Cecil Rhodes – Wikipedia, wolna encyklopedia

Cecil Rhodes

Cecil John Rhodes (1853-1902)
Data i miejsce urodzenia	5 lipca 1853 Bishop’s Stortford
Data i miejsce śmierci	26 marca 1902 Muizenberg
7. Premier rządu Kolonii Przylądkowej
Okres	od 17 lipca 1890 do 12 stycznia 1896
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach

Cecil John Rhodes (ur. 5 lipca 1853 w Bishop’s Stortford w Anglii, zm. 26 marca 1902 w Muizenberg w Kolonii Przylądkowej) – brytyjski polityk, przedsiębiorca. Twórca idei „od Kapsztadu do Kairu”, czyli kolonizacji przez Wielką Brytanię pasa ziem afrykańskich ciągnących się od Kraju Przylądkowego do Egiptu. Główny motor kolonizacji brytyjskiej w Afryce południowej. Od jego nazwiska nazwano dwie kolonie, Rodezję Północną i Południową (dziś Zambia i Zimbabwe).

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Syn pastora anglikańskiego. Jako dziecko przeszedł gruźlicę. Kłopoty ze zdrowiem przeszkodziły mu w kontynuowaniu nauki w szkole ponadpodstawowej. W roku 1870 wyjechał do Natalu, kolonii w południowej Afryce, gdzie jeden z jego braci miał plantację bawełny. W rok później został zarządcą jednej z działek diamentowych w pobliżu Kimberley, których właścicielem był jego brat Herbert^[1]. W 1873 r. wyjechał do Anglii, gdzie zarobione pieniądze zainwestował w budowę domków czynszowych oraz zakupił posiadłość ziemską.

Południowoafrykański klimat okazał się zbawienny dla zdrowia Cecila Rhodesa. Gruźlica została wyleczona, ale pozostawiła ślad w postaci przewlekłej choroby serca. Była to jedna z przyczyn powrotu do Anglii, gdzie wstąpił na uniwersytet w Oksfordzie^[2] (ukończył studia w 1881 r.); w latach 1874–1880 przejął kontrolę nad większością kopalń w Kimberley.

W roku 1881 został wybrany do lokalnego parlamentu Kolonii Przylądkowej.

Jako rzecznik idei imperializmu pozyskał w 1885 r. dla Wielkiej Brytanii Beczuanaland, w cztery lata później zmusił lud Ndebele (zwany także Matabele) do oddania Wielkiej Brytanii ogromnych obszarów ziemi, nazwanej później na jego cześć Rodezją (obecnie Zimbabwe i Zambia). Kontrolę nad nową kolonią przejęła zarządzana przez Rhodesa Kompania Południowoafrykańska. W roku 1888 Rhodes – skonsolidowawszy wszystkie kopalnie diamentów jako spółkę De Beers – stał się ogromnie bogaty. Jako premier rządu Kolonii Przylądkowej (od 1890 r.) planował budowę linii kolejowej z Kapsztadu do Kairu, choć nie udało mu się zrealizować tego ambitnego zamierzenia, doprowadził linię do Bulawayo. Przeszkodą byli zasiedziali w Transwalu potomkowie osadników z Europy Zachodniej zwani Burami. Spowodował, że siły brytyjskie z Rodezji zaatakowały Transwal w rajdzie Jamesona. Po nieudanej wyprawie (która stała się początkiem wojen burskich) zrezygnował z wszelkich dostojeństw w Kolonii Przylądkowej i wycofał się do Rodezji.

Podczas swoich rządów w Kolonii Przylądkowej ograniczył prawa obywatelskie czarnych mieszkańców tego kraju^[3]. Uważany za jednego z polityków, który przyczynił się do powstania polityki apartheidu^[3].

Zmarł na zawał serca tuż przed zakończeniem drugiej wojny burskiej (1899–1902).

Pełnił funkcję członka Tajnej Rady Królewskiej. Był jednym z najpotężniejszych polityków brytyjskich.

Życie prywatne[edytuj | edytuj kod]

Cecil Rhodes nigdy się nie ożenił. Według niektórych historyków, pozostawał w związku homoseksualnym z Neville’em Pickeringiem, jednak brak na to jednoznacznych dowodów (Rhodes nie prowadził pamiętników, nie pisywał też wielu listów). W 1896 spotkał się z Katarzyną Radziwiłłową, z domu Rzewuską, dla której stał się obsesją.

Katarzyna Radziwiłłowa, która żyła w separacji z mężem wykorzystywała każdą okazję, aby pokazać się w towarzystwie Cecila i niektórzy obserwatorzy przypuszczają, że łączył ich również, przez krótki czas, związek intymny. Po przybyciu do Południowej Afryki rzuciła się w wir życia towarzyskiego wśród miejscowej arystokracji wywołując skandal za skandalem i doprowadzając Cecila do rozpaczy. Korzystając z faktu, że nie miała pieniędzy na zapłacenie rachunków, Cecil Rhodes wymógł na niej powrót do Europy.

Do Południowej Afryki wróciła w 1901 roku i zaczęła publikować magazyn rzekomo propagujący idee Cecila o nazwie „Greater Britain”. Ponieważ koszty wydawania magazynu były większe niż wpływy, skorzystała z faktu, że Cecil Rhodes wrócił na leczenie do Wielkiej Brytanii i zaczęła podrabiać podpisy Rhodesa nie tylko na listach i telegramach, ale również na czekach i zobowiązaniach bankowych. Mszcząc się na Cecilu, Katarzyna oskarżyła go o oszustwo i fałszerstwo. W 1902 roku, już po śmierci Cecila trafiła do więzienia, z którego wyszła w sierpniu 1903 roku i wróciła do Europy. W 1918 roku opublikowała książkę Cecil Rhodes, człowiek i twórca imperium^[4].

Odznaczenia[edytuj | edytuj kod]

• Krzyż Wielki Orderu Łaźni^[5]
• Krzyż Wielki Orderu św. Michała i św. Jerzego^[5]
• Kawaler Komandor Orderu Imperium Brytyjskiego^[5]
• Kawaler Komandor Orderu św. Michała i św. Jerzego^[5]
• Kawaler z Prawa Orderu Świętego Jana Jerozolimskiego^[5]

Upamiętnienia[edytuj | edytuj kod]

Rhodes jest uważany za symbol kolonializmu i rasizmu. W 2015 roku, po kampanii społecznej zorganizowanej przez studentów, pomnik Rhodesa na Uniwersytecie Kapsztadzkim w Południowej Afryce został zdemontowany^[6]. W czerwcu 2020 roku, po fali protestów, decyzje o usunięciu pomnika podjął Uniwersytet Oksfordzki^[7].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

• Zins Henryk, Cecil Rhodes. Ekspansja brytyjska w Afryce pod koniec XIX wieku, Gdańsk 2000, ISBN 83-86181-58-3.