Duma Państwowa (Imperium Rosyjskie) – Wikipedia, wolna encyklopedia

Sala posiedzeń Dumy 1906–1917 w Pałacu Taurydzkim. Widok prezydium

Duma Państwowa (ros. Государственная дума) – izba niższa parlamentu[1] Imperium Rosyjskiego w latach 1906–1917.

Geneza, historia[edytuj | edytuj kod]

Z powodu kryzysu państwa wywołanego przez rewolucję 1905 roku, car Mikołaj II zmuszony był zgodzić się na ustanowienie Dumy; miała ona pełnić funkcję parlamentu w Rosji, rządzonej dotychczas na zasadzie nieograniczonego carskiego absolutyzmu (samodzierżawie). Duma została powołana na mocy manifestu cesarza z 6 sierpnia?/19 sierpnia 1905.

Mowa tronowa Mikołaja II przy otwarciu I Dumy w 1906. Pałac Zimowy, Sankt Petersburg.

Pierwsza Duma zebrała się w kwietniu 1906 (27 kwietnia?/10 maja 1906). W skład pierwszej Dumy wchodziło 478 posłów, w tym 54 posłów polskich (36 posłów z guberni Królestwa Polskiego, w tym 34, którzy utworzyli Koło Polskie i 19 posłów z Koła Kresowego). Stosunkowo wolne wybory wprowadziły do niej wielu posłów o poglądach socjalistycznych i liberalnych, którzy domagali się dalszych reform, m.in. prawa do mianowania ministrów. W izbie dominowała liberalna Partia Konstytucyjno-Demokratyczna, która zdobyła 179 mandatów (37,4%)[2]. Duma została rozwiązana przez cara zaledwie 10 tygodni po rozpoczęciu funkcjonowania.

Druga Duma, zebrana 5 marca 1907, była jeszcze bardziej radykalna i również trwała krótko. Druga Duma liczyła 518 posłów, w tym 46 posłów polskich (35 posłów z Królestwa i 11 posłów z Koła Kresowego).

Wybory do Trzeciej Dumy odbyły się przy zmienionej ordynacji wyborczej, ograniczającej poprzez system kurialny reprezentację robotników, chłopów i nierosyjskich narodowości Imperium; umożliwiły one większą reprezentację warstw społeczeństwa przychylnych absolutyzmowi monarchy. Dopiero ta Trzecia Duma, dużo bardziej konserwatywna od poprzednich, przetrwała pełną kadencję, od 1907 do 1912. W jej skład weszło 12 posłów z Królestwa Polskiego (w tym 11 związanych z endecją) i 7 z ziem zabranych.[3]

Czwarta Duma, w latach 1912–1917, była właściwie tylko klubem dyskusyjnym i oferowała bardzo ograniczoną krytykę rządów cara. W jej skład weszło 9 posłów z Królestwa Polskiego i 4 z ziem zabranych. W czasie rewolucji lutowej Duma wyłoniła tzw. Komitet Tymczasowy Dumy, który w porozumieniu z Radą Delegatów Robotniczych i Żołnierskich w Piotrogrodzie powołał 15 marca 1917 Rząd Tymczasowy. Od marca 1917 Duma nie zebrała się ani razu, choć regularnie zbierał się Komitet Tymczasowy Dumy. 8 października 1917 Duma została rozwiązana przez Rząd Tymczasowy w związku z ogłoszeniem Rosji republiką i przygotowaniem do wyborów Zgromadzenia Konstytucyjnego (Konstytuanty) Rosji.

Miejscem obrad Dumy był Pałac Taurydzki w Sankt Petersburgu.

Izba plenarna Pierwszej Dumy w Pałacu Taurydzkim. Widok ogólny.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. Izbą wyższą była Rada Państwa.
  2. Richard Pipes, Rewolucja rosyjska, Tadeusz Szafar (tłum.), Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 1994, ISBN 83-01-11521-1, OCLC 69600798.
  3. Stefan Kieniewicz, Historia Polski 1795-1918, Wydawnictwo Naukowe PWN, 1996, s. 443 (pol.).

Przewodniczący Dumy Państwowej Imperium Rosyjskiego[edytuj | edytuj kod]

Niektórzy polscy posłowie do Dumy[edytuj | edytuj kod]

 Osobne artykuły: Koło Polskie w DumieKoło Kresowe.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]