French
DeutschChwaliszów – Wikipedia, wolna encyklopedia
| wieś | |
 Dom przysłupowy, obecnie nr 94 (fotografia z 1936) | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (III 2011) | 471[2] |
| Strefa numeracyjna | 74 |
| Kod pocztowy | 58-312[3] |
| Tablice rejestracyjne | DBA, DB |
| SIMC | 0855210 |
Położenie na mapie gminy Stare Bogaczowice  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego  | |
Położenie na mapie powiatu wałbrzyskiego  | |
 50°51′29″N 16°13′26″E/50,858056 16,223889[1] | |
Chwaliszów (niem. Quolsdorf) – wieś w Polsce położona w województwie dolnośląskim, w powiecie wałbrzyskim, w gminie Stare Bogaczowice, w dolinie rzeki Strzegomki, na granicy Pogórza Wałbrzyskiego i Pogórza Bolkowskiego, która to płynie tu dość głęboką doliną, mając miejscami przełomowy charakter. Strzegomka we wsi łączy się z Czyżynką. Wieś graniczy z Książańskim Parkiem Krajobrazowym.
Podział administracyjny[edytuj | edytuj kod]
W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa wałbrzyskiego.
Zabudowa[edytuj | edytuj kod]
Jest to przykład miejscowości łańcuchowej (około 4 km długości). Znajduje się w niej najstarszy dom mieszkalny na Dolnym Śląsku. Jest to pruski mur pochodzący z 1578 roku. Pod numerem 94 znajduje się dom przysłupowy, zwany łużyckim, charakterystyczny dla przygranicznych rejonów Saksonii, Dolnego Śląska, Łużyc, Czech i Szwajcarii Saksońskiej.
Demografia[edytuj | edytuj kod]
W 2001 roku na terenie wsi mieszkało 423 osoby. Według Narodowego Spisu Powszechnego (III 2011 r.) liczyła 471 mieszkańców[2].
Turystyka[edytuj | edytuj kod]
Przez wieś przebiega kilka ważnych szlaków turystycznych, są to m.in.:
Infrastruktura[edytuj | edytuj kod]
Miejscowość ta jest skanalizowana, posiada wodociąg oraz oczyszczalnię ścieków o przepustowości 600 m³/h, oddaną do użytku we wrześniu 2006 roku. Przez wieś przebiega droga wojewódzka nr 375. Na terenie wsi prowadzona jest świetlica środowiskowa. W północnej części miejscowości znajduje się południowy brzeg sztucznego Jeziora Dobromierz utworzonego na rzece Strzegomce.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Wieś jest po raz pierwszy wymieniona w dokumentach z 1228 roku, w aktach związanych z założeniem klasztoru henrykowskiego. W księdze henrykowskiej mowa jest o tym, że książę Henryk I Brodaty podarował klasztorowi 50 łanów w Chwaliszowie. Nadanie to miało miejsce 6 czerwca 1228, z okazji poświęcenia dwóch ołtarzy w kościele henrykowskim, przy okazji potwierdzenia wcześniejszej darowizny zmarłego w 1227 roku kanonika Mikołaja konwentowi henrykowskiemu. Wspomniane nadanie wymienione jest ponownie w dokumencie księcia Bolka II z 1263 roku oraz w dokumencie biskupa Tomasza I z tegoż roku. Wiadomo również, że w 1263 roku wieś była lokowana na prawie niemieckim. W dokumencie z 1265 roku wymieniony był sołtys Theodor. W 1292 roku Chwaliszów wraz ze Starymi Bogaczowicami przekazany został konwentowi cysterskiemu w Krzeszowie, które to nadanie potwierdzone było w dokumentach księcia Bolka I również w latach 1293 i w 1299 Bolko I pozostawił sobie jednak prawo książęce do wsi. Po 1300 roku posiadłości we wsiach były przez cystersów rozszerzane.
W 1547 roku opat krzeszowski Johann V zastawił Stare i Nowe Bogaczowice oraz Chwaliszów radcy cesarskiemu Hansowi von Schaffgotsch; w 1571 roku opat Krzeszowa Christoph Scholtz odkupił te miejscowości od Hansa Schaffgotscha – miejscowość stała się ponownie własnością klasztorną. W okresie wojny siedmioletniej 2-krotnie zakładane były w miejscowości kwatery polowe wojsk pruskich. Poprzez przynależność do dóbr klasztoru krzeszowskiego historia wsi jest zbieżna z historią konwentu oraz innych okolicznych posiadłości cysterskich. Chwaliszów zawsze należał do parafii w Starych Bogaczowicach. Po sekularyzacji dóbr klasztornych w 1810 roku włość cysterska (1180 ha gruntów) przeszła na własność skarbu państwa. W Chwaliszowie, podobnie jak w okolicznych miejscowościach rozwijało się tkactwo lnu.
Zabytki[edytuj | edytuj kod]
Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisany jest[4]:
- dom, ul. Główna 94[5], z XVI w. (1578 r.)
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 16926
- ↑ a b GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 161 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 189. [dostęp 2012-10-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-03-27)].
- ↑ M. Staffa w książce Góry Wałbrzyskie... na stronie 144 jako dom szachulcowy podaje nr 94
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Góry Wałbrzyskie, Podgórze Wałbrzyskie, Pogórze Bolkowskie, Słownik geografii turystycznej Sudetów, tom 10, pod red. M. Staffy, Wrocław 2005, ss. 142-4
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- www.starebogaczowice.ug.gov.pl
- Chwaliszów - Quolsdorfna portalu polska-org.pl
| Wsie | |
|---|---|
| Integralne części wsi |
