Costa-Gavras – Wikipedia, wolna encyklopedia

Costa-Gavras
Κώστας Γαβράς
	; Costa-Gavras (2015)
Prawdziwe imię i nazwisko	Konstantinos Gavras
Data i miejsce urodzenia	12 lutego 1933 ; Loutra Iraias
Zawód	reżyser, scenarzysta, producent filmowy
Współmałżonek	Michèle Ray
Lata aktywności	od 1958
	Odznaczenia
	Multimedia w Wikimedia Commons

Costa-Gavras, właśc. Konstantinos Gavras (ur. 13 lutego 1933 w Loutra Iraias) – francuski reżyser, scenarzysta i producent filmowy pochodzenia greckiego. Znany głównie z filmów politycznych.

Jego najbardziej cenionym filmem jest thriller polityczny Z (1969), nagrodzony m.in. Oscarami dla najlepszego filmu nieanglojęzycznego i za najlepszy montaż; nagrodą na 22. MFF w Cannes dla reżysera i za rolę męską oraz Złotym Globem dla najlepszego filmu zagranicznego.

W latach 1982–1987 był dyrektorem Cinémathèque française, największego na świecie archiwum filmowego.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Urodził się w małej wiosce w Arkadii. Po wojnie jego rodzina przeniosła się do Aten. Jego ojciec należał do lewicowej partyzantki EAM-ELASi był więziony za poglądy. Z tego powodu Costa-Gavras, by skończyć studia, wyemigrował najpierw do Stanów Zjednoczonych, a po skończeniu college’u – do Francji, gdzie studiował najpierw prawo, a potem reżyserię.

Po skończeniu studiów był m.in. asystentem René Claira. Swój pierwszy film Przedział morderców nakręcił w 1965. Polonicum w jego twórczości jest film Mała apokalipsa, zrealizowany w 1993.

Zasiadał w jury konkursu głównego na 29. MFF w Cannes (1976). Przewodniczył obradom jury na 58. MFF w Berlinie (2008).

Filmografia[edytuj | edytuj kod]

1965: Przedział morderców (Compartiment tueurs)
1967: O jednego za wiele (1 homme de trop)
1969: Z
1970: Zeznanie (L'aveu)
1972: Stan oblężenia (État de siège)
1975: Sekcja specjalna (Section spéciale)
1979: Blask kobiecości (Clair de femme)
1982: Zaginiony (Missing)
1983: Hanna K.
1988: Zdradzeni (Betrayed)
1989: Pozytywka (Music Box)
1993: Mała apokalipsa (La petite apocalypse)
1997: Miejski obłęd (Mad City)
2003: Amen.
2005: Ostre cięcia (Le couperet)
2009: Eden jest na zachodzie (Eden à l'Ouest)
2012: Żądza bankiera (Le capital)
2019: Dorośli w pokoju (Adults in the Room)

Nagrody i nominacje[edytuj | edytuj kod]

Rok	Festiwal, nagroda	Kategoria	Za	Wynik
1983	Nagroda Akademii Filmowej	Najlepszy scenariusz adaptowany	Zaginiony	Wygrana^[1]
1970	Nagroda Akademii Filmowej	Najlepsza reżyseria	Z	Nominacja^[1]
1970	Nagroda Akademii Filmowej	Najlepszy scenariusz adaptowany	Z	Nominacja^[1]
1983	Złoty Glob	Najlepszy scenariusz	Zaginiony	Nominacja^[2]
1983	Złoty Glob	Najlepszy reżyser	Zaginiony	Nominacja^[2]
1976	Złoty Glob	Najlepszy film nieangielskojęzyczny	Sekcja specjalna	Nominacja^[2]
1974	Złoty Glob	Najlepszy film nieangielskojęzyczny	Stan oblężenia	Nominacja^[2]
1971	Złoty Glob	Najlepszy film nieangielskojęzyczny	Zeznanie	Nominacja^[2]
1970	Złoty Glob	Najlepszy film nieangielskojęzyczny	Z	Wygrana^[2]
1983	Nagroda Brytyjskiej Akademii Filmowej	Najlepszy scenariusz	Zaginiony	Wygrana^[3]
1983	Nagroda Brytyjskiej Akademii Filmowej	Najlepsza reżyseria	Zaginiony	Nominacja^[3]
1970	Nagroda Brytyjskiej Akademii Filmowej	Najlepszy scenariusz	Z	Nominacja^[3]
1982	Festiwal Filmowy w Cannes	Złota Palma	Zaginiony	Wygrana^[4]
1975	Festiwal Filmowy w Cannes	Najlepszy reżyser	Sekcja specjalna	Wygrana^[4]
1975	Festiwal Filmowy w Cannes	Złota Palma	Sekcja specjalna	Nominacja
1969	Festiwal Filmowy w Cannes	Nagroda Jury	Z	Wygrana^[4]
1969	Festiwal Filmowy w Cannes	Złota Palma	Z	Nominacja
1983	Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Wenecji	Złoty Lew	Hanna K.	Nominacja
2002	Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Berlinie	Złoty Niedźwiedź	Amen.	Nominacja
1993	Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Berlinie	Złoty Niedźwiedź	Mała apokalipsa	Nominacja
1990	Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Berlinie	Złoty Niedźwiedź	Pozytywka	Wygrana
2018	Europejska Nagroda Filmowa	Osiągnięcia życia		Wygrana
2006	César	Najlepszy scenariusz adaptowany	Ostre cięcia	Nominacja
2003	César	Najlepszy scenariusz	Amen.	Wygrana
2003	César	Najlepszy film	Amen.	Nominacja
2003	César	Najlepszy montaż	Amen.	Nominacja
1980	César	Najlepszy film	Blask kobiecości	Nominacja
1980	César	Najlepszy reżyser	Blask kobiecości	Nominacja
1969	Nagroda Amerykańskiej Gildii Reżyserów Filmowych	Najlepsze osiągnięcie reżyserskie w filmie fabularnym	Z	Nominacja^[5]
1983	Nagroda Amerykańskiej Gildii Scenarzystów	Nagroda Amerykańskiej Gildii Scenarzystów	Zaginiony	Wygrana
1983	David di Donatello	Najlepszy film zagraniczny	Zaginiony	Nominacja
1983	David di Donatello	Najlepszy reżyser – film zagraniczny	Zaginiony	Nominacja
1983	David di Donatello	Najlepszy scenariusz – film zagraniczny	Zaginiony	Nominacja
2012	Międzynarodowy Festiwal Filmowy w San Sebastián	Nagroda Specjalna	Żądza bankiera	Wygrana
2012	Międzynarodowy Festiwal Filmowy w San Sebastián	Złota Muszla	Żądza bankiera	Nominacja
1969	Nagroda Stowarzyszenia Nowojorskich Krytyków Filmowych	Najlepszy reżyser	Z	Wygrana

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ ^a ^b ^c Search Results - Academy Awards Search | Academy of Motion Picture Arts & Sciences [online], awardsdatabase.oscars.org [dostęp 2019-01-06] .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Constantin Costa-Gavras [online], goldenglobes.com [dostęp 2019-01-06] (ang.).
↑ ^a ^b ^c BAFTA Awards Search | BAFTA Awards [online], awards.bafta.org [dostęp 2019-01-06] .
↑ ^a ^b ^c COSTA-GAVRAS [online], Festival de Cannes 2019 [dostęp 2019-01-06] (ang.).
↑ DGA Awards History [online], dga.org [dostęp 2019-01-06] .

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Costa-Gavras w bazie IMDb (ang.)
Costa-Gavras w bazie Filmweb

[oscar-1] Search Results - Academy Awards Search | Academy of Motion Picture Arts & Sciences [online], awardsdatabase.oscars.org [dostęp 2019-01-06] .

[glob-2] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Constantin Costa-Gavras [online], goldenglobes.com [dostęp 2019-01-06] (ang.).

[bafta-3] BAFTA Awards Search | BAFTA Awards [online], awards.bafta.org [dostęp 2019-01-06] .

[cannes-4] COSTA-GAVRAS [online], Festival de Cannes 2019 [dostęp 2019-01-06] (ang.).

[dga-5] DGA Awards History [online], dga.org [dostęp 2019-01-06] .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

1960-69	Przedział morderców (1965) O jednego za wiele (1967) Z (1969)
1970-79	Spowiedź (1970) Stan oblężenia (1972) Sekcja specjalna (1975) Blask kobiecości (1979)
1980-89	Zaginiony (1982) Hanna K. (1983) Narada rodzinna (1986) Zdradzeni (1988) Pozytywka (1989)
1990-99	Przeciw zapomnieniu (1991, segment) Mała apokalipsa (1993) Lumiere i spółka (1995, segment) Miejski obłęd (1997)
2000-09	Amen. (2002) Ostre cięcia (2005) Eden jest na zachodzie (2009)
2010-19	Żądza bankiera (2012) Dorośli w pokoju (2019)

1980–1989	Gregory Peck / Gene Tierney (1986) Glenn Ford (1987) Vittorio Gassman (1988) Bette Davis (1989)
1990–1999	Claudette Colbert (1990) Anthony Perkins (1991) Lauren Bacall (1992) Robert Mitchum (1993) Lana Turner (1994) Susan Sarandon / Catherine Deneuve (1995) Al Pacino (1996) Michael Douglas / Jeremy Irons (1997) Jeanne Moreau / Anthony Hopkins / John Malkovich (1998) Anjelica Huston / Fernando Fernán Gómez / Vanessa Redgrave (1999)
2000–2009	Michael Caine / Robert De Niro (2000) Julie Andrews / Warren Beatty / Francisco Rabal (2001) Jessica Lange / Bob Hoskins / Dennis Hopper / Francis Ford Coppola (2002) Robert Duvall / Sean Penn / Isabelle Huppert (2003) Annette Bening / Jeff Bridges / Woody Allen (2004) Willem Dafoe / Ben Gazzara (2005) Max von Sydow / Matt Dillon (2006) Liv Ullmann / Richard Gere (2007) Meryl Streep / Antonio Banderas (2008) Ian McKellen (2009)
2010–2019	Julia Roberts (2010) Glenn Close (2011) Oliver Stone / Ewan McGregor / Tommy Lee Jones / John Travolta / Dustin Hoffman (2012) Carmen Maura / Hugh Jackman (2013) Denzel Washington / Benicio del Toro (2014) Emily Watson (2015) Sigourney Weaver / Ethan Hawke (2016) Ricardo Darín / Monica Bellucci / Agnès Varda (2017) Hirokazu Koreeda / Danny DeVito / Judi Dench (2018) Penélope Cruz / Costa-Gavras / Donald Sutherland (2019)
2020–2029	Viggo Mortensen (2020) Johnny Depp / Marion Cotillard (2021) Juliette Binoche / David Cronenberg (2022) Javier Bardem / Víctor Erice / Hayao Miyazaki (2023)

1928–1950	Benjamin Glazer (1928) Hanns Kräly (1929) Joseph W. Farnham, Martin Flavin, Frances Marion i Lennox Robinson (1930) Howard Estabrook (1931) Edwin J. Burke (1932) Victor Heerman i Sarah Y. Mason (1933) Robert Riskin (1934) Dudley Nichols (1935) Pierre Collings i Sheridan Gibney (1936) Heinz Herald, Geza Herczeg i Norman Reilly Raine (1937) Ian Dalrymple, Cecil Arthur Lewis, W.P. Lipscomb i George Bernard Shaw (1938) Sidney Howard (1939) Donald Ogden Stewart (1940) Sidney Buchman i Seton I. Miller (1941) George Froeschel, James Hilton, Claudine West i Arthur Wimperis (1942) Philip G. Epstein, Julius J. Epstein i Howard Koch (1943) Frank Butler i Frank Cavett (1944) Charles Brackett i Billy Wilder (1945) Robert E. Sherwood (1946) George Seaton (1947) John Huston (1948) Joseph L. Mankiewicz (1949) Joseph L. Mankiewicz (1950)
1951–1975	Harry Brown i Michael Wilson (1951) Charles Schnee (1952) Daniel Taradash (1953) George Seaton (1954) Paddy Chayefsky (1955) John Farrow, S.J. Perelman i James Poe (1956) Carl Foreman i Michael Wilson (1957) Alan Jay Lerner (1958) Neil Paterson (1959) Richard Brooks (1960) Abby Mann (1961) Horton Foote (1962) John Osborne (1963) Edward Anhalt (1964) Robert Bolt (1965) Robert Bolt (1966) Stirling Silliphant (1967) James Goldman (1968) Waldo Salt (1969) Ring Lardner Jr. (1970) Ernest Tidyman (1971) Francis Ford Coppola i Mario Puzo (1972) William Peter Blatty (1973) Francis Ford Coppola i Mario Puzo (1974) Bo Goldman i Lawrence Hauben (1975)
1976–2000	William Goldman (1976) Alvin Sargent (1977) Oliver Stone (1978) Robert Benton (1979) Alvin Sargent (1980) Ernest Thompson (1981) Costa-Gavras i Donald E. Stewart (1982) James L. Brooks (1983) Peter Shaffer (1984) Kurt Luedtke (1985) Ruth Prawer Jhabvala (1986) Bernardo Bertolucci i Mark Peploe (1987) Christopher Hampton (1988) Alfred Uhry (1989) Michael Blake (1990) Ted Tally (1991) Ruth Prawer Jhabvala (1992) Steven Zaillian (1993) Eric Roth (1994) Emma Thompson (1995) Billy Bob Thornton (1996) Curtis Hanson i Brian Helgeland (1997) Bill Condon (1998) John Irving (1999) Stephen Gaghan (2000)
2001–2025	Akiva Goldsman (2001) Ronald Harwood (2002) Philippa Boyens, Peter Jackson i Fran Walsh (2003) Alexander Payne i Jim Taylor (2004) Larry McMurtry i Diana Ossana (2005) William Monahan (2006) Joel i Ethan Coenowie (2007) Simon Beaufoy (2008) Geoffrey Fletcher (2009) Aaron Sorkin (2010) Alexander Payne, Jim Rash i Nat Faxon (2011) Chris Terrio (2012) John Ridley (2013) Graham Moore (2014) Adam McKay i Charles Randolph (2015) Barry Jenkins i Tarell Alvin McCraney (2016) James Ivory (2017) Spike Lee, David Rabinowitz, Charlie Wachtel i Kevin Willmott (2018) Taika Waititi (2019) Christopher Hampton i Florian Zeller (2020) Sian Heder (2021) Sarah Polley (2022) Cord Jefferson (2023)

1940-1979	René Clément (1946) René Clément (1949) Luis Buñuel (1951) Christian-Jaque (1952) Jules Dassin / Siergiej Wasiljew (1955) Siergiej Jutkiewicz (1956) Robert Bresson (1957) Ingmar Bergman (1958) François Truffaut (1959) Julija Sołncewa (1961) Liviu Ciulei (1965) Siergiej Jutkiewicz (1966) Ferenc Kósa (1967) Glauber Rocha / Vojtěch Jasný (1969) John Boorman (1970) Miklós Jancsó (1972) Michel Brault / Costa-Gavras (1975) Ettore Scola (1976) Nagisa Ōshima (1978) Terrence Malick (1979)
1980-99	Werner Herzog (1982) Robert Bresson / Andriej Tarkowski (1983) Bertrand Tavernier (1984) André Téchiné (1985) Martin Scorsese (1986) Wim Wenders (1987) Fernando Solanas (1988) Emir Kusturica (1989) Pawieł Łungin (1990) Joel i Ethan Coenowie (1991) Robert Altman (1992) Mike Leigh (1993) Nanni Moretti (1994) Mathieu Kassovitz (1995) Joel i Ethan Coenowie (1996) Wong Kar-Wai (1997) John Boorman (1998) Pedro Almodóvar (1999)
2000-20	Edward Yang (2000) Joel i Ethan Coenowie / David Lynch (2001) Im Kwon-taek / Paul Thomas Anderson (2002) Gus Van Sant (2003) Tony Gatlif (2004) Michael Haneke (2005) Alejandro González Iñárritu (2006) Julian Schnabel (2007) Nuri Bilge Ceylan (2008) Brillante Mendoza (2009) Mathieu Amalric (2010) Nicolas Winding Refn (2011) Carlos Reygadas (2012) Amat Escalante (2013) Bennett Miller (2014) Hou Hsiao-hsien (2015) Cristian Mungiu / Olivier Assayas (2016) Sofia Coppola (2017) Paweł Pawlikowski (2018) Jean-Pierre i Luc Dardenne (2019)
2021-	Leos Carax (2021) Park Chan-wook (2022) Trần Anh Hùng (2023)