Bluszczyk kurdybanek – Wikipedia, wolna encyklopedia

Bluszczyk kurdybanek
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	jasnotowce
Rodzina	jasnotowate
Rodzaj	bluszczyk
Gatunek	bluszczyk kurdybanek
	Nazwa systematyczna
	Glechoma hederacea L.; Sp. pl. 2:578. 1753
Synonimy
	Nepeta glechoma (Benth.); Nepeta hederacea (L.)Trevir.;
	Nepeta glechoma (Benth.); Nepeta hederacea (L.)Trevir.;
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku

Bluszczyk kurdybanek (Glechoma hederacea L.), zwany też zwyczajowo bluszczykiem ziemnym, kurdybankiem, obłożnikiem – gatunek rośliny należący do rodziny jasnotowatych. Występuje w całej Europie, w umiarkowanych strefach Azji, na Syberii, zadomowiony także w Ameryce Północnej, gdzie jest gatunkiem zawleczonym^[3]. Pospolity na całym obszarze Polski.

Epitet gatunkowy nazwy zwyczajowej (kurdybanek) pochodzi od kurdybanów – garbowanych skór, zdobionych m.in. motywami roślinnymi^[4].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Pokrój: Roślina wysokości 10–20 cm, z długimi pełzającymi rozłogami, łatwo zakorzeniającymi się^[5].
Łodyga: Płożąca się, kwiatowe podnoszące się^[6]. Sporadycznie owłosiona lub naga, rozgałęziona, kanciasta i miękka, z długimi (do 1 m) ulistnionymi rozłogami^[5].
Liście: Zimotrwałe, naprzeciwległe, długości 1–3 cm, sercowato okrągławe lub nerkowate, z karbowanym brzegiem. Na spodniej stronie blaszki często fioletowoczerwone. Ogonki liściowe zawsze krótsze od międzywęźli^[5].
Kwiaty: Osadzone po 2–4 w kątach liści, krótkoszypułkowe. Kielich rurkowaty, niewyraźnie dwuwargowy, długości 5–7 mm^[6]. Korona 2–3 razy dłuższa od kielicha, niebieskofioletowa do czerwonawej, sporadycznie biała, z włoskami w gardzieli^[5]. Górna warga dwuklapowa, dolna trzyklapowa. Posiada dwa rodzaje kwiatów – obok kwiatów obupłciowych występują kwiaty żeńskie z prątniczkami^[7].
Owoce: Rozłupnia rozpadająca się na 4 rozłupki^[5].

Pokrój
Liście
Kwiat
Kwiat

Biologia i ekologia[edytuj | edytuj kod]

Bylina, geofit, hemikryptofit^[6]. Zakwita w drugim roku życia, kwitnie od kwietnia do czerwca (lub rzadziej do lipca)^[6]. Zapylany jest przez owady. Nasiona rozsiewane są przez mrówki (myrmekochoria). Liczba chromosomów 2n = 18, 36^[6].

W środkowej Europie występuje od niżu po regiel dolny, w obszarze o klimacie suboceanicznym. W Polsce pospolity^[6]. Preferuje gleby zasobne w składniki mineralne, szczególnie azot. Rośnie w zaroślach, przydrożach, na łąkach i skrajach pól. W uprawach rolnych, szczególnie w ogrodach, jest pospolitym chwastem. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla O. Glechometalia^[8].

Zmienność[edytuj | edytuj kod]

Tworzy mieszańce z bluszczykiem kosmatym (Glechoma hirtusa) – Glechoma ×pannonica Borbas^[6].

Zastosowanie[edytuj | edytuj kod]

Roślina lecznicza

Surowiec zielarski – ziele bluszczyku (Herba Hederae terrestris syn. Herba Glechomae).
Skład chemiczny – ziele zawiera śladowe ilości olejku eterycznego, do 7% garbników, cholinę, substancję goryczkową – glechominę, saponiny, żywice, sole mineralne.
Działanie – ziele stosowane przeciw zatruciu ołowiem, w medycynie ludowej w postaci naparu stosowany przy przewlekłych nieżytach dróg oddechowych, astmie, przeciw bólom żołądka, przy schorzeniach pęcherza i kamicy nerkowej. Zewnętrznie używany do sporządzania odwarów dezynfekujących^[5] do przemywania ran i w chorobach skóry, ze względu na delikatne działanie ściągające, przeciwzapalne i przeciwbakteryjne.

Roślina przyprawowa: Stosowany jako przyprawa do zup, ze względu na przyjemny korzenny zapach i smak^[5].
Roślina miododajna: Miód z bluszczyku jest jasnożółty.
Roślina ozdobna: Uprawiany jest głównie jako roślina okrywowa, rozrasta się bowiem szybko, jego pędy łatwo ukorzeniają się i dobrze znosi zacienienie.
Roślina pastewna: Wartościowa pasza zwiększająca mleczność krów^[9].

Uprawa[edytuj | edytuj kod]

Najlepiej rośnie na żyznym i wilgotnym podłożu. Rozmnaża się z nasion^[5], sadzonek pędowych wytwarzanych późnym latem (przyjmują się łatwo) lub przez podział jesienią lub wiosną. Uprawia się go głównie jako roślinę okrywową, z dala od innych roślin ozdobnych, jest bowiem ekspansywny i może stać się w ogródku uciążliwym chwastem. Najczęściej uprawia się kultywar Variegata o bardzo długich pędach i zielonych liściach z charakterystycznymi jasnymi brzegami, które stanowią największą ozdobę tej odmiany^[10]. Nie toleruje przeorywania i zbyt wielu zabiegów agrotechnicznych^[5].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-03-31] (ang.).
↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-12-27]. (ang.).
↑ Bluszczyk kurdybanek. Narodowe Centrum Kultury. [dostęp 2020-12-10].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ František Činčura, Viera Feráková, Jozef Májovský, Ladislav Šomšák, Ján Záborský: Pospolite rośliny środkowej Europy. Jindřich Krejča, Magdaléna Záborská (ilustracje). Warszawa: Państwowe Wydawnictwo rolnicze i Leśne, 1990, s. 308–309. ISBN 83-09-01473-2.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007, s. 395. ISBN 83-01-14342-8.
↑ Tadeusz Traczyk: Rośliny lasu liściastego. Warszawa: PZWS, 1959.
↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
↑ dr Czesław Bańkowski, dr Jan Serwatka: Pożyteczne chwasty. Warszawa: Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, 1977, s. 18–19.
↑ GeoffreyG. Burnie GeoffreyG. i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134 .

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-03-31] (ang.).

[grin-3] Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-12-27]. (ang.).

[nck-4] Bluszczyk kurdybanek. Narodowe Centrum Kultury. [dostęp 2020-12-10].

[Cincura-5] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ František Činčura, Viera Feráková, Jozef Májovský, Ladislav Šomšák, Ján Záborský: Pospolite rośliny środkowej Europy. Jindřich Krejča, Magdaléna Záborská (ilustracje). Warszawa: Państwowe Wydawnictwo rolnicze i Leśne, 1990, s. 308–309. ISBN 83-09-01473-2.

[Rutkowski-6] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007, s. 395. ISBN 83-01-14342-8.

[Traczyk-7] Tadeusz Traczyk: Rośliny lasu liściastego. Warszawa: PZWS, 1959.

[Matuszkiewicz-8] Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.

[Bankowski-9] r Czesław Bańkowski, dr Jan Serwatka: Pożyteczne chwasty. Warszawa: Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, 1977, s. 18–19.

[E-10] GeoffreyG. Burnie GeoffreyG. i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134 .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]