Dąbrowa Miejska – Wikipedia, wolna encyklopedia

Dąbrowa Miejska
Städtisch-Dombrowa
Część dzielnicy Stroszek-Dąbrowa Miejska
Ilustracja
Dąbrowa Miejska (las) z lotu ptaka, z lewej staw Brandka, z prawej Miechowice
Państwo

 Polska

Województwo

 śląskie

Miasto

Bytom

Wysokość

297[1] m n.p.m.

Położenie na mapie Bytomia
Mapa konturowa Bytomia, blisko centrum u góry znajduje się punkt z opisem „Dąbrowa Miejska”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole znajduje się punkt z opisem „Dąbrowa Miejska”
Położenie na mapie województwa śląskiego
Mapa konturowa województwa śląskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Dąbrowa Miejska”
Ziemia50°22′37″N 18°53′23″E/50,376944 18,889861
Restauracja Waldschloss, ok. 1908 r., niemiecka pocztówka
Kościół pw. św. Józefa Robotnika w 2011 roku

Dąbrowa Miejska (dawniej Dąbrowa[2], niem. Städtisch-Dombrowa[1][3][4], Beuthen-Dombrowa[5], od 1936 roku Beuthen Stadtwald[6][7]) – dawna dzielnica Bytomia[8], obecnie część dzielnicy Stroszek-Dąbrowa Miejska, a także nazwa ulicy łączącej bytomskie Śródmieście ze Stolarzowicami[9].

Położenie[edytuj | edytuj kod]

Większość zabudowań dawnej Dąbrowy Miejskiej obejmowała rejon obecnych ulic: Strzelców Bytomskich (niem. Tarnowitzer Chaussee), Celnej, Węglowej i Leśnej[10].

Historia[edytuj | edytuj kod]

Obszar lasu zwanego Dąbrową co najmniej od 1459 roku należał do Bytomia[7][11], służąc jako źródło drewna dla mieszkańców miasta i okolicy[10] oraz częściowo do wypasu zwierząt gospodarskich[11]. Las miejski (niem. Stadtwald[12]) jako nazwa kompleksu leśnego Dąbrowa był wzmiankowany w 1645 roku[13]. Na początku XIX wieku miejscowi chłopi wydobywali ze swoich pól rudę żelaza, co zaowocowało żądaniami opłat ze strony miasta. Eksploatacja rudy ze względu na koszty przekraczała jednak możliwości pojedynczych chłopów, co w konsekwencji poskutkowało przekazaniem praw wydobycia w 1831 roku w ręce Szymona Friedländera, założyciela kopalni „Magdalena”[11].

Rozwój dzielnicy był związany z industrializacją Górnego Śląska[10] – w połowie XIX wieku z inicjatywy Maurycego Friedländera[12] na terenie dzielnicy powstało kilka kopalni cynku i galmanu[3]. Jedną z nich była kopalnia galmanu „Magdalena”[7], która dała również początek kolonii Magdalena[10] oraz kopalnia „Minerva”, którą wykupił koncern Georg von Giesches Erben[14].

W 1830 roku powstała główna szosa prowadząca z Bytomia do Tarnowskich Gór (niem. Tarnowitzer Chaussee, późniejsza ulica Strzelców Bytomskich), wokół niej budowano domy zaliczane do Dąbrowy Miejskiej[7]. W 1859 roku Stadtwald był zamieszkały przez 1679 osób, znajdowały się na jego terenie 54 prywatne domy i 5 zakładów przemysłowych[15]. Wyodrębniono leśnictwo Dąbrowa (niem. Forstanteil Dombrowa), którego powierzchnia w połowie XIX wieku wynosiła około 1762 mórg[15], zaś w obrębie Dąbrowy Miejskiej wyróżniono kolonię Dąbrowa (niem. Dombrowa), na którą około 1863 roku składały się 24 domy z 261 mieszkańcami[3]. W 1859 roku otwarto katolicką szkołę[7], do której w II połowie XIX wieku uczęszczało 60 dzieci[3]. W 1881 roku założono w Dąbrowie kopalnię rud cynku i ołowiu „Nowy Dwór”[10]. Od 1873 roku funkcjonowała również w Dąbrowie kopalnia rud cynku i ołowiu „Nowa Wiktoria” (niem. Neue Victoria)[7][16], której obszar górniczy został włączony później do kopalni „Nowy Dwór”[17][1][10]. Pod koniec XIX wieku pojawiły się pierwsze kamienice czynszowe, później także biblioteka i poczta[10], a kolonia przekształciła się w północne przedmieście Bytomia.

Na terenach leśnych Dąbrowy Miejskiej w 1913 roku urządzono park leśny (niem. Waldpark)[18]. Na jego terenie działała restauracja Waldschloss (Zameczek Leśny[7])[1], której właścicielem był Arthur Limmert[10]. Budynek restauracji został zburzony w latach 30. XX wieku na skutek szkód górniczych[7]. Zastąpiono go około 1935 roku nowym budynkiem, również wyburzonym z uwagi na szkody górnicze w latach 70. XX wieku[7].

Przystanek Bytom Północny w 2013 roku
Przystanek kolei wąskotorowej Dąbrowa Miejska w 2018 roku

W 1903 roku otworzono przystanek kolejowy w pobliżu Zameczku (późniejszy przystanek Bytom Północny)[7]. Od 1913 do 1968 roku kursowała linia tramwajowa (nr 33) z centrum Bytomia do Dąbrowy Miejskiej, która umożliwiała dotarcie do restauracji i parku[10][7]. W 1922 roku Dąbrowa Miejska pozostała w Niemczech[10]. Z tego okresu pochodziły zabudowania przy obecnej ulicy Celnej (niem. Zollstrasse), gdzie wzniesiono domy dla celników[10]. Również w 1922 roku powstała kolejna restauracja o nazwie Grenzbaude[10]. W północnej części dzielnicy funkcjonowała od 1928 roku Kopalnia Węgla Kamiennego „Bytom”[19] (niem. Beuthengrube) ze szkołą przemysłową[20] oraz tartakiem[21]. Przy kopalni wybudowano kolonię domów mieszkalnych o identycznej nazwie (niem. Beuthengrube, śl. Bojtnerka). W latach 1927–1928 w centrum Dąbrowy Miejskiej zbudowano kościół św. Józefa Robotnika według projektu Theodora Ehla[10][12][7], wyburzony w 2016 roku. W 1936 roku dotychczasowa nazwa miejscowości i lasu Beuthen-Dombrowa została zmieniona na Beuthen Stadtwald[6]. W czasie II wojny światowej na terenie Dąbrowy Miejskiej działały dwa obozy jenieckie: jeden dla jeńców włoskich, drugi dla ukraińskich[10]. Po II wojnie światowej Waldpark został przemianowany na Park im. Ludwika Waryńskiego. Jego powierzchnia wynosiła wówczas około 600 hektarów[22]. Na terenie parku znajdowała się murowana kapliczka Maria im Walde[23].

Współczesność[edytuj | edytuj kod]

Większość zabudowań Dąbrowy Miejskiej w latach 80. i 90. XX wieku została wyburzona na skutek szkód górniczych[7]. Na terenie dzielnicy doszło do największego w Bytomiu obniżenia terenu na skutek robót górniczych – blisko 37 metrów poniżej pierwotnego poziomu[24]. Jednym z ostatnich istotnych zlikwidowanych budynków była szkoła[8]. W 2016 roku również z powodu szkód górniczych wyburzono parafialny kościół św. Józefa Robotnika w Bytomiu[25].

Obecnie w Dąbrowie Miejskiej znajduje się hostel i kilka firm usługowo-handlowych[7], a dawny las od 2012 roku przecina Autostrada A1[10].

W nazwach kilku przystanków (w większości na żądanie) autobusowych i tramwajowych Zarządu Transportu Metropolitalnego zlokalizowanych w dawnej dzielnicy występuje człon „Dąbrowa Miejska”. Są to: Dąbrowa Miejska Celna n/ż, Dąbrowa Miejska Centrum Handlowe, Dąbrowa Miejska Kościół n/ż, Dąbrowa Miejska Leśna, Dąbrowa Miejska n/ż oraz Dąbrowa Miejska Węglowa n/ż[26].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b c d Mapa Bytom 1933 ↓.
  2. ↑ Drabina 2010 ↓.
  3. ↑ a b c d Gramer 1863 ↓, s. 230.
  4. ↑ Rymut 1997 ↓.
  5. ↑ Berg- und Hütten-Kalender für das Schaltjahr 1860, Essen: Druck und Verlag von G. D. Bädeker, 1859, s. 134, Jg. V.
  6. ↑ a b Długoborski, Jaros 1979 ↓.
  7. ↑ a b c d e f g h i j k l m n Krawczyk, Nadolski 2010 ↓.
  8. ↑ a b Kamiński 1995 ↓.
  9. ↑ www.jaki-kod.pl – Ulica Dąbrowa Miejska Bytom.
  10. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o Dziembała ↓.
  11. ↑ a b c Bobek 2009 ↓.
  12. ↑ a b c Czerwiński ↓.
  13. ↑ Gramer 1863 ↓, s. 228.
  14. ↑ Sulik 1979 ↓.
  15. ↑ a b Gramer 1863 ↓, s. 229.
  16. ↑ Majorczyk 1985 ↓, s. 57.
  17. ↑ Majorczyk 1985 ↓, s. 63.
  18. ↑ Zeszyty Naukowe... 1993 ↓.
  19. ↑ Rocznik Przemysłu Odrodzonej Polski 1948 ↓, s. 96.
  20. ↑ Rocznik Przemysłu Odrodzonej Polski 1948 ↓, s. 10-b(78).
  21. ↑ Rocznik Przemysłu Odrodzonej Polski 1948 ↓, s. 451.
  22. ↑ Jurkiewicz, Ziemba 1962 ↓.
  23. ↑ Gazeta Miechowic 2015 ↓.
  24. ↑ Solarski 2013 ↓.
  25. ↑ Mikrut-Majeranek 2016 ↓.
  26. ↑ Lista przystanków: Bytom. [w:] Zarząd Transportu Metropolitalnego [on-line]. [dostęp 2023-02-14]. (pol.).

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Dąbrowa_Miejska&oldid=69588222”