Blachownia – Wikipedia, wolna encyklopedia

Blachownia
	miasto w gminie miejsko-wiejskiej
	; Urząd Miasta
Herb	Flaga
Państwo	Polska
Województwo	śląskie
Powiat	częstochowski
Gmina	Blachownia
Aglomeracja	częstochowska
Prawa miejskie	1967
Burmistrz	Sylwia Szymańska
Powierzchnia	36,66 km²
Populacja (30.06.2016); • liczba ludności; • gęstość	; 9735; 265,5 os./km²
Strefa numeracyjna	34
Kod pocztowy	42-290
Tablice rejestracyjne	SCZ
	Położenie na mapie gminy Blachownia Blachownia
	Położenie na mapie Polski Blachownia
	Położenie na mapie województwa śląskiego Blachownia
	Położenie na mapie powiatu częstochowskiego Blachownia
	50°46′40″N 18°58′30″E/50,777778 18,975000
TERC (TERYT)	2404014
SIMC	0931365
	Urząd miejskiul.Sienkiewicza 22; 42-290 Blachownia
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku
	Strona internetowa

Blachownia (niem. Blachstädt^[2]) – miasto w Polsce, w województwie śląskim, w powiecie częstochowskim, siedziba władz gminy miejsko-wiejskiej Blachownia.

Według danych z 31 grudnia 2010 r. miasto miało 9865 mieszkańców^[3].

Położenie[edytuj | edytuj kod]

Miasto jest położone w Obniżeniu Górnej Warty, nad rzeką Stradomką. Historycznie leży na terenie Małopolski^[4]. Graniczy z dużym kompleksem lasów, które wchodzą m.in. w skład Parku Krajobrazowego Lasy nad Górną Liswartą.

Według danych z 1 stycznia 2010 r. powierzchnia miasta wynosiła 36,66 km²^[5].

W latach 1954-1959 wieś należała i była siedzibą władz gromady Blachownia, gromadę zniesiono, przekształcając ją w osiedle miejskie, a w 1967 nadano mu status miasta^[6]. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa częstochowskiego.

Demografia[edytuj | edytuj kod]

Piramida wieku mieszkańców Blachowni w 2014 r.^[1]:

Podział administracyjny[edytuj | edytuj kod]

Obszar miasta Blachowni nie jest podzielony na jednostki pomocnicze gminy (np. osiedla lub dzielnice). W rejestrze TERYT wyróżnionych jest 8 integralnych części miasta. Są to^[7]:

Nazwa[edytuj | edytuj kod]

Miejscowość powstała na przełomie XVII–XVIII wieku obok manufaktury przerabiającej żelazo. Początkowo była osadą, później wsią, a dopiero w XX wieku otrzymała status miasta. Od XVII wieku manufaktury zlokalizowane w miejscowości produkowały blachę. W 1835 zbudowano we wsi dużą fabrykę tego produktu. Od niego pochodzi nazwa miejscowości Blachownia^[8].

Historia[edytuj | edytuj kod]

Historia Blachowni związana jest ściśle z rozwojem przemysłu. Miasto leży w Częstochowskim Obszarze Rudonośnym. Na 1610 r. datuje się założenie w miejscowości manufaktury i uruchomienie wielkich pieców hutniczych. W miejscu istniejącej wcześniej kuźnicy marszałek wielki koronny, starosta olsztyński i krzepicki Mikołaj Wolski wybudował wytwórnię drutu i blach^[6]. W 1630 r. huta wytwarzała około 800 wozów żelaza rocznie^[9]. W 1633 r. kuźnicę w Blachowni i Łojkach odwiedził król Władysław IV będąc w gościnie u Paulinów na Jasnej Górze i był tu „wystawnie podejmowany przez mistrza Zachariasza”^[10]. W 1782 r. wieś podlegała pod parafię w Konopiskach.

Miejscowość wymieniona została w XIX-wiecznym Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego jako wieś Stara i Nowa Blachownia leżące w powiecie częstochowskim w gminie Dzbów i parafii Konopiska. W 1827 we wsi znajdowało się 16 domów zamieszkanych przez 104 mieszkańców. W latach 1835–1837 na gruncie prywatnym Bank Polski działający w Królestwie Polskim założył tutaj fabrykę odlewów żelaznych i blachy^[6]. W 1873 wytopiono tutaj 86 761 pudów żelaza. W 1880 oprócz fabryki w miejscowości funkcjonował także wielki piec oraz tartak napędzany silnikiem parowym o sile 20 koni parowych^[11].

W latach 50. XX w. rozbudowano hutę i kopalnie rud żelaza w okolicznych miejscowościach, Blachownia uzyskała status osiedla, a w 1967 r. nadano jej prawa miejskie^[6]. W 1951 r. oddano do eksploatacji kopalnię rud żelaza „Jerzy” („św. Jerzy”).

W czasie okupacji Blachownia (jako Blachstädt) stanowiła siedzibę powiatu w ramach rejencji opolskiej, która wchodziła w skład prowincji Śląsk, a od 1941 r. w skład nowej prowincji Górny Śląsk.

Obecnie 400 letnią tradycję Huty Blachownia kontynuuje od 2012 r. FMC Odlewnia Żeliwa MIKODA. Wcześniej zakład dzierżawiły przedsiębiorstwa WULFER Sp. z o.o. związana z „Odlewnią Wulkan” w Częstochowie i do 2010 r. PPUH BOSTAL, spadkobiercy państwowego Zakładu Elektro-Metalurgicznego.

15 sierpnia 2008 r. przez Blachownię przeszła trąba powietrzna. Poważnie uszkodzone zostały 122 domy mieszkalne i 62 budynki gospodarcze. Ucierpiał m.in. budynek Urzędu Miasta i kościół miejscowej parafii, z którego zerwana została wieża^[12]. Wiatr zniszczył także ponad 10 hektarów lasów^[13].

Zabytki[edytuj | edytuj kod]

Budynek straży granicznej i karczmy w Trzepizurach.
Pałacyk myśliwski z 1870 r., zbudowany dla wielkiego księcia Mikołaja Romanowa, rosyjskiego następcy tronu.
Kościół parafialny pw. Matki Boskiej Królowej Polski i św. Michała Archanioła, zbudowany w 1927 r. W kościele – interesujący ołtarz główny.
Budynek Urzędu Stanu Cywilnego, pełniący dawniej funkcję stacji kolejowej.
Pomnik poświęcony mieszkańcom Blachowni poległym i pomordowanym w okresie II wojny światowej.

Zalew[edytuj | edytuj kod]

W północnej części miasta, na Stradomce, znajduje się zbiornik retencyjny Blachownia.

Transport[edytuj | edytuj kod]

Przez miasto przebiegają:

droga krajowa nr 46 łącząca Kłodzko, Opole, Lubliniec, Częstochowę i Szczekociny,
droga wojewódzka nr 492 biegnąca z miejscowości Ważne Młyny do Blachowni,
droga wojewódzka nr 904 rozpoczynająca się w Blachowni i kończąca we wsi Kolonia Poczesna.

W mieście znajduje się stacja kolejowa Blachownia. Z uwagi na zły stan techniczny oraz znikomą liczbę pasażerów, budynek dworca (wejście od strony ul. M. Konopnickiej) został wyburzony w 2016 roku.

Powiązanie z powiatowym miastem Częstochowa, odbywa się autobusami GTV (linie 150, 151, 152, 153, 161, 162)^[14] oraz pociągami KŚ.

Turystyka[edytuj | edytuj kod]

Przez teren miasta prowadzą trzy szlaki turystyczne:

Szlak Rezerwatów Przyrody Blachownia – Chorzew Siemkowice
rowerowy Szlak Lubliniecki Lubliniec – Częstochowa
rowerowy Szlak Wokół Częstochowy Słowik – Kruszyna

Wspólnoty wyznaniowe[edytuj | edytuj kod]

Kościół katolicki:
Świadkowie Jehowy:
- zbór Blachownia^[15]

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ ^a ^b Blachownia w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-11] , liczba ludności w oparciu o dane GUS.
↑ Provinz Oberschlesien [online], www.territorial.de [dostęp 2023-07-30] .
↑ Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym (Stan w dniu 31 XII 2010 r.), Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 10 czerwca 2011, ISSN 1734-6118 .
↑ Małopolska [online] [zarchiwizowane z adresu 2016-04-26] (pol.).
↑ Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2010 r., Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 20 sierpnia 2010, ISSN 1505-5507 [zarchiwizowane z adresu 2013-12-20] .
↑ ^a ^b ^c ^d JanuszJ. Brandys JanuszJ., WitoldW. Mielczarek WitoldW., Częstochowa i okolice: przewodnik, Warszawa: Sport i Turystyka, 1982, s. 98, ISBN 83-217-2397-7, OCLC 11972901 [dostęp 2023-01-16] .
↑ Rejestr TERYT.
↑ Rymut 1987 ↓, s. 35.
↑ Barbara Herba, Dzieje Konopisk i okolic, Konopiska, 2004.
↑ R.K., Miasto Blachownia – Parafia, historia [online], www.frassati.hg.pl [dostęp 2017-10-12] .
↑ Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich t. I, hasło „Blachownia (Stara i Nowa)”. nakł. Filipa Sulimierskiego i Władysława Walewskiego, 1880. s. 241. [dostęp 2019-07-02].
↑ usuwanie skutków trąby powietrznej. Ochotnicza Straż Pożarna w Blachowni. [dostęp 2011-08-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)]. Cytat: „W wyniku trąby powietrznej w Blachowni poważnie uszkodzone zostały 122 domy mieszkalne (w tym 9 bloków), 62 budynki gospodarcze, budynek Urzędu Miasta, pawilony handlowe, budynek Zarządu Mienia Komunalnego, część remizy strażackiej i Dom Pomocy Społecznej. (…) W naszej miejscowości ucierpiał także kościół parafialny. pw. św. Michała Archanioła. Trąba zerwała wieżę z krzyżem, uszkodzony został dach kościoła.”
↑ Burzliwy weekend. Trąby powietrzne nad Polską. Gazeta.pl Wiadomości, 2008-08-16. [dostęp 2011-08-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-04-27)]. Cytat: „W miejscowości Blachownia wiatr zniszczył las na obszarze 10 hektarów. Powalonych zostało kilka tysięcy drzew – utrudniały one przejazdy w tym rejonie.”
↑ Rozkłady Jazdy GTV BUS. [w:] Gmina Blachownia [on-line]. [dostęp 2020-10-03].
↑ Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2018-10-24] .

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Kazimierz Rymut: Nazwy miast Polski. Wrocław, Warszawa, Kraków, Łódź: Ossolineum, 1987, s. 35. ISBN 83-04-02436-5.

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Urząd Miejski w Blachowni [online], Gmina Blachownia [dostęp 2020-10-17] (pol.).
Blachownia (Stara i Nowa), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 241 .

[populacja2016-1] Blachownia w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-11] , liczba ludności w oparciu o dane GUS.

[2] Provinz Oberschlesien [online], www.territorial.de [dostęp 2023-07-30] .

[Ludność2010-12-3] Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym (Stan w dniu 31 XII 2010 r.), Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 10 czerwca 2011, ISSN 1734-6118 .

[4] Małopolska [online] [zarchiwizowane z adresu 2016-04-26] (pol.).

[5] Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2010 r., Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 20 sierpnia 2010, ISSN 1505-5507 [zarchiwizowane z adresu 2013-12-20] .

[:6-6] JanuszJ. Brandys JanuszJ., WitoldW. Mielczarek WitoldW., Częstochowa i okolice: przewodnik, Warszawa: Sport i Turystyka, 1982, s. 98, ISBN 83-217-2397-7, OCLC 11972901 [dostęp 2023-01-16] .

[7] Rejestr TERYT.

[CITEREFRymut198735-8] Rymut 1987 ↓, s. 35.

[9] Barbara Herba, Dzieje Konopisk i okolic, Konopiska, 2004.

[10] R.K., Miasto Blachownia – Parafia, historia [online], www.frassati.hg.pl [dostęp 2017-10-12] .

[SgKP-11] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich t. I, hasło „Blachownia (Stara i Nowa)”. nakł. Filipa Sulimierskiego i Władysława Walewskiego, 1880. s. 241. [dostęp 2019-07-02].

[12] usuwanie skutków trąby powietrznej. Ochotnicza Straż Pożarna w Blachowni. [dostęp 2011-08-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)]. Cytat: „W wyniku trąby powietrznej w Blachowni poważnie uszkodzone zostały 122 domy mieszkalne (w tym 9 bloków), 62 budynki gospodarcze, budynek Urzędu Miasta, pawilony handlowe, budynek Zarządu Mienia Komunalnego, część remizy strażackiej i Dom Pomocy Społecznej. (…) W naszej miejscowości ucierpiał także kościół parafialny. pw. św. Michała Archanioła. Trąba zerwała wieżę z krzyżem, uszkodzony został dach kościoła.”

[13] Burzliwy weekend. Trąby powietrzne nad Polską. Gazeta.pl Wiadomości, 2008-08-16. [dostęp 2011-08-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-04-27)]. Cytat: „W miejscowości Blachownia wiatr zniszczył las na obszarze 10 hektarów. Powalonych zostało kilka tysięcy drzew – utrudniały one przejazdy w tym rejonie.”

[14] Rozkłady Jazdy GTV BUS. [w:] Gmina Blachownia [on-line]. [dostęp 2020-10-03].

[15] Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2018-10-24] .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

Siedziba gminy	Blachownia
Wsie	Cisie Gorzelnia Konradów Łojki Wyrazów
Osada	Cisie
Osada leśna	Kierzek-Gajówka
Integralne części wsi	Cisie-Gajówka Cisie-Leśniczówka Dąbrówka Kolonia Łojki Nowa Gorzelnia Nowiny Przysieka Stara Gorzelnia

Miasta	Blachownia Koniecpol Przyrów Olsztyn
Gminy miejsko-wiejskie	Blachownia Koniecpol Przyrów Olsztyn
Gminy wiejskie	Dąbrowa Zielona Janów Kamienica Polska Kłomnice Konopiska Kruszyna Lelów Mstów Mykanów Poczesna Rędziny Starcza

Miasta na prawach powiatu	Bielsko-Biała Bytom Chorzów Częstochowa Dąbrowa Górnicza Gliwice Jastrzębie-Zdrój Jaworzno Katowice Mysłowice Piekary Śląskie Ruda Śląska Rybnik Siemianowice Śląskie Sosnowiec Świętochłowice Tychy Zabrze Żory
Miasta powiatowe	Będzin Bieruń Cieszyn Kłobuck Lubliniec Mikołów Myszków Pszczyna Racibórz Tarnowskie Góry Wodzisław Śląski Zawiercie Żywiec
Miasta gminne	Blachownia Czechowice-Dziedzice Czeladź Czerwionka-Leszczyny Imielin Kalety Kłobuck Knurów Koniecpol Koziegłowy Krzanowice Krzepice Kuźnia Raciborska Lędziny Łaziska Górne Łazy Miasteczko Śląskie Olsztyn Ogrodzieniec Orzesze Pilica Poręba Przyrów Pszów Pyskowice Radlin Radzionków Rydułtowy Siewierz Skoczów Sławków Sośnicowice Strumień Szczekociny Szczyrk Toszek Ustroń Wilamowice Wisła Włodowice Wojkowice Woźniki Żarki

Przynależność wojewódzka	gubernia piotrkowska (1867–1915) woj. kieleckie (II RP) (1919–39) woj. kieleckie (1945–50) woj. katowickie (1950–53) woj. stalinogrodzkie (1953–56) woj. katowickie (1956–75)
Miasta	Blachownia (od 1967) Częstochowa (do 1928 →) Janów (do 1870) Kłobuck (do 1870 i 1919–52 →) Krzepice (do 1870 i 1919–52 →) Mstów (do 1870) Olsztyn (do 1870) Przyrów (do 1870)
Osiedla (1954–72)	Blachownia (1959–66)
Gminy wiejskie (1867–1954 i 1973–75)	Bargły (1868–187?) Cykarzew Stary (1952–54) Dankowice (do 1868) Dźbów (do 1954) Gnaszyn Dolny (od 1952) Grabówka (do 1954) Huta Stara (do 1931) Hutki (1952–54) Iwanowice (do 1868) Janów (od 1952) Kamienica Polska (od 1868) Kamyk (do 1952 →) Klepaczka (do 1868) Konopiska (od 1952) Krasice (do 1868) Krzepice (1870–1919) Kuźniczka (1868–1952) Lipie (do 1952 →) Lubojna (1952–54) Miedźno (do 1954) Mokrzesz (1952–54) Mstów (od 1952) Mykanów Olsztyn Opatów (1868–1952 →) Ostrowy (1952–54) Panki (do 1952 →) Poczesna (do 1868 i od 1923) Popów (do 1952 →) Potok Złoty (Złoty Potok) (do 1952) Przyrów (od 1870) Przystajń (do 1952 →) Rędziny Rększowice (do 1952) Staropole (do 1877/1880) Wancerzów (1868–1952) Węglowice (1868–1952 →) Wrzosowa (1931–54) Zrębice (1952–54) Żuraw (1952–54)
Gromady (1954–72)	Aleksandria (1954–61) Biskupice (1954–57) Blachownia (1954–59) Borowno (← 1958–72) Broniszew Nowy (1954–57) Brzeziny Wielkie (1954–61) Brzyszów (1954–61) Bystrzanowice (1954–61) Cykarzew Stary (1954–72) Dźbów (1954–72) Gnaszyn Dolny (1954–72) Grabówka (1954–72) Hutki (1954–72) Janów (1954–72) Kamienica Polska (1954–72) Kawodrza Dolna (1954–61) Konopiska (1954–72) Kościelec (1954–59) Krasice (1954–59) Lubojna (1954–72) Łojki (1954–57) Mokrzesz (1954–72) Mstów (1954–72) Mykanów (1954–72) Nierada (1954–59) Olsztyn (1954–72) Ostrowy (1954–72) Piasek (1954–59) Poczesna (1954–72) Przyrów (1954–72) Rędziny (1954–72) Rudniki (1954–72) Rybna (1954–61) Siedlec (1954–57) Starcza (1954–72) Szarlejka (1954–61) Turów (1954–59) Wanaty (1954–61) Wrzosowa (1954–72) Wyczerpy Górne (1954–61) Zalesice (1954–68) Zarębice (1954–57) Zawada (1954–59) Zrębice (1954–61) Żuraw (1954–68)