Dzwonecznik wonny – Wikipedia, wolna encyklopedia

Dzwonecznik wonny
Ilustracja
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

astropodobne

Rząd

astrowce

Rodzina

dzwonkowate

Rodzaj

dzwonecznik

Gatunek

dzwonecznik wonny

Nazwa systematyczna
Adenophora liliifolia (L.) Besser
Monogr. Campan. 358 1830[3]
Synonimy
  • Adenophora polymorpha Ledeb.
  • Campanula liliifolia L.[4]
Multimedia w Wikimedia Commons

Dzwonecznik wonny[5] (Adenophora liliifolia (L.) Besser) – gatunek rośliny wieloletniej z rodziny dzwonkowatych. Występuje w Azji i Europie[4]. W Polsce ma swoją północno-zachodnią granicę występowania i jest bardzo rzadki. Występował na ok. 100 stanowiskach w północno-wschodniej części kraju i w pasie wydm nadmorskich, na wielu z nich jednak już wyginął[6].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Pokrój
Roślina o wysokości do 50 cm, rzadko wyższa. Ma wzniesioną łodygę i burakowato zgrubiały korzeń[7]
Liście
Ulistnienie skrętoległe. Liście odziomkowe na długich ogonkach i dość wcześnie obumierające, dolne łodygowe krótkoogonkowe, podłużnie jajowate, o piłkowanych brzegach, górne lancetowate i prawie całobrzegie. Na spodniej stronie (szczególnie na nerwach) owłosione krótkimi i szorstkimi włoskami[7].
Kwiaty
Zebrane w dużą, szeroko rozpostartą wiechę. Kwiaty pachnące, jasnoniebieskie, o długości 12–20 mm. Dwukrotnie krótszy od korony kielich złożony jest z 5 lancetowatych i gruczołkowato ząbkowanych (czasami całobrzegich) działek. Szerokodzwonkowata korona o łatkach krótszych od rurki. Wewnątrz korony dwukrotnie od niej dłuższy słupek z 3 znamionami, o szyjce górą zgrubiałej i brodawkowato owłosionej. U nasady słupka pierścień miodników. 5 pręcików o spłaszczonych i orzęsionych nitkach[8].
Owoc
Odwrotnie gruszkowata, kanciasta torebka otoczona wieńcem trwałych działek kielicha. Otwiera się trzema otworami przy nasadzie. Nasiona brunatne, drobne, wąsko oskrzydlone, o długości do 1,7 mm[8].

Biologia i ekologia[edytuj | edytuj kod]

Rozwój
Bylina, hemikryptofit. Kwitnie od czerwca do sierpnia. Roślina miododajna, zapylana przez liczne gatunki owadów. Czasami trzmiele wykonują otwór z boku korony rabując nektar i nie dokonując zapylenia. Nasiona dojrzewają we wrześniu i rozsiewają się w ciągu 3 miesięcy. Kiełkują dobrze. Rozmnaża się głównie przez nasiona, ale czasami (rzadko) także wegetatywnie przez podział bryły korzeniowej[8].
Siedlisko
Świetliste lasy, zarośla i ich obrzeża. Preferuje gleby lessowe lub piaszczysto-gliniaste. Szczególnie preferuje świetliste, bogate w gatunki lasy dębowe[8]./
Genetyka
Liczba chromosomów 2n = 34[6].

Zagrożenia i ochrona[edytuj | edytuj kod]

Gatunek objęty w Polsce ścisłą ochroną. Według Czerwonej listy roślin i grzybów Polski (2006) jest to gatunek wymierający (kategoria zagrożenia E)[9], w wydaniu z 2016 roku otrzymał kategorię CR[10]. Według Polskiej Czerwonej Księgi Roślin jest gatunkiem krytycznie zagrożonym (kategoria CR)[11]. Występuje na obszarze Ojcowskiego, Poleskiego i Wigierskiego Parku Narodowego, Mazurskiego Parku Krajobrazowego, Przemyskich Parków Krajobrazowych i w kilku rezerwatach przyrody. Głównym zagrożeniem dla gatunku jest utrata naturalnych siedlisk oraz niszczenie okazów przez ich pozyskiwanie z siedlisk naturalnych.

Znaczenie[edytuj | edytuj kod]

Jest uprawiany jako roślina ozdobna. Nadaje się do ogrodów skalnych, na rabaty i na kwiat cięty. Ma takie same wymagania, jak dzwonki (Campanula). Najlepiej rośnie na wilgotnej, żyznej i przepuszczalnej glebie, w pełnym słońcu lub w częściowym zacienieniu. Rozmnaża się z nasion wysiewanych jesienią, lub wiosną przez podział bryły korzeniowej lub przez sadzonki z podstawy pędów[12].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-14] (ang.).
  3. ↑ The Plant List. [dostęp 2017-03-12].
  4. ↑ a b Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-06-29].
  5. ↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
  6. ↑ a b Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Czerwona księga Karpat Polskich. Kraków: Instytut Botaniki PAN, 2008. ISBN 978-83-89648-71-6.
  7. ↑ a b Halina Piękoś-Mirkowa, Zbigniew Mirek: Rośliny chronione. Warszawa: Multico Oficyna Wyd., 2006. ISBN 978-83-7073-444-2.
  8. ↑ a b c d Natura 2000 – gatunki roślin. Dzwonecznik wonny. [dostęp 2017-03-12].
  9. ↑ Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda, Zbigniew Szeląg (red.). Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, 2006. ISBN 83-89648-38-5.
  10. ↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.
  11. ↑ Zarzycki K., Kaźmierczakowa R., Mirek Z.: Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone.. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2014. ISBN 978-83-61191-72-8.
  12. ↑ Geoffrey Burnie i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Dzwonecznik_wonny&oldid=72986515”