith (1978) Bette Midler (1979)
1980–1999	Sissy Spacek (1980) Bernadette Peters (1981) Julie Andrews (1982) Julie Walters (1983) Kathleen Turner (1984) Kathleen Turner (1985) Sissy Spacek (1986) Cher (1987) Melanie Griffith (1988) Jessica Tandy (1989) Julia Roberts (1990) Bette Midler (1991) Miranda Richardson (1992) Angela Bassett (1993) Jamie Lee Curtis (1994) Nicole Kidman (1995) Madonna (1996) Helen Hunt (1997) Gwyneth Paltrow (1998) Janet McTeer (1999)
2000–2019	Renée Zellweger (2000) Nicole Kidman (2001) Renée Zellweger (2002) Diane Keaton (2003) Annette Bening (2004) Reese Witherspoon (2005) Meryl Streep (2006) Marion Cotillard (2007) Sally Hawkins (2008) Meryl Streep (2009) Annette Bening (2010) Michelle Williams (2011) Jennifer Lawrence (2012) Amy Adams (2013) Amy Adams (2014) Jennifer Lawrence (2015) Emma Stone (2016) Saoirse Ronan (2017) Olivia Colman (2018) Awkwafina (2019)
2020–2039	Rosamund Pike (2020) Rachel Zegler (2021) Michelle Yeoh (2022) Emma Stone (2023)

1950–1959	Vivien Leigh brytyjska/ Simone Signoret zagraniczna(1952) Audrey Hepburn brytyjska/ Leslie Caron zagraniczna(1953) Yvonne Mitchell brytyjska/ Cornell Borchers zagraniczna(1954) Katie Johnson brytyjska/ Betsy Blair zagraniczna(1955) Virginia McKenna brytyjska/ Anna Magnani zagraniczna(1956) Heather Sears brytyjska/ Simone Signoret zagraniczna(1957) Irene Worth brytyjska/ Simone Signoret zagraniczna(1958) Audrey Hepburn brytyjska/ Shirley MacLaine zagraniczna(1959)
1960–1969	Rachel Roberts brytyjska/ Shirley MacLaine zagraniczna(1960) Dora Bryan brytyjska/ Sophia Loren zagraniczna(1961) Leslie Caron brytyjska/ Anne Bancroft zagraniczna(1962) Rachel Roberts brytyjska/ Patricia Neal zagraniczna(1963) Audrey Hepburn brytyjska/ Anne Bancroft zagraniczna(1964) Julie Christie brytyjska/ Patricia Neal zagraniczna(1965) Elizabeth Taylor brytyjska/ Jeanne Moreau zagraniczna(1966) Edith Evans brytyjska/ Anouk Aimée zagraniczna(1967) Katharine Hepburn (1968) Maggie Smith (1969)
1970–1979	Katharine Ross (1970) Glenda Jackson (1971) Liza Minnelli (1972) Stéphane Audran (1973) Joanne Woodward (1974) Ellen Burstyn (1975) Louise Fletcher (1976) Diane Keaton (1977) Jane Fonda (1978) Jane Fonda (1979)
1980–1989	Judy Davis (1980) Meryl Streep (1981) Katharine Hepburn (1982) Julie Walters (1983) Maggie Smith (1984) Peggy Ashcroft (1985) Maggie Smith (1986) Anne Bancroft (1987) Maggie Smith (1988) Pauline Collins (1989)
1990–1999	Jessica Tandy (1990) Jodie Foster (1991) Emma Thompson (1992) Holly Hunter (1993) Susan Sarandon (1994) Emma Thompson (1995) Brenda Blethyn (1996) Judi Dench (1997) Cate Blanchett (1998) Annette Bening (1999)
2000–2009	Julia Roberts (2000) Judi Dench (2001) Nicole Kidman (2002) Scarlett Johansson (2003) Imelda Staunton (2004) Reese Witherspoon (2005) Helen Mirren (2006) Marion Cotillard (2007) Kate Winslet (2008) Carey Mulligan (2009)
2010–2019	Natalie Portman (2010) Meryl Streep (2011) Emmanuelle Riva (2012) Cate Blanchett (2013) Julianne Moore (2014) Brie Larson (2015) Emma Stone (2016) Frances McDormand (2017) Olivia Colman (2018) Renée Zellweger (2019)
2020–2029	Frances McDormand (2020) Joanna Scanlan (2021) Cate Blanchett (2022) Emma Stone (2023)