French
DeutschBitwa pod Horodyszczem – Wikipedia, wolna encyklopedia
| Wojna polsko-bolszewicka | |||
 Pomnik przy kościele w Świątnikach upamiętniający marynarzy Flotylli Rzecznej Marynarki Wojennej w Pińsku i bitwę tej floty pod Horodyszczem. | |||
| Czas | 3 lipca 1919 | ||
|---|---|---|---|
| Miejsce | pod Horodyszczem | ||
| Wynik | zwycięstwo Polaków | ||
| Strony konfliktu | |||
| |||
| Dowódcy | |||
| |||
| Siły | |||
| |||
Wojna Polska 1918–1921[1]
Bitwa pod Horodyszczem – walki polskiej Flotylli Pińskiej z pododdziałami sowieckiej 8 Dywizji Strzelców i okrętem Flotylli Dnieprzańskiej toczone w pierwszym roku wojny polsko-bolszewickiej.
Geneza[edytuj | edytuj kod]
W pierwszych miesiącach 1919 roku na wschodnich krańcach odradzającej się Rzeczypospolitej stacjonowały jeszcze wojska niemieckie Ober-Ostu. Ich ewakuacja powodowała, że opuszczane przez nie tereny od wschodu zajmowała Armia Czerwona. Jednocześnie od zachodu podchodziły oddziały Wojska Polskiego[2]. W lutym 1919 jednostki polskie weszły w kontakt bojowy z oddziałami Armii Czerwonej. Rozpoczęła się nigdy niewypowiedziana wojna polsko-bolszewicka[3].
Na początku kwietnia na litewsko-białoruskim obszarze działań wojennych oddziały polskie stały na linii Jasiołda - Kanał Ogińskiego, podchodząc na północ od Niemna do linii kolejowej Baranowicze - Lida i do rzeki Dzitwy. W tym czasie oddziały |Armii Czerwonej utworzyły cztery zgrupowania. Jedno z nich zgrupowane było na Polesiu w rejonie Łunińca[4].
Od wiosny 1919 roku wojska grupy gen. Listowskiego trzykrotnie próbowały zdobyć ten ważny węzeł kolejowy, broniony przez 8 Dywizję Strzelców i mniejsze oddziały Armii Czerwonej[5].
Walczące wojska[edytuj | edytuj kod]
 Wojsko Polskie | ||
|---|---|---|
| dowództwo Grupy Poleskiej | gen. Antoni Listowski | Front Litewsko-Białoruski |
| Czwarty bój o Łuniniec - lipiec 1919 | ||
| ⇒ Grupa ppłk. Grabowskiego | ppłk Władysław Grabowski | 9 Dywizja Piechoty |
| → pluton 4 kompanii 34 pp | chor. Baj | gr. ppłk. Grabowskiego |
| → motorówka uzbrojona nr 3 | por. Jan Giedroyć | Flotylla Pińska |
| → motorówka uzbrojona nr 4 | ppor. Karol Taube | |
| → motorówka uzbrojona nr 6 | sierż. Romuald Kossowski | |
 Armia Czerwona | ||
| 8 Dywizja Strzelców | 16 Armia | |
| → 64 pułk strzelców | 22 Brygada Strzelców | |
| → jednostki Flotylli Dnieprzańskiej | ||
Walki pod Horodyszczem[edytuj | edytuj kod]
Podczas lipcowego natarcia wojsk polskich na Łuniniec, do grupy ppłk. Władysława Grabowskiego przydzielono trzy uzbrojone motorówki Flotylli Pińskiej.
Grupa ta miała odwrócić uwagę dowództwa sowieckiego od marszu na Łuniniec głównego zgrupowania uderzeniowego gen. Antoniego Listowskiego[7]. 2 lipca 1919 roku grupa ppłk. Grabowskiego rozpoczęła natarcie wzdłuż linii kolejowej z Pińska na Horodyszcze – Parachońsk – Łuniniec. Położone na półwyspie między Jasiołdą i jeziorem Horodyskim Horodyszcze obsadzała kompania sowieckiego 64 pułku strzelców. Sowieci do organizacji obrony wykorzystali umocnione drutem kolczastym okopy z czasów I wojny światowej, rozciągające się wzdłuż bagnistego brzegu Jasiołdy. Ukształtowanie terenu sprzyjało obrońcom. Od strony jeziora teren był urwisty i trudny do sforsowania[7].
3 lipca spod wsi Wysokie wyruszyły trzy polskie motorówki. Największa z nich zabrała na pokład pluton 4/34 pułku piechoty pod dowództwem chorążego Baja[8]. Na czele płynęła najmniejsza motorówka nr 6, uzbrojona w karabin maszynowy, dowodzona przez sierżanta Romualda Kossowskiego. Zadaniem jej było rozpoznanie pozycji nieprzyjaciela, w tym stanowisk karabinów maszynowych. Za nią, w odległości około 100 metrów, podążała motorówka nr 4, uzbrojona w dwa karabiny maszynowe, pod dowództwem podporucznika Karola Taube. Właśnie na tej łodzi znajdował się desant. Szyk zamykała łódź motorowa nr 3 uzbrojona w jedno działko kal. 37 mm i jeden karabin maszynowy. Stanowiła ona osłonę artyleryjską, a dowodzenie nad nią sprawował porucznik marynarki Jan Giedroyć[9].
Pod Horodyszczem motorówki rozdzieliły się: dwie podpłynęły do wioski od strony Jasiołdy, a jedna z desantem od strony jeziora. Desantujący się z łodzi motorowej pluton 34 pp uderzył na zaskoczoną kompanię strzelców 64 ps i rozproszył ją. Polacy zdobyli most na Jasiołdzie oraz dworzec kolejowy Zajezierze[10][11]. Przybyły ze spóźnioną pomocą opancerzony kuter sowieckiej Flotylli Dnieprzańskiej został ostrzelany i zmuszony do odwrotu[7].
Dowódca Grupy Poleskiej w rozkazie pochwalnym tak napisał[10]:
Podkreślam działalność poszczególnych dowództw i wyrażam szczególna wdzięczność i słowa pochwały flotylli pińskiej pod dowództwem por. marynarki księcia Giedroycia za inicjatywę i męstwo podczas zdobycia Horodyszcza.
Bilans walk[edytuj | edytuj kod]
Niewielka potyczka pod Horodyszczem przeszła do historii wojny polsko-sowieckiej jako pierwsza akcja bojowa Flotylli Pińskiej. W czasie walk Polacy wzięli do niewoli kilkudziesięciu jeńców, w tym dowódcę kompanii i zdobyli kilka ckm-ów[7]. Na pamiątkę tych wydarzeń 3 lipca ogłoszono Świętem Flotylli Rzecznej[12].
Upamiętnienie[edytuj | edytuj kod]
We wrześniu 2019 r. przy kościele pw. Matki Bożej Bolesnej w Świątnikach odsłonięto pomnik upamiętniający marynarzy Flotylli Rzecznej Marynarki Wojennej w Pińsku i bitwy tej floty pod Horodyszczem, Czarnobylem i Kockiem[13].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Przybylski 1930 ↓.
- ↑ Cisek, Paduszek i Rawski 2010 ↓, s. 9.
- ↑ Wyszczelski 2011 ↓, s. 146.
- ↑ Cisek, Paduszek i Rawski 2010 ↓, s. 14.
- ↑ Odziemkowski 2004 ↓, s. 245.
- ↑ Bartlewicz 1929 ↓, s. 297.
- ↑ a b c d Odziemkowski 2004 ↓, s. 150.
- ↑ Taube i Żukowski 1931 ↓, s. 7.
- ↑ Taube i Żukowski 1931 ↓, s. 8.
- ↑ a b Taube i Żukowski 1931 ↓, s. 9.
- ↑ Wroczyński 1929 ↓, s. 13.
- ↑ Taube i Żukowski 1931 ↓, s. 49.
- ↑ Strona gospodarkamorska.pl [1]
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Jan Bartlewicz. Doświadczenia flotylli pińskiej z wojny polsko-sowieckiej. „Bellona”. 33, s. 295-311, 1929. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo – Wydawniczy.
- Janusz Cisek, Konrad Paduszek, Tadeusz Rawski: Wojna polsko-sowiecka 1919–1921. Warszawa: Wojskowe Centrum Edukacji Obywatelskiej, 2010.
- Janusz Odziemkowski: Leksykon wojny polsko-rosyjskiej 1919–1920. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Rytm”, 2004. ISBN 83-7399-096-8.
- Adam Przybylski: Wojna polska 1918–1921. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1930.
- Karol Taube, Olgierd Żukowski: Zarys historii wojennej flotyll rzecznych. Warszawa: Zakłady Graficzne „Polska Zjednoczona”, 1931, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
- Jerzy Wroczyński: Zarys historji wojennej 34-go pułku piechoty. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1929, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
- Lech Wyszczelski: Wojna o polskie kresy 1918–1921. Warszawa: Wydawnictwo Bellona SA, 2011. ISBN 978-83-11-12866-8.