Dolph Lundgren – Wikipedia, wolna encyklopedia

Dolph Lundgren

Dolph Lundgren (2018)
Imię i nazwisko	Hans Lundgren
Data i miejsce urodzenia	3 listopada 1957 Spånga-Tensta
Zawód	aktor, reżyser, producent, scenarzysta
Współmałżonek	Anette Qviberg (1994-2011; rozwód) Emma Krokdal (od 2023)
Lata aktywności	od 1978
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Dolph Lundgren, właśc. Hans Lundgren^[1][2] (ur. 3 listopada 1957 w Spånga-Tensta) – szwedzki aktor kina akcji, okazjonalnie reżyser, producent i scenarzysta filmowy^[3][4].

Zaliczany jest, obok Sylvestera Stallone, Arnolda Schwarzeneggera, Chucka Norrisa, Bruce’a Willisa, Stevena Seagala oraz Jeana-Claude’a Van Damme’a, do pokolenia aktorów filmowych stanowiących plejadę gwiazd kina akcji lat 80. XX w.^[5]. Według analizy magazynu „Superinteressante” Dolph Lundgren zabił w filmach najwięcej osób (662)^[6].

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Rodzina i edukacja[edytuj | edytuj kod]

Dorastał w rodzinie luterańskiej^[7] w Sztokholmie jako syn Sigrid Birgitty (z domu Tjerneld), nauczycielki języka szwedzkiego, i Karla Johan Hugo Lundgrena, inżyniera i ekonomisty szwedzkiego rządu^[8]. Wychowywał się z dwiema siostrami i starszym bratem Johanem. Jak twierdził Lundgren, jego ojciec był tyranem, dał upust swojej frustracji, wyżywając się na żonie i najstarszym synu, a w trakcie jego tyrad nazwał Dolpha „przegranym”, co zmotywowało go później do pracy nad sobą, by udowodnić sobie i innym, że „da radę, bo jest silny i inteligentny”^[9]. Miał trudne relacje z ojcem, co było powodem jego uczestnictwa w ciężkich sportach, takich jak boks czy karate^[9]. Jednocześnie powiedział też: Wciąż kocham ojca, bez względu na to, co się stało. Jest wiele rzeczy, które w nim nadal podziwiam. Jako dziecko byłem chyba za bardzo uparty^[9].

Jako dziecko cierpiał z powodu alergii. W wieku siedmiu lat próbował trenować judo i gōjū-ryū. Jako 10-latek trenował kyokushin karate. Gdy miał 13 lat, przeniósł się do domu dziadków w Nyland w Ångermanland. Początkowo grał na bębnach i miał aspiracje, aby stać się gwiazdą rocka. Jako nastolatek zaczął trenować z hantlami i ciężarkami. Mimo zainteresowania muzyką i sztuką, chciał zostać inżynierem (podobnie jak jego ojciec). W wieku 14 lat rozpoczął regularne treningi karate. Stał się też zapalonym fanem piłki nożnej, kibicującym klubowi Everton F.C. i śledzącym mistrzostwa Europy i świata w piłce nożnej^[10].

Po ukończeniu szkoły średniej w latach 70. pomieszkiwał w Stanach Zjednoczonych, korzystając z różnych stypendiów naukowych, studiował chemię na Uniwersytecie Stanu Waszyngton i Uniwersytecie w Clemson. Z tego pierwszego otrzymał dyplom w dziedzinie chemii, idąc w ślady ojca i starszego brata, a następnie przez rok służył w szwedzkiej piechocie morskiej w Kustjägare (KJ). Podczas służby wojskowej poznał inne sztuki walki. Ukończył także studia magisterskie w zakresie inżynierii chemicznej w Królewskim Instytucie Technicznym w Sztokholmie.

W 1975 osiągnął dan czarnego pasa w kyokushin^[6]. W 1978 był kapitanem szwedzkiej drużyny kumite-karate^[11]. W 1979 był groźnym konkurentem w World Open Tournament (zorganizowanym przez Kyokushin Karate Organization). Wygrał Mistrzostwa Europy w wadze ciężkiej w karate kyokushin w 1980 i 1981, a w 1982 uzyskał mistrzostwo w Australii.

W 1982 odebrał dyplom magistra chemii na Uniwersytecie w Sydney^[12]. Podczas pobytu w Sydney pracował jako ochroniarz w nocnym klubie w okolicy King Cross^[13]. W 1983 za bardzo dobre wyniki w nauce otrzymał stypendium Fulbrighta, dające mu wstęp na Instytut Techniczny Massachusetts^[14]. W 1983 został zatrudniony przez Grace Jones jako ochroniarz^[15] i oboje zostali kochankami. Razem z Jones wyjechał do Nowego Jorku^[16]. Pracował jako model dla nowojorskiej Zoli Agency, reklamując odzież i sprzęt sportowy. Zarabiał na życie również jako ochroniarz w nocnym klubie The Limelight na Manhattanie, pracując z Chazzem Palminteri, skąd jednak został zwolniony^[12]. W ciągu dnia uczył się aktorstwa w Warren Robertson Theatre Workshop z Andie MacDowell i Tomem Hulce. Spędzał czas w Studio 54 i The Factory Andy’ego Warhola^[17], gdzie poznał takie sławy jak Robert Mapplethorpe, Keith Haring, Michael Jackson czy David Bowie.

Początki kariery[edytuj | edytuj kod]

Grace Jones pomogła Lundgrenowi zdobyć pierwszą rolę filmową^[18]. Lundgren zadebiutował w niewielkiej roli Venza, jednego ze złoczyńców, agenta KGB w scenie z generałem Gogolem (Walter Gotell) w 14. filmie z cyklu o Jamesie Bondzie – Zabójczy widok (A View to a Kill, 1985) u boku Rogera Moore w roli głównej^[19]. W lipcu 1985 wziął udział w sesji zdjęciowej Helmuta Newtona dla magazynu „Playboy”^[20][21]. Był przesłuchany do roli w sequelu Rambo II (1985)^[22]. Zwrócił na siebie uwagę kreacją radzieckiego boksera Iwana Drago w sensacyjnym dramacie sportowym Rocky IV (1985)^[23], za którą otrzymał nagrodę Marshall Trophy na festiwalu filmowym w Naperville w Illinois. Znalazł się na okładkach wielu magazynów sportowych, m.in. „Sports & Fitness” (w marcu 1986), „Men’s Fitness” (we wrześniu 1987), „Muscle & Fitness” (w sierpniu 1987, w grudniu 1991, w maju 2015, w styczniu 2017 w edycji brytyjskiej) czy „The Muscle Magazine” (1988 w hiszpańskiej edycji)^[24].

Był brany pod uwagę do roli Bena Richardsa w Uciekinierze (1987)^[22], którego ostatecznie zagrał Arnold Schwarzenegger. Wkrótce wsławił się główną rolą komiksowego He-Mana w filmie fantasy Władcy wszechświata (Masters of the Universe, 1987)^[25]. Jednak krytycy nie szczędzili mu słów krytyki, wytykając, że jedyne plusy jego aktorstwa wynikają z jego fizyczności. Następnie wcielił się w rosyjskiego agenta KGB w sensacyjnym filmie wojennym Czerwony skorpion (Red Scorpion, 1989) oraz zagrał samotnego mściciela, policjanta-weterana wojennego Franka Castle, w filmie Punisher (The Punisher, 1989), gdzie wykonał większość popisów kaskaderskich^[26].

W dreszczowcu fantastycznonaukowym Mroczny anioł (Dark Angel, 1990) zagrał postać policjanta Jacka Caine’a, walczącego z tytułowym przybyszem z kosmosu, który zagraża ludzkości. Andrzej Żuławski powierzył mu rolę francuskiego kapitana Criona w przygodowym dramacie wojennym Tygrys (Le Tigre, 1990), którego akcja rozgrywała się podczas upadku Điện Biên Phủ; projekt został przerwany ze względu problemy finansowe producenta^[27]. W czarnej komedii sensacyjnej Ostry poker w Małym Tokio (Showdown in Little Tokyo, 1991) u boku Brandona Lee pojawił się jako Chris Kenner, detektyw z Los Angeles tropiący szefa Yakuzy^[28].

Rozwój kariery[edytuj | edytuj kod]

Lundgren stał się ikoną kina akcji po udziale w sensacyjnym dramacie fantastycznonaukowym Ronalda Emmericha Uniwersalny żołnierz (Universal Soldier, 1992)^[29], gdzie został obsadzony w roli antagonisty sierżanta Andrew Scotta – żołnierza-cyborga GR13, przeciwnika Jeana-Claude’a Van Damme’a. Emmerich miał ambicje, aby konflikt dwóch żołnierzy przywodził na myśl Czas apokalipsy^[30]. W 1992 Van Damme i Lundgren promowali Uniwersalnego żołnierza na 45. Festiwalu Filmowym w Cannes, gdzie na czerwonym dywanie obaj cedząc słowa przepychali się na oczach dziennikarzy i ochroniarzy, a tym samym stali bohaterami jednego z najsłynniejszych skandali w historii festiwalu. Po latach Lundgren przyznał, że bójka została dokładnie zaplanowana^[31]. Film Emmericha powstał za 23 mln dolarów i przyniósł producentom 13 mln zysku^[32]. Van Damme i Lundgren spotkali się planie filmowym wielokrotnie. Zagrali razem w dwóch sequelach Uniwersalnym żołnierzu: Regeneracji (2009) i Uniwersalnym żołnierzu: Dniu odrodzenia (2012), dwóch sequelach Niezniszczalnych 2 (2012) i Niezniszczalnych 3 (2014) oraz w dreszczowcu W Otchłani (Black Water, 2018), opowieści dziejącej się w tajemniczej łodzi podwodnej, która służy jako więzienie dla CIA.

Wystąpił gościnnie w teledyskach: „Body Count’s in the House” (1992) zespołu Body Count, „Space” (2006) Irson Kudikowej i „Believer” (2017) grupy Imagine Dragons. W 1994 związał się z nowojorskim Ensemble Studio Theater i występował z Group of Eight. W cyberpunkowym dreszczowcu fantastycznonaukowym Johnny Mnemonic (1995) z Keanu Reevesem wystąpił w roli ulicznego kaznodziei-zabójcy^[33]. Kolejne projekty przeznaczane na rynek wideo z jego udziałem nie przykuwały zbyt dużej uwagi. Był kapitanem drużyny pięcioboistów Stanów Zjednoczonych na igrzyskach w 1996^[6]. Miał wystąpić w realizacji Meltdown (1994) na podstawie scenariusza Johna Carpentera, która nie doszła do skutku. Planowo miał zagrać w komedii Złodziej prędkości (RPM, 1997), napisanej i wyreżyserowanej przez Rogera Avary’ego, ale projekt został porzucony z powodów budżetowych i wycofania się New Line Cinema z dystrybucji; ostatecznie został napisany i wyreżyserowany przez Iana Sharpa bez udziału Lundgrena. Był kandydatem do roli Fantoma / Kita Walkera w filmie przygodowym Fantom (1996)^[22]. Kandydował do roli niepokonanego wojownika Tygrysa z Gaulu w epickim filmie historycznym Ridleya Scotta Gladiator (2000)^[34], którą zagrał Sven-Ole Thorsen.

Od 2004 zajął się reżyserią. Wśród projektów wyreżyserowanych przez Lundgrena znalazły się filmy akcji klasy „B”, w tym Obrońca (The Defender, 2004), Mechanik: Czas zemsty (The Mechanik, 2005) w którym zagrał także postać byłego komandosa Nikolaja Czerenienko, Morderczy występ (Command Performance, 2009) i Zlecenie na śmierć (Icarus, 2010). Do niektórych ze swoich filmów pisał scenariusze. W dramacie przygodowym Nowe imperium (L’Inchiesta, 2006) wcielił się w postać nordyckiego niewolnika Briksosa. W przygodowym filmie akcji Niezniszczalni (The Expendables, 2010) wystąpił z największymi gwiazdami kina sensacyjnego lat 80. i 90.: Arnoldem Schwarzeneggerem, Sylvestrem Stallone i Bruce’em Willisem.

W 2007 stoczył pokazową walkę bokserską z Olegiem Taktarowem^[35]. W 2008 prowadził odcinek szwedzkiej audycji radiowej Sveriges Radio P1 Sommar. W 2013 został uhonorowany nagrodą za całokształt twórczości jako najlepszy aktor historycznego hitu kinowego Rocky IV na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym CineRockom.

W 2016 dołączył do piątego sezonu serialu The CW Arrow jako czarny charakter Konstantin Kovar^[36]. W reklamie Volvo (2018) wystąpił w roli ostrego sierżanta^[37].

W 2018, po 33 latach, powrócił na kinowy ekran jako Ivan Drago w filmie Creed II^[38]. Wraz z Florianem Munteanu, grającym w filmie jego syna Viktora, trafił na okładkę „Men’s Health” w grudniu 2018^[39]. W 2019 przyjął Nagrodę Palacza Cygar Roku przyznaną przez nowojorską firmę M. Shanken Communications, Inc. za całokształt twórczości^[40]. W dreszczowcu Operacja Seawolf (Operation Seawolf, 2022) z Frankiem Grillo o ataku niemieckiego okrętu podwodnego na Nowy Jork pod koniec II wojny światowej^[41] został obsadzony w głównej roli jako kapitan Hans Kessler. W 2022 został gwiazdą reklamy Old Spice^[42].

Życie prywatne[edytuj | edytuj kod]

W latach 1990–1991 był żonaty z Peri Momm^[43]. W czasie związku z piosenkarką Grace Jones (1983-1986)^[44] regularnie uprawiał seks grupowy^[45]. Spotykał się z modelką Janice Dickinson^[46].

27 lutego 1994 w Sztokholmie ożenił się z projektantką biżuterii i stylistką w Marbella Anette Qviberg^[47], z którą ma dwie córki – Idę Sigrid (ur. 29 kwietnia 1996 w Sztokholmie) i Gretę Eveline (ur. 30 listopada 2002 w Sztokholmie). Rozwiedli się w 2011^[48]. W latach 2011–2017 był związany z młodszą o 24 lata Jenny Sandersson^[49][50][51]. W czerwcu 2020 zaręczył się z norweską trenerką personalną Emmą Krokdal, młodszą od niego o 39 lat^[52][53], z którą zwarł związek małżeński 13 lipca 2023 na Mykonos^[54] w Grecji.

W 2015 zdiagnozowano u niego raka nerki; w tym czasie przeszedł kilka operacji, podczas których usunięto mu sześć guzów^[55]. We wrześniu 2022 przeszedł skomplikowaną operację lewej kostki ze względu na niezaleczoną kontuzję od lat 70., której uległ podczas służby w szwedzkiej piechocie morskiej w Kustjägare^[56].

Filmografia[edytuj | edytuj kod]

Filmy[edytuj | edytuj kod]

Seriale TV[edytuj | edytuj kod]

Nagrody[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

• Dolph Lundgren w bazie IMDb (ang.)
• Dolph Lundgren w bazie Filmweb
• Dolph Lundgren w bazie Notable Names Database (ang.)